Ad libitum

Ad libitum
լատիներեն արտահայտություն Խմբագրել Wikidata
Կազմված էad libitum Խմբագրել Wikidata

Ad libitum, լատիներեն արտահայտություն, որը նշանակում է «ըստ ցանկության», «սեփական հայեցողությամբ», որն օգտագործվում է երաժշտության մեջ և այլ կատարողական արվեստում՝ նկարագրելու իմպրովիզացիայի կամ վարիացիաների տարբեր ձևեր։

Ստեղծագործությունների վերնագրերում ad libitum նշումը հայտնի է 17-րդ դարից բարոկկո կոմպոզիտորների շրջանում, որն ունի obbligato-ի հակառակ նշանակությունը[1]։ Երաժշտական նշումներում ad libitum նշումը նշանակում է, որ կատարողին տրվում է կատարման բնույթի ընտրության ազատություն՝ տեմպ, դինամիկա (օրինակ՝ Ֆերենց Լիստի «Ֆաուստ» սիմֆոնիան ad libitum վերջին երգչախմբով): Երբեմն ad libitum նշանակումը ցույց է տալիս, որ երաժշտական նոտագրության այս կամ այն նշանը կարող է հաշվի չառնվել, և որոշ դեպքերում այս նշանակումը ցույց է տալիս, որ հեղինակի կողմից նշված երկու գործիքներից մեկը կարող է ընտրվել ըստ ցանկության[2][3]։ Ժամանակակից երաժշտական արդյունաբերության մեջ այս արտահայտությունը դարձել է «ad-lib» բառը, որն ունի հետևյալ նշանակությունը՝ կատարողի պատահական բղավոցներ, որոնք թուլացնում են հիմնական սանդղակը[4]։

Եթե թատրոնում դերասանը մոռանում է իր մենախոսության կամ երկխոսության մի մասը, նա կարող է արագ պարզել, թե ինչպես փոխարինել բացակայող արտահայտությունները՝ առանց որևէ մեկի նկատելու: Ավելին, երբեմն ռեժիսորները պնդում են, որ դերասանները բեմադրության մեջ որոշ դրվագներ հորինեն անմիջապես՝ այդպիսով կատարելով դրանք ad libitum[5]։ Ad libitum տերմինը սովորաբար վերաբերում է բացակայող նյութի ինտերպոլացիային այլապես ամրագրված նյութի համատեքստում: Եթե ամբողջ արտադրությունը հիմնված է ներկայացման ընթացքում նյութ ստեղծելու վրա, ապա ամբողջ գործընթացը սովորաբար կոչվում է իմպրովիզացիա (ինչպես ֆիլմում):

Հեռուստահաղորդավարները երբեմն իրենց ելույթների մեջ մտցնում են անգիր արված տեքստեր, որոնք նման են ad libitum հանպատրաստից խոսքի, բայց իրականում նախօրոք հորինված և գրառված են[6]։

Մոդելային կենդանիների (նեմատոդներ, մրգային ճանճեր, մկներ, պրիմատներ և այլն) կյանքի տևողության վրա կալորիաների սահմանափակման սննդակարգի ազդեցության գիտական ուսումնասիրություններում ad libitum կամ կարճ AL տերմինը կիրառվում է կենդանիների հսկիչ խմբի նկատմամբ, որոնք ստանում են ad libitum դիետա։ Կենդանիները, որոնք սնվում են կալորիականության սահմանափակման սննդակարգով (սովորաբար 30%) նշանակվում են CR (կալորիականության սահմանափակում):

Բժշկական դեղատոմսերում հապավումը ad lib. նշանակում է, որ դեղը կամ դրա բաղադրիչը կարող են օգտագործվել ցանկացած քանակությամբ[7]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տես՝ ad libitum Վիքիբառարան, բառարան և թեզաուրուս
  1. ↑ Меркулов А. М. Каденция солиста в эпоху барокко и венского классицизма: учебное пособие для вузов. — Москва : Дека-ВС, 2014. — ISBN 978-5-901951-53-8.
  2. ↑ «Ad libitum». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
  3. ↑ Я. И. Мильштейн. Ad libitum // Музыкальная энциклопедия. — 1973—1982.
  4. ↑ Л.А. Умнова, Е.В. Классен. Заимствования в русском языке музыкальных терминов английского языка // Язык и культура. Сборник статей XXIX Международной научной конференции. — 2019. — № 2 (61). — С. 255.
  5. ↑ Н. А. Таршис. «Отсебятина». Театральная библиотека Сергеева. Արխիվացված օրիգինալից 2023-06-04-ին. Վերցված է 2023-07-27-ին.
  6. ↑ Wilson, Earl (1951-07-15). «That's Earl, Brother». Milwaukee Journal Sentinel (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2016-05-06-ին. Վերցված է 2015-06-12-ին.
  7. ↑ Александр Алексеев. Латинско-русский словарь медицинской терминологии. — Центрполиграф, 2012. — С. 14. — ISBN 978-5-457-40905-7.

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Ad libitum (в музыке) / Савицкая Ж.В. // Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.