Orbis pictus

Orbis pictus գերմ.՝ Orbis sensualium pictus
Հեղինակ	Յան Ամոս Կոմենսկի
Տեսակ	գրավոր աշխատություն
Բնօրինակ լեզու	լատիներեն և գերմաներեն
Հրատարակման տարեթիվ	1658
Orbis pictus Վիքիպահեստում

Orbis pictus կամ Orbis sensualium pictus (լատիներենից թարգմանած՝ նշանակում է «Աշխարհը նկարներում»), երեխաների համար Յան Ամոս Կոմենսկու պատրաստած պատկերազարդ դասագիրք, որն առաջին անգամ հրատարակվել է 1658 թվականին^[1]։ Դա իր տեսակով բնագիտական ու հասարակգիտական գիտելիքների յուրօրինակ հանրագիտարան է և համարվում է մանուկների համար լույս ընծայված առաջին պատկերազարդ գրքը^[2]։

Յան Ամոս Կոմենսկին Orbis sensualium pictus-ը պատրաստել է 1650 թվականին, երբ ապրում էր Տրանսիլվանիայում^[2]։ Բազմափորձ մանկավարժն իր այս աշխատանքն առաջարկել է որպես պատկերազարդ մի հանրագիտարան, որը կարելի է արդյունավետորեն կիրառել լատիներենը պատկերների օգտագործմամբ դյուրամատչելի դասավանդելու և սովորելու համար^[3]։ Գիրքը բաժանված է 150 գլուխների, պարունակում է ուսուցողական տեքստերին ուղեկցող փայտափորագրանկարներ^[2]։ Առաջին հրատարակությունը, որն իրականացվել է Նյուրնբերգում 1658 թվականին, լատիներեն ու գերմաներեն է^[4]։ Շուտով դրան հաջորդել են թարգմանությունները տարբեր լեզուներով^[5]։ Իր կառուցվածքով հեղափոխիչ^[6] այդ դասագիրքն արագորեն տարածվել է Եվրոպայում և մի քանի դար շարունակ ծառայել որպես երեխաների համար նախատեսված դասագրքերի նմուշօրինակ։ Դրա առաջին անգլերեն հրատարակությունը՝ Visible World («Տեսանելի աշխարհ») վերնագրով, լույս է տեսել 1659 թվականին, առաջին քառալեզու հրատարակությունը (լատիներեն, գերմաներեն, իտալերեն ու ֆրանսերեն)՝ 1666 թվականին^[2][7]։ Բրայերի տպարանը, որ գործում էր Լևոչ քաղաքում, 1685 թվականին լույս է ընծայել չեխերեն թարգմանությունը՝ ներառելով նաև լատիներեն, գերմաներեն, հունգարերեն տեքստերը^[2][8]։

Orbis sensualium pictus-ը համարվում է արևմտյան մանկական գրականության ամենաազդեցիկ ստեղծագործություններից մեկը և մինչև 18-րդ դարի վերջերը մեծ ժողովրդականություն է վայելել ու լայնորեն տարածվել Եվրոպայում^[3][7]։ Մինչև 1777 թվականը հենց միայն անգլերեն վերահրատարակվել է տասներկու անգամ։ Եվրոպայում վերջին հրատարակությունն իրականացվել է 1845 թվականին Պրահայում^[7]։ Վերջերս «Էլ Զորրո Ռոխո» հրատարակչությունը լույս է ընծայել այն՝ վերականգնված, հատուկ թողարկումով^[9]։

Orbis Pictus-ը մեծ ազդեցություն է գործել երեխաների կրթության վրա՝ նախադրյալներ ստեղծելով այդ բնագավառում տեսա-լսողական տեխնիկայի կիրառման, լեզուների դասավանդման և յուրացման գործում նոր մոտեցումների գործադրման համար^[10]։

1930 թվականին ավստրիացի անվանի փիլիսոփա Օտտո Նոյրատը կարծիք է հայտնել, օտար լեզուները պատկերների կիրառմամբ սովորեցնելու վիեննական մեթոդը՝ «Gesellschaft und Wirtschaft»-ը, շատ բանով է պարտական «Orbis Pictus»-ին^[11]։

Ծանոթագրություններ

1. Whalley (2004), p. 318
2. Neagu (2015), p. 519
3. Immel (2013), p. 222
4. Hüllen (1999), p. 392
5. Epstein, Connie C. (1991). The Art of Writing for Children. Archon Books. էջ 2. ISBN 0-208-02297-X.
6. «Orbis Sensualium Pictus Lecture». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ հոկտեմբերի 8-ին. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 27-ին.
7. Odložilík (1942), p. 54
8. Pavlik (2013), p. 468
9. Edición El Zorro Rojo, 2017
10. «Learning from Comenius - the pedagogical underpinnings of the Orbis Pictus». Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հոկտեմբերի 18-ին. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 27-ին.
11. Neurath, Otto (1930). Gesellschaft und Wirtschaft. Vienna: Gesellschafts- und Wirtschaftsmuseum. էջ 101.

Գրականություն

• Hüllen, Werner: English Dictionaries, 800-1700: The Topical Tradition. Clarendon Press, 1999. ISBN 9780198237969
• Immel, Andrea: "Children's Books", en Suarez, Michael; Woudhuysen, H. R. (eds.): The Book: A Global History. Oxford university Press, 2013. ISBN 9780191668746
• Neagu, Cristina: "East-Central Europe", en Tilg, Stefan; Knight, Sarah (eds.): The Oxford Handbook of Neo-Latin. Oxford University Press, 2015. ISBN 9780199948178
• Odložilík, O.: "Comenius' Life and Work in its Historical Setting", en Needham, Joseph (ed.): The Teacher of Nations. Cambridge University Press, 1942. ISBN 9781107511620
• Pavlik, Devana: "The Czech Republic and Slovakia", en Suarez, Michael; Woudhuysen, H. R. (eds.): The Book: A Global History. Oxford university Press, 2013. ISBN 9780191668746
• Whalley, Joyce: "The development of illustrated texts and picture books", en Hunt, Peter (ed.): International Companion Encyclopedia of Children's Literature. Routledge, 2004. ISBN 9781134436842

Արտաքին հղումներ

• • Orbis Sensualium Pictus, edición de 1705 en Internet Archive
• Онлайн-добірки з Orbis Pictus латиною
• Comenius, Johann Amos (1887). Bardeen, Charles William (ed.). Orbis Pictus (The Visible World in Pictures) (English). Syracuse, New York: School Bulletin Publications. OCLC 166163. «gutenberg.org/ebooks/28299»
• Comenius, Johann Amos; Charles Hoole (1777). Joh. Amos Comenii Orbis Sensualium Pictus: Hoc Est Omnium Principalium in Mundo Rerum, & in Vita Actionum, Pictura & Nomenclatura (անգլերեն). London: S. Leacroft. OCLC 166163. «User Review - I was interested in this book after reading about Comenius on Wikipedia and being referred to Google Book Search as a source of this as an early children's textbook. A discouraging flaw in this book is that pages 8-15 are scanned out of order, and there are two copies of page 12 and no copy of page 8 in the resulting images. It would be good to have a direct way to report such trouble without having to go searching around the help pages.»
• Избранные части из Pictus in Latin на латыни
• At Internet Archive, the first American from the twelfth London edition, 1810. https://archive.org/details/orbissensualiump00come/page/n5/mode/2up
• Orbis sensualium pictus trilinguis. Латынь, немецкий и венгерский, 1708
• Orbis sensualium pictus trilinguis. Leutschoviae : Typis Samuelis Brewer, Anno Salutis 1685. 484 стр. — доступно в University Library in Bratislava Digital Library
• Orbis Pictus, in hungaricum et germanicum translatus (в переводе на венгерский и немецкий). Po’sonban: Weber, 19. stor. 172 стр. — доступно в ULB’s Digital Library
• Orbis pictus von Amos Comenius. [Нюрнберг]: [s.n.], 1770. 263 стр. — доступно в ULB’s Digital Library

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Orbis pictus» հոդվածին։