HELLP համախտանիշ

HELLP համախտանիշ
Տեսակ	Հիվանդություն
Պատճառ	Անհայտ[1]
Հիվանդության ախտանշաններ	Հոգնածություն, այտուցներ, գլխացավ, սրտխառնոց, ցավ որովայնի վերին աջ հատվածում, տեսողության մթագնում, ցնցումներ[1]
Բժշկական մասնագիտություն	Մանկաբարձություն
ՀՄԴ-9	642.5
ՀՄԴ-10	O14.2
Ռիսկի գործոններ	Պրեէկլամպսիա, էկլամպսիա,նախկինում HELLP համախտանիշ ունեցող մայրեր,25 տարեկանից բարձր տարիքի մայրեր, սպիտակամորթներ[1]
Ախտորոշում	Արյան լաբորատոր հետազոտություններ[2]
Տարբերակիչ ախտորոշում	Վիրուսային հեպատիտներ, թրոմբոտիկ թրոմբոցիտոպենիկ պուրպուրա, խոլանգիտ, հեմոլիտիկ-ուրեմիկ համախտանիշ[2]
Բուժում	Հնարավորինս շուտ ծննդալուծում, զարկերակային ճնշման կարգավորում[1][2]
Բարդություններ	Դիսեմինացված ներանոթային մակարդման համախտանիշ, ընկերքի շերտազատում, երիկամային անբավարարություն,թոքերի այտուց[1]
Սկիզբը	Հղիության վերջին 3 ամիսների ընթացքում կամ ծննդաբերությունից կարճ ժամանակ հետո[1]
Կանխատեսում	Մայրական մահացությունը < 1%[3]
Հանդիպման հաճախականություն	Հղիությունների ~0.7%
HELLP syndrome Վիքիպահեստում

HELLP համախտանիշ. հղիության բարդություն է, որը բնութագրվում է հեմոլիզով (անգլ․hemolysis), լյարդային ֆերմենտների բարձրացած մակարդակով (անգլ․elevated liver enzymes) և թրոմբոցիտների ցածր քանակությամբ (անգլ․low platelet count)^[1]: Այն սովորաբար սկսվում է հղիության վերջին 3 ամիսների ընթացքում կամ ծննդաբերությունից կարճ ժամանակ հետո^[1]։ Բնորոշ ախտանիշներն են հոգնածությունը, այտուցները, գլխացավը, սրտխառնոցը, ցավը որովայնի վերին աջ հատվածում, տեսողության մթագնումը, քթային արյունահոսությունը և ցնցումները^[1]։ Բարդություններից են դիսեմինացված ներանոթային մակարդման համախտանիշը, ընկերքի շերտազատումը և երիկամային անբավարարությունը^[1]։

Պատճառն անհայտ է^[1]։ Նման վիճակի առաջացումը կապված է պրեէկլամպսիայի կամ էկլամպսիայի հետ^[1]։ Այլ ռիսկի խմբերն են նախկինում նույն համախտանիշն ունեցողները, 25 տարեկանից բարձր տարիքի մայրերը, սպիտակամորթները^[1]։ Պլացենտայի ոչ նորմալ զարգացումը կարող է ընկած լինել համախտանիշի զարգացման մեխանիզմի հիմքում^[4]։ Ախտորոշումը գլխավորապես հիմնված է արյան լաբորատոր հետազոտությունների վրա, որոնցով հայտնաբերվում են էրիթրոցիտների քայքայման նշաններ (լակտատ դեհիդրոգենազայի մակարդակը 600 Մ/լ-ից բարձր), ասպարտատ տրանսամինազի մակարդակի բարձրացում 70 Մ/լ-ից բարձր և թրոմբոցիտների քանակության նվազեցում 100x10⁹/լ-ից^[2]։ Եթե ոչ բոլոր չափանիշներն են առկա, ապա համախտանիշը թերի է^[2]։

Բուժումը սովորաբար ներառում է հնարավորինս շուտ ծննդալուծելը^[1]։ Դա մասնավորապես ճիշտ է այն դեպքում, երբ հղիության ժամկետը գերազանցում է 34 շաբաթականը^[2]։ Դեղորայքը կարող է կիրառվել զարկերակային ճնշումը նվազեցնելու նպատակով, կարող է պահանջվել արյան փոխներարկում^[1]։ Հղիության վաղ շրջաններում, կորտիկոստերոիդները կարող են կիրառվել երեխայի թոքերի զարգացումը խթանելու նպատակով^[2]։

HELLP համախտանիշը հանդիպում է հղիությունների մոտ 0.7% դեպքերում, ինչպես նաև էկլամպսիայով կամ սուր պրեէկլամպսիայով կանանց 15%-ի մոտ^[2][5]։ Մայրական մահացությունը հազվադեպ է (< 1%)^[1][3]: Երեխաների դեպքում մահացության ցուցանիշները սովորաբար կախված են այն բանից, թե որքան վաղաժամ են նրանք ծնվել^[1]։ Համախտանիշը առաջին անգամ նկարագրվել է 1982 թվականին, ամերիկացի գինեկոլոգ Լուիս Վեինշտեյնի կողմից^[2]։

Նշաններ և ախտանիշներ

HELLP-ի առաջին նշանները սովորաբար սկսում են ի հայտ գալ հղիության երրորդ եռամսյակի կեսին, թեև նշանները կարող են հայտնվել նաև ավելի վաղ կամ ուշ էտապներում^[6]։ Ախտանիշները տարբերվում են ծանրության աստիճանով, ինչպես նաև տարբեր անհատների մոտ, և հաճախ շփոթվում են հղիության նորմալ սիմպտոմների հետ, հատկապես երբ HELLP-ի ախտանիշները խիստ արտահայտված չեն^[7]։

HELLP համախտանիշով հիվանդները գանգատվում են ընդհանուր դիսկոմֆորտից, որին հաջորդում է սուր ցավը էպիգաստրալ կամ որովայնի աջ վերին քառակուսու շրջանում, ուղեկցող սրտխառնոցից, փսխումից, մեջքի ցավից, անէմիայից և հիպերտենզիայից։ Որոշ հիվանդներ կարող են նաև գանգատվել գլխացավից և տեսողության խնդիրներից։ Այս ախտանիշները կարող են ուժգնանալ գիշերային ժամերին^{[8][9][10][11][12]}։ Քանի որ համախտանիշը պրոգրեսիվում է և վիճակն ավելի է վատթարանում, լյարդի պատիճի (կապսուլա) պատռման հետևանքով առաջանում է սպոնտան հեմատոմա, ավելի հաճախ տեղակայվելով լյարդի աջ բլթում։ Նշված ախտանիշների ցանկացած համակցումների առկայությունը, մասնավորապես լյարդի սուբկապսուլյար (ենթապատիճային) հեմատոման, պահանջում է անհապաղ հետազոտություն` պայմանավորված վիճակի բարձր հիվանդացության և մահացության ցուցանիշներով^[13][14][15]։

Ռիսկի գործոններ

Բարձր մարմնի զանգվածի ինդեքսը, նյութափոխանակային խանգարումները, ինչպես նաև հակաֆոսֆոլիպիդային համախտանիշը նշանակալիորեն բարձրացնում են HELLP համախտանիշի զարգացման ռիսկը բոլոր հղիների շրջանում։ Կանայք, որոնք նախկինում ունեցել են այս համախտանիշը կամ ունեցել են HELLP սինդրոմի բարդություններով հարազատներ, հակված են լինելու ավելի բարձր ռիսկի խմբերում իրենց հետագա բոլոր հղիությունների ընթացքում^[16][17][18]։

HELLP համախտանիշի զարգացման կապը որոշակի գենետիկ փոփոխությունների հետ վերջնականորեն հաստատված չէ, բայց հավանաբար, գենետիկական փոփոխությունների համակցումը որոշակի գեներում, ինչպես օրինակ FAS, VEGF (անոթային էնդոթելիալ աճի գործոն), գլյուկոկորտիկոիդային ռեցեպտորների և TLR գեներում, բարձրացնում են ռիսկը^{[17][19][20][21][22]}։

Ախտաֆիզիոլոգիա

Ախտաֆիզիոլոգիան դեռևս պարզ չէ, և հստակ պատճառը չի հայտնաբերվել։ Այնուամենայնիվ, այն ունի զարգացման ընդհանուր մեխանիզմ (էնդոթելիալ բջիջների վնասում) այնպիսի վիճակների հետ, ինչպիսիք են երիկամների սուր վնասումը և թրոմբոտիկ թրոմբոցիտոպենիկ պուրպուրան^[23][24]։ HELLP սինդրոմի պաթոֆիզիոլոգիայի բացահայտումը կնպաստի ախտորոշման ճշգրտության բարձրացմանը, հատկապես հղիության վաղ շրջաններում։ Դա նաև կբերի վիճակի կանխարգելման, վարման և բուժման պրոցեսների բարելավման, որը կբարձրացնի մայրական և ֆետալ ապրելիության և առողջացման հավանականությունը^[6][25]։

Բորբոքում և մակարդում

Էնդոթելիալ բջիջների վնասման հետևանքով թողարկվում է պաթոլոգիական ռեակցիաների կասկադ, որոնցով պայմանավորված նշանները և ախտանիշները աստիճանաբար պրոգրեսիվում են, դառնում ավելի ծանր և նույնիսկ մահացու։ Էնդոթելիալ վնասմանը հետևում է վազոսպազմը և թրոմբոցիտների ակտիվացումը, էնդոթելիալ գործոնի (NO) սինթեզի նվազումը և ֆոն Վիլլեբրանդի գործոնի (vWF) սինթեզի ավելացումը, որը բերում է մակարդման կասկադի ընդհանուր ակտիվացման և բորբոքման զարգացման։ Պլացենտայից անջատված նյութերը, ինչպիսիք են բորբոքային ցիտոկինները և սինցիտիոտրոֆոբլաստների մասնիկները, փոխազդում են մայրական իմուն համակարգի և էնդոթելիալ բջիջների հետ՝ հետագայում էլ ավելի նպաստելով մակարդմանը և բորբոքմանը^[26][27]։ Այս փոխազդեցությունները նաև բարձրացնում են լեյկոցիտների քանակությունը և ինտերլեյկինների կոնցենտրացիան, ինչպես նաև կոմպլեմենտի ակտիվությունը^[28][29]։

Թրոմբոցիտների ցածր քանակություն

Ֆոն Վիլլեբրանդի գործոնի (vWF) քայքայումը HELLP սինդրոմի ժամանակ ընկճվում է այն քայքայող սպիտակուցների քանակության նվազեցման հետևանքով, որը բերում է vWF-ի օգնությամբ ավելացած քանակությամբ թրոմբոցիտների օգտագործման։ Որպես հետևանք զարգանում են թրոմբոտիկ միկրոանգիոպաթիաներ և թրոմբոցիտոպենիա^[30]։

Հեմոլիզ

Մեծ քանակությամբ անգիոպաթիաների հետևանքով էրիթրոցիտները ֆրագմենտավորվում (հատվածավորվում) են, քանի որ դրանք անցնում են վնասված էնդոթելով և մեծ ֆիբրինային ցանցերով արյունատար անոթներով, որը բերում է միկրոանգիոպաթիկ հեմոլիտիկ անէմիայի։ Որպես հեմոլիզի հետևանք անջատվում են մեծ քանակությամբ լակտատ դեհիդրոգենազա և հեմոգլոբին, իսկ վերջինս կարող է վերածվել բիլիռուբինի և կապվել պլազմայի հապտոգլոբինին^[8][16]։

Լյարդ

Մակարդման կասկադի ակտիվացման հետևանքով ֆիբրինը նստում է լյարդում, բերում լյարդային սինուսոիդների օբստրուկցիայի (խցանման) և անոթային կանգի, ինչը բարձրացնում է ներլյարդային ճնշումը։ Պլացենտար FasL–ը (CD95L, ապոպտոզի անտիգեն), որը տոքսիկ է մարդկանց հեպատոցիտների (լյարդային բջիջներ) համար, խթանելով ՈՒՆԳ-α-ի (ուռուցքային նեկրոզի գործոն) էքսպրեսսիան, բերում է հեպատոցիտների ապոպտոզի և նեկրոզի, ինչի հետևանքով առաջանում է մեծ քանակներով լյարդային ֆերմենտների անջատում։ Լյարդի վնասումը վատթարանում է միկրոանգիոպաթիաների արդյունքում զարգացող պորտալ և ընդհանուր լյարդային արյունահոսքի խանգարման հետևանքով։ Այսպիսով, տարածուն էնդոթելիալ դիսֆունկցիան և լյարդաբջջային վնասումը առաջացնում են լյարդային դիսֆունկցիա` հաճախ բերելով լյարդի նեկրոզի, արյունազեղումների և պատիճի պատռման^[31][32][33]։

Ախտորոշում

Վաղ և ճշգրիտ ախտորոշումը, որը հիմնված է լաբորատոր և գործիքային հետազոտությունների վրա, անհրաժեշտ է բուժման և վարման համար, և նշանակալիորեն նվազեցնում է հիվանդացության ցուցանիշները։ Այնուամենայնիվ, հատկապես նշանների և ախտանիշների բազմազանության և առողջապահության մասնագետների շրջանում կոնսենսուսի բացակայության պատճառով, սինդրոմի ախտորոշումը բավականին բարդ է:Նմանությունները այլ վիճակներին, ինչպիսիք են օրինակ հղիության նորմալ դրսևորումները, սովորաբար բերում են դեպքերի սխալ կամ ավելի հաճախ ուշացած ախտորոշման^[6][25]։

Գոյություն ունի ընդհանուր կոնսենսուս HELLP համախտանիշի 3 գլխավոր ախտորոշիչ չափանիշների վերաբերյալ, որը ներառում է լյարդային դիսֆունկցիան, թրոմբոցիտոպենիան և միկրոանգիոպաթիկ հեմոլիտիկ անեմիան պրեէկլամպսիայի կասկածով հիվանդների շրջանում։

• Արյան լաբորատոր հետազոտությամբ հայտնաբերվում է շիստոցիտոզ, որը էրիթրոցիտների ֆրագմենտացիայի նշան է;
• Թրոմբոցիտոպենիան, որը HELLP համախտանիշով բոլոր հիվանդների մոտ առկա ամենավաղ կոագուլոպաթիան է, բնորոշվում է թրոմբոցիտների ցածր քանակությամբ` 100x10<sup>9</sup>/լ-ից ցածր, ինչպես նաև կոագուլոպաթիայի առկայությունը որոշվում է ստուգելով ֆիբրինի մետաբոլիտների կամ անտիթրոմբին III-ի մակարդակները;
• Որոշակի սպիտակուցների շիճուկային մակարդակների բարձրացումը (մասնավորապես լակտատ դեհիդրոգենազայի`ԼԴՀ, ալանին տրանսամինազի`ԱԼՏ, ասպարտատ տրանսամինազի`ԱՍՏ) մատնանշում են լյարդային դիսֆունկցիան։ Նշված սպիտակուցների շիճուկային մակարդակների չափազանց բարձրացումը, հատկապես ԼԴՀ> 1,400 ՄՄ/լ, ԱՍՏ > 150 ՄՄ/լ, ԱԼՏ> 100 ՄՄ/լ, նշանակալիորեն բարձրացնում են մայրական մահացության ռիսկը^{[2][8][9][23][31][32][34][35][36][37]}։

HELLP համախտանիշի ախտորոշման համար գլխավոր ախտորոշիչ չափանիշների հետ մեկտեղ կարող են կիրառվել նաև մի շարք այլ, թեև ավելի քիչ համոզիչ կլինիկական ախտորոշիչ չափանիշներ ևս։

• Հիպերտենզիայի de novo դրսևորում, սիստոլիկ և դիաստոլիկ ճնշումները համապատասխանաբար 160 մմ ս․ս․–ից և 110 մմ ս․ս․–ից բարձր;
• Պրոտեինուրիա (սպիտակուցամիզություն), լեյկոցիտոզ և միզաթթվի կոնցենտրացիայի բարձրացում > 7.8 մգ;
• Շիճուկային հապտոգլոբինի և հեմոգլոբինի մակարդակների իջեցում;
• Շիճուկային բիլիռուբինի մակարդակի բարձրացում և տեսողության խանգարումներ^[38][39]։

Գործիքային հետազոտությունները, ինչպիսիք են ուլտրաձայնային հետազոտությունը, համակարգչային շերտագրությունը և մագնիսառեզոնանսային շերտագրությունը, նպաստում են լյարդի դիսֆունկցիայի կասկածով հիվանդների մոտ HELLP համախտանիշի ախտորոշման ճշգրտմանը։ Մագնիսառեզոնանսային շերտագրությունը կատարվում է ոչ հրատապ դեպքերում, իսկ այնպիսի լաբորատոր թեստեր, ինչպես օրինակ գլյուկոզի մակարդակի որոշումը, խորհուրդ է տրվում կատարել HELLP համախտանիշի մեղմ դեպքերում^[31][40]։

Դասակարգում

Դասակարգման համակարգը, որը մշակվել է Միսսիսիպիում, գնահատում է համախտանիշի ծանրության աստիճանը, օգտագործելով հիվանդների մոտ որոշված թրոմբոցիտների նվազագույն քանակությունը, մյուս երկու գլխավոր կլինիկական չափանիշների դրսևորման հետ մեկտեղ։ Մյուս երկու դասերի հետ համեմատած I դասը ամենածանրն է, հիվանդացության և մահացության ավելի բարձր ռիսկով^[41]։

• Դաս I՝ թրոմբոցիտների քանակությունը 50,000 / մկլ-ից ցածր;
• Դաս II՝ թրոմբոցիտների քանակությունը 50,000-100,000/մկլ;
• Դաս III՝ թրոմբոցիտների քանակությունը 100,000-150,000/մկլ։

Մեկ այլ դասակարգման համակարգ, որը ներկայացվել է Մեմֆիսում, դասակարգում է HELLP համախտանիշը՝ հիմնվելով դրա դրսևորումների վրա։

• Թերի (պարցիալ) համախտանիշը բնորոշվում է գլխավոր ախտորոշիչ չափանիշներից մեկի կամ երկուսի մանիֆեստացիայով;
• Ամբողջական համախտանիշը բնորոշվում է բոլոր երեք գլխավոր ախտորոշիչ չափանիշների մանիֆեստացիայով^[42]։

Բուժում

Ներկայումս միակ առաջարկվող և ամենաարդյունավետ բուժման մեթոդը հնարավորինս շուտ ծննդալուծումն է, քանի որ նշանները և ախտանիշները նվազում և աստիճանաբար անհետանում են ընկերքի անջատումից հետո։ Անհապաղ ծննդալուծումը կյանքի հետ համատեղելի միակ տարբերակն է բազմաօրգանային դիսֆունկցիայով կամ անբավարարությամբ դեպքերում, արյունազեղման և պտղի համար զգալի վնասի առկայության դեպքում։ Որոշակի դեղորայքներ կարող են նաև կիրառվել սպեցիֆիկ սիմպտոմները մեղմելու համար^{[2][31][43][44]}։

Կորտիկոստերոիդների օգտակարությունը դեռ պարզ չէ, թեև գոյություն ունեն փորձարարական ապացույցներ, որ դրանք կարող են բարձրացնել մայրական թրոմբոցիտների քանակությունը^[45][46]։

Կանխատեսում

Բուժման դեպքում մայրական մահացությունը կազմում է մոտ 1%, թեև այնպիսի բարդություններ, ինչպիսիք են ընկերքի շերտազատումը, երիկամների սուր վնասումը, լյարդի սուբկապսուլյար (ենթապատիճային) հեմատոման, լյարդի կայուն վնասումը և ցանցաթաղանթի շերտազատումը, հանդիպում են կանանց մոտ 25%–ի մոտ։ Պերինատալ մահացությունը (բնութագրում է 22 շաբաթական հղիությունից մինչև 7 օրական ժամակահատվածում առկա մեռելածնության, ինչպես նաև կենդանածինների մահվան դեպքերը 1000 կենդանածնի հաշվով տվյալ տարվա ընթացքում) կազմում է 73–ից 119 դեպք HELLP համախտանիշով հիվանդ կանանցից ծնված 1000 երեխաների հաշվարկով, իսկ երեխաների 40%–ի աճի ցուցանիշները հետ են մնում գեստացիոն տարիքից^[47]։ Ընդհանուր առմամբ, գեստացիոն տարիքը, որպես երեխաների ապրելիության ցուցանիշները որոշող գործոն, ունի ավելի կարևոր նշանակություն, քան HELLP–ի ծանրության աստիճանը^[48]։

Համաճարակաբանություն

HELLP համախտանիշը հանդիպում է պրեէկլամպսիայով հիվանդների 10-20%–ի մոտ և հանդիսանում է բոլոր հղիությունների 0.5-0.9%–ի բարդություն^[6][49]։ 25 տարեկանից բարձր կովկասցի կանայք կազմում են ախտորոշված HELLP համախտանիշի դեպքերի մեծ մասը^[50]։ Դեպքերի 70%–ի ժամանակ համախտանիշը դրսևորվում է մինչև ծննդաբերությունը, առավելապես հղիության երրորդ եռամսյակում, բայց 10% և 20% դեպքերում ախտանիշներն առաջանում են համապատասխանաբար երրորդ եռամսյակից առաջ և հետո։ Հետծննդաբերական դրսևորումները նկատվում են HELLP համախտանիշի բոլոր դեպքերի 30%–ի ժամանակ^[51]։

Պատմություն

HELLP համախտանիշը ճանաչվել է որպես առանձին կլինիկական միավոր (տարբերակվելով ծանր պրեէկլամպսիայից) 1982 թվականին ամերիկյան գինեկոլոգ Լուիս Վեինշտեյնի կողմից^[31]։ 2005 թվականին, իր հոդվածներից մեկում Վեինշտեյնը գրել էր, որ հեմոլիզ, լյարդի խանգարված ֆունկցիա, թրոմբոցիտոպենիա և հիպոգլիկեմիա ունեցող կանանց հետծննդաբերական անբացատրելի մահը դրդեց նրան վերանայել բժշկական գրականությունը և հավաքել տեղեկություններ նման կանանց մասին^[10]։ Նա նշում էր, որ HELLP համախտանիշի դրսևորումներով դեպքեր նկարագրվել են դեռևս 1954 թվականին^[10][52]։

Ծանոթագրություններ

1. «HELLP syndrome». Genetic and Rare Diseases Information Center (GARD) – an NCATS Program (անգլերեն). 2018. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 5-ին.
2. Haram K, Svendsen E, and Abildgaard U (February 2009). «The HELLP syndrome: clinical issues and management. A Review». BMC Pregnancy Childbirth. 9: 8. doi:10.1186/1471-2393-9-8. PMC 2654858. PMID 19245695.
3. Odze, Robert D.; Goldblum, John R. (2009). Surgical Pathology of the GI Tract, Liver, Biliary Tract, and Pancreas (անգլերեն). Elsevier Health Sciences. էջ 1240. ISBN 9781416040590.
4. Cohen, Hannah; O'Brien, Patrick (2015). Disorders of Thrombosis and Hemostasis in Pregnancy: A Guide to Management (անգլերեն). Springer. էջ 305. ISBN 9783319151205.
5. «Preeclampsia and Eclampsia». Merck Manuals Consumer Version. March 2018. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 5-ին.
6. Sibai BM, Taslimi MM, el-Nazer A, Amon E, Mabie BC, Ryan GM (September 1986). «Maternal-perinatal outcome associated with the syndrome of hemolysis, elevated liver enzymes, and low platelets in severe preeclampsia-eclampsia». J Perinat Med. 155 (3): 501–9. doi:10.1016/0002-9378(86)90266-8. PMID 3529964.
7. Visser W, Wallenburg HC (February 1995). «Temporising management of severe pre-eclampsia with and without the HELLP syndrome». Br J Obstet Gynaecol. 102 (2): 111–7. doi:10.1111/j.1471-0528.1995.tb09062.x. PMID 7756201.
8. Sibai BM (May 2004). «Diagnosis, controversies, and management of the syndrome of hemolysis, elevated liver enzymes, and low platelet count». Obstet Gynecol. 103 (5 Pt 1): 981–91. doi:10.1097/01.AOG.0000126245.35811.2a. PMID 15121574.
9. Sibai BM (February 1990). «he HELLP syndrome (hemolysis, elevated liver enzymes, and low platelets): much ado about nothing?». Am J Obstet Gynecol. 162 (2): 311–6. doi:10.1016/0002-9378(90)90376-i. PMID 2309811.
10. Weinstein L (September 2005). «It has been a great ride: The history of HELLP syndrome». Am J Obstet Gynecol. 193 (3 Pt 1): 860–3. doi:10.1016/j.ajog.2005.06.058. PMID 16150288.
11. Aarnoudse JG, Houthoff HJ, Weits J, Vellenga E, Huisjes HJ (February 1986). «A syndrome of liver damage and intravascular coagulation in the last trimester of normotensive pregnancy. A clinical and histopathological study». Br J Obstet Gynaecol. 93 (2): 145–55. doi:10.1111/j.1471-0528.1986.tb07879.x. PMID 3511956.
12. Araujo AC, Leao MD, Nobrega MH, Bezerra PF, Pereira FV, Dantas EM, Azevedo GD, Jeronimo SM (July 2006). «Characteristics and treatment of hepatic rupture caused by HELLP syndrome». Am J Obstet Gynecol. 1995 (1): 129–33. doi:10.1016/j.ajog.2006.01.016. PMID 16579935.
13. Strand S, Strand D, Seufert R, Mann A, Lotz J, Blessing M, Lahn M, Wunsch A, Broering DC, Hahn U, Grischke EM, Rogiers X, Otto G, Gores GJ, Galle PR (March 2004). «Placenta-derived CD95 ligand causes liver damage in hemolysis, elevated liver enzymes, and low platelet count syndrome». Gastroenterology. 126 (3): 849–58. doi:10.1053/j.gastro.2003.11.054. PMID 14988839.
14. Rinehart BK, Terrone DA, Magann EF, Martin RW, May WL, Martin JN Jr (March 1996). «Preeclampsia-associated hepatic hemorrhage and rupture: mode of management related to maternal and perinatal outcome». Obstet Gynecol Surv. 54 (3): 196–202. doi:10.1097/00006254-199903000-00024. PMID 10071839.
15. Wicke C, Pereira PL, Neeser E, Flesch I, Rodegerdts EA, Becker HD (January 2004). «Subcapsular liver hematoma in HELLP syndrome: Evaluation of diagnostic and therapeutic options--a unicenter study». Am J Obstet Gynecol. 190 (1): 106–12. doi:10.1016/j.ajog.2003.08.029. PMID 14749644.
16. Lachmeijer AM, Arngrimsson R, Bastiaans EJ, Frigge ML, Pals G, Sigurdardottir S, Stefansson H, Palsson B, Nicolae D, Kong A, Aarnoudse JG, Gulcher JR, Dekker GA, ten Kate LP, Stefansson K (October 2001). «A genome-wide scan for preeclampsia in the Netherlands». Eur J Hum Genet. 9 (10): 758–64. doi:10.1038/sj.ejhg.5200706. PMID 11781687.
17. Habli M, Eftekhari N, Wiebracht E, Bombrys A, Khabbaz M, How H, Sibai B (October 2009). «Long-term maternal and subsequent pregnancy outcomes 5 years after hemolysis, elevated liver enzymes, and low platelets (HELLP) syndrome». Am J Obstet Gynecol. 201 (4): 385 e1–5. doi:10.1016/j.ajog.2009.06.033. PMID 19716544.
18. Hupuczi P, Rigo B, Sziller I, Szabo G, Szigeti Z, Papp Z (2006). «Follow-up analysis of pregnancies complicated by HELLP syndrome». Fetal Diagn Ther. 21 (6): 519–22. doi:10.1159/000095665. PMID 16969007.
19. Sziller I, Hupuczi P, Normand N, Halmos A, Papp Z, Witkin SS (March 2009). «Fas (TNFRSF6) gene polymorphism in pregnant women with hemolysis, elevated liver enzymes, and low platelets and in their neonates». Obstet Gynecol. 107 (3): 582–7. doi:10.1097/01.AOG.0000195824.51919.81. PMID 16507928.
20. Nagy B, Savli H, Molvarec A, Varkonyi T, Rigo B, Hupuczi P, Rigo J Jr (2006). «Vascular endothelial growth factor (VEGF) polymorphisms in HELLP syndrome patients determined by quantitative real-time PCR and melting curve analyses». Clin Chim Acta. 389 (1–2): 126–31. doi:10.1016/j.cca.2007.12.003. PMID 18167313.
21. Bertalan R, Patocs A, Nagy B, Derzsy Z, Gullai N, Szappanos A (July 2009). «Overrepresentation of BclI polymorphism of the glucocorticoid receptor gene in pregnant women with HELLP syndrome». Clin Chim Acta. 405 (1–2): 148–52. doi:10.1016/j.cca.2009.03.046. PMID 19336230.
22. van Rijn BB, Franx A, Steegers EA, de Groot CJ, Bertina RM, Pasterkamp G (April 2008). «Maternal TLR4 and NOD2 gene variants, pro-inflammatory phenotype and susceptibility to early-onset preeclampsia and HELLP syndrome». PLOS ONE. 3 (4): e1865. Bibcode:2008PLoSO...3.1865V. doi:10.1371/journal.pone.0001865. PMC 2270909. PMID 18382655.
23. Geary M (August 1997). «The HELLP syndrome». Br J Obstet Gynaecol. 104 (8): 877–91. doi:10.1111/j.1471-0528.1997.tb14346.x. PMID 9255078.
24. Sibai BM, Kustermann L, Velasco J (July 1994). «DCurrent understanding of severe preeclampsia, pregnancy-associated hemolytic uremic syndrome, thrombotic thrombocytopenic purpura, hemolysis, elevated liver enzymes, and low platelet syndrome, and postpartum acute renal failure: different clinical syndromes or just different names?». Curr Opin Nephrol Hypertens. 3 (4): 436–45. doi:10.1097/00041552-199407000-00010. PMID 8076148.
25. Benedetto C, Marozio L, Tancredi A, Picardo E, Nardolillo P, Tavella AM, Salton L (2011). «Biochemistry of HELLP syndrome». Adv Clin Chem. Advances in Clinical Chemistry. 53: 85–104. doi:10.1016/B978-0-12-385855-9.00004-7. ISBN 9780123858559. PMID 21404915.
26. Gardiner C, Tannetta DS, Simms CA, Harrison P, Redman CW, Sargent IL (2011). «Syncytiotrophoblast microvesicles released from pre-eclampsia placentae exhibit increased tissue factor activity». PLOS ONE. 6 (10): e26313. Bibcode:2011PLoSO...626313G. doi:10.1371/journal.pone.0026313. PMC 3194796. PMID 22022598.
27. Hulstein JJ, van Runnard Heimel PJ, Franx A, Lenting PJ, Bruinse HW, Silence K, de Groot PG, Fijnheer R (December 2006). «Acute activation of the endothelium results in increased levels of active von Willebrand factor in hemolysis, elevated liver enzymes and low platelets (HELLP) syndrome». PLOS ONE. 4 (12): 2569–75. doi:10.1111/j.1538-7836.2006.02205.x. PMID 16968329.
28. Terrone DA, Rinehart BK, May WL, Moore A, Magann EF, Martin JN Jr (August 2000). «SLeukocytosis is proportional to HELLP syndrome severity: evidence for an inflammatory form of preeclampsia». South Med J. 93 (8): 768–71. doi:10.1097/00007611-200093080-00005. PMID 10963506.
29. Haeger M, Unander M, Norder-Hansson B, Tylman M, Bengtsson A (January 1992). «Complement, neutrophil, and macrophage activation in women with severe preeclampsia and the syndrome of hemolysis, elevated liver enzymes, and low platelet count». Obstet Gynecol. 79 (1): 19–26. PMID 1727579.
30. Lattuada A, Rossi E, Calzarossa C, Candolfi R, Mannucci PM (September 2003). «Mild to moderate reduction of a von Willebrand factor cleaving protease (ADAMTS-13) in pregnant women with HELLP microangiopathic syndrome». Haematologica. 88 (9): 1029–34. PMID 12969811.
31. Weinstein L (January 1982). «Syndrome of hemolysis, elevated liver enzymes, and low platelet count: a severe consequence of hypertension in pregnancy». Am J Obstet Gynecol. 142 (2): 159–67. doi:10.1016/s0002-9378(16)32330-4. PMID 7055180.
32. Norwitz ER, Hsu CD, Repke JT (June 2002). «Acute complications of preeclampsia». Clin Obstet Gynecol. 45 (2): 308–29. doi:10.1097/00003081-200206000-00004. PMID 12048392.
33. Stevenson JT, Graham DJ (September 1995). «Hepatic hemorrhage and the HELLP syndrome: a surgeon's perspective». Am Surg. 61 (9): 756–60. PMID 7661469.
34. Martin JN Jr, Rinehart BK, May WL, Magann EF, Terrone DA, Blake PG (June 1999). «The spectrum of severe preeclampsia: comparative analysis by HELLP (hemolysis, elevated liver enzyme levels, and low platelet count) syndrome classification». Am J Obstet Gynecol. 180 (6 Pt 1): 1373–84. doi:10.1016/s0002-9378(99)70022-0. PMID 10368474.
35. Martin JN Jr, Rose CH, Briery CM (October 2006). «Understanding and managing HELLP syndrome: the integral role of aggressive glucocorticoids for mother and child». Am J Obstet Gynecol. 195 (4): 914–34. doi:10.1016/j.ajog.2005.08.044. PMID 16631593.
36. Martin JN Jr, Blake PG, Perry KG, Jr, McCaul JF, Hess LW, Martin RW (June 1992). «The natural history of HELLP syndrome: patterns of disease progression and regression». Am J Obstet Gynecol. 164 (6 Pt 1): 1500–9, discussion 1509–13. doi:10.1016/0002-9378(91)91429-z. PMID 2048596.
37. Catanzarite VA, Steinberg SM, Mosley CA, Landers CF, Cousins LM, Schneider JM (September 1995). «Severe preeclampsia with fulminant and extreme elevation of aspartate aminotransferase and lactate dehydrogenase levels: high risk for maternal death». Am J Perinatol. 12 (5): 310–3. doi:10.1055/s-2007-994482. PMID 8540929.
38. Roberts JM, Taylor RN, Musci TJ, Rodgers GM, Hubel CA, McLaughlin MK (November 1989). «Preeclampsia: an endothelial cell disorder». Am J Obstet Gynecol. 161 (5): 1200–4. doi:10.1016/0002-9378(89)90665-0. PMID 2589440.
39. Sibai BM (July 1996). «Treatment of hypertension in pregnant women». N Engl J Med. 335 (45): 257–65. doi:10.1056/NEJM199607253350407. PMID 8657243.
40. Weinstein L (November 1985). «Preeclampsia/eclampsia with hemolysis, elevated liver enzymes, and thrombocytopenia». Obstet Gynecol. 66 (5): 657–60. PMID 4058824.
41. Martin JN Jr, Blake PG, Lowry SL, Perry KG Jr, Files JC, Morrison JC (November 1990). «Pregnancy complicated by preeclampsia-eclampsia with the syndrome of hemolysis, elevated liver enzymes, and low platelet count: how rapid is postpartum recovery?». Obstet Gynecol. 76 (5 Pt 1): 737–41. doi:10.1097/00006250-199011000-00001. PMID 2216215.
42. Audibert F, Friedman SA, Frangieh AY, Sibai BM (August 1996). «Clinical utility of strict diagnostic criteria for the HELLP (hemolysis, elevated liver enzymes, and low platelets) syndrome». Am J Obstet Gynecol. 175 (2): 460–4. doi:10.1016/s0002-9378(96)70162-x. PMID 8765269.
43. Haddad B, Barton JR, Livingston JC, Chahine R, Sibai BM (August 2000). «Risk factors for adverse maternal outcomes among women with HELLP (hemolysis, elevated liver enzymes, and low platelet count) syndrome». Am J Obstet Gynecol. 183 (2): 444–8. doi:10.1067/mob.[phone]. PMID 10942484.
44. Rath W, Loos W, Kuhn W, Graeff H (August 1990). «The importance of early laboratory screening methods for maternal and fetal outcome in cases of HELLP syndrome». Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 36 (1–2): 43–51. doi:10.1016/0028-2243(90)90048-6. PMID 2365128.
45. Woudstra, DM; Chandra, S; Hofmeyr, GJ; Dowswell, T (2010 թ․ սեպտեմբերի 8). «Corticosteroids for HELLP (hemolysis, elevated liver enzymes, low platelets) syndrome in pregnancy». The Cochrane Database of Systematic Reviews (9): CD008148. doi:10.1002/14651858.CD008148.pub2. PMC 4171033. PMID 20824872.
46. Aloizos S, Seretis C, Liakos N, Aravosita P, Mystakelli C, Kanna E, Gourgiotis (May 2013). «HELLP syndrome: understanding and management of a pregnancy-specific disease». J Obstet Gynaecol. 33 (4): 331–7. doi:10.3109/01443615.2013.775231. PMID 23654309.
47. Belfort, Michael A.; Steven Thornton; George R. Saade (2002). Hypertension in Pregnancy. CRC Press. էջեր 159–60. ISBN 9780824708276. Վերցված է 2012 թ․ ապրիլի 13-ին.
48. Stevenson, David Kendal; William E. Benītz (2003). Fetal and Neonatal Brain Injury. Cambridge University Press. էջ 260. ISBN 9780521806916. Վերցված է 2012 թ․ ապրիլի 13-ին.
49. Santema JG, Koppelaar I, Wallenburg HC (January 1995). «Hypertensive disorders in twin pregnancy». Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 58 (1): 13–9. doi:10.1016/0028-2243(94)01982-d. PMID 7758654.
50. Padden MO (September 1999). «HELLP syndrome: recognition and perinatal management». American Family Physician. 60 (3): 829–36, 839. PMID 10498110.
51. Barton JR, Sibai BM (December 2004). «Diagnosis and management of hemolysis, elevated liver enzymes, and low platelets syndrome». Clin Perinatol. 31 (4): 807–33. doi:10.1016/j.clp.2004.06.008. PMID 15519429.
52. Pritchard JA, Weisman R Jr, Ratnoff OD, Vosburgh GJ (Jan 1954). «Intravascular hemolysis, thrombocytopenia and other hematologic abnormalities associated with severe toxemia of pregnancy». N Engl J Med. 250 (3): 89–98. doi:10.1056/NEJM195401212500301. PMID 13119851.

Արտաքին հղումներ

Դասակարգում	D ICD-10: O14.2 ICD-9-CM: 642.5 MeSH: D017359 DiseasesDB: 30805
Արտաքին աղբյուրներ	MedlinePlus: 000890 eMedicine: ped/1885 Patient UK: HELLP համախտանիշ