Աբրամ Ֆորտաս

Աբրամ Ֆորտաս
 
Կուսակցություն՝ Դեմոկրատական կուսակցություն
Կրթություն՝ Եյլի իրավունքի դպրոց, Rhodes College? և South Side High School?
Մասնագիտություն՝ դատավոր և փաստաբան
Ծննդյան օր հունիսի 19, 1910(1910-06-19)[1][2][3]
Ծննդավայր Մեմֆիս, Թենեսի, ԱՄՆ[4]
Վախճանի օր ապրիլի 5, 1982(1982-04-05)[1][3] (71 տարեկան)
Վախճանի վայր Վաշինգտոն, ԱՄՆ[4]
Քաղաքացիություն  ԱՄՆ

Աբրամ «Աբե» Ֆորտաս (անգլ.՝ Abraham "Abe" Fortas,հունիսի 19, 1910(1910-06-19)[1][2][3], Մեմֆիս, Թենեսի, ԱՄՆ[4] - ապրիլի 5, 1982(1982-04-05)[1][3], Վաշինգտոն, ԱՄՆ[4] ), ամերիկացի իրավաբան, ԱՄՆ Գերագույն դատարանի անդամ 1965 թվականից մինչև 1969 թվականը։

Կենսագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աբրամ Ֆորտասը ծնվել է Մեմֆիսում (Թենեսի նահանգ) ուղղափառ հրեաներ Ուիլյամ և Ռեյ Ֆորտասների ընտանիքում։ Աբրամը 13 տարեկանում ոչ միայն դպրոց էր հաճախում, այլև աշխատում էր կոշիկի խանութում՝ ընտանիքին ֆինանսապես օգնելու համար։ Ֆորտի դպրոցից և քոլեջից հետո 1933 թվականին ավարտել է Եյլի համալսարանի իրավունքի դպրոցը՝ դառնալով իր խմբում առաջինը[5]։

Համալսարանն ավարտելուց հետո Ֆորտասը դարձավ պրոֆեսոր Ուիլյամ Օ. Դուգլասի օգնականը, հետագայում՝ արժեթղթերի և բորսաների հանձնաժողովի նախագահ և ԱՄՆ Գերագույն դատարանի անդամ։ Յեյլում դասավանդելուց բացի, որը տևեց մինչև 1937 թվականը, Ֆորտասը աշխատել է Ֆրանկլին Դ. Ռուզվելտի վարչակազմում, այդ թվում՝ արժեթղթերի և բորսաների հանձնաժողովում, հանրային աշխատանքների վարչությունում և ԱՄՆ ներքին գործերի նախարարությունում:1935 թվականին Ֆորտասը ամուսնացավ Քերոլին Յուջինիա էգերի հետ։ 1942 թվականին Ֆորտասը նշանակվեց ԱՄՆ ներքին գործերի փոխնախարար Հարոլդ Իկեսի կողմից։ 1945 թվականին Ֆորտասը արձակուրդ է վերցրել զինված ուժերին միանալու համար, սակայն մեկ ամիս անց առողջական նկատառումներից ելնելով զորացրվել է։ 1945-1946 թվականներին Ֆորտասը ամերիկյան պատվիրակության կազմում էր ՄԱԿ-ի ստեղծումից քիչ առաջ, որից հետո կարճ ժամանակով վերադարձավ նախարարություն, իսկ հետո հեռացավ պետական ծառայությունից՝ երկու այլ նախկին պաշտոնյաների հետ ստեղծելով հաջող իրավաբանական ընկերություն։ Ֆորտասը ներկայացնում էր Օուեն Լատիմորի, ինչպես նաև Կլարենս Էրլ Գեդեոնի շահերը (Գեդեոնն ընդդեմ Ույենրայթի գործը, որի քննության արդյունքում ԱՄՆ Գերագույն դատարանը պարտավորեցրեց պետություններին բոլոր քրեական դատավարություններում պաշտպան ներկայացնել մեղադրյալներին, եթե նրանք չեն կարող իրենց թույլ տալ փաստաբան վարձել)[5]։

Ֆորտասը և Ջոնսոնը 1965 թվականին

1930-ականներին Ֆորտասը հանդիպեց քաղաքական գործիչ Լինդոն Ջոնսոնին, որն այն ժամանակ Տեխասի կոնգրեսականներից մեկն էր։ 1948 թվականին Ջոնսոնը մտավ դեմոկրատների ներկուսակցական մրցավազքի մեջ՝ Տեխասից ԱՄՆ Սենատ առաջադրվելու համար։ Երբ Ջոնսոնը հաղթեց ընդամենը 87 ձայնի առավելությամբ, նրա մրցակից Կոկ Սթիվենսոնը համոզեց շրջանային դաշնային դատավորին թույլ չտալ Ջոնսոնին ընտրություններից առաջ՝ ենթադրյալ խախտումների պատճառով։ Ջոնսոնը օգնության համար դիմել է Ֆորտասին, և նա համոզել Է ԱՄՆ Գերագույն դատարանի դատավոր Ուգո Բլեքին չեղարկել շրջանային դատավորի որոշումը։ Դրանից հետո Ջոնսոնը հաղթեց և փրայմերիզներում, և հենց Տեխասի Սենատի ընտրություններում։ Դառնալով ԱՄՆ նախագահ՝ Ջոնսոնը 1965 թվականին ֆորտասին նշանակեց Գերագույն դատարանի դատավորի պաշտոնում ՝ փոխարինելու Արթուր Գոլդբերգին, ով դարձավ ՄԱԿ-ում ԱՄՆ ներկայացուցիչը։ Ֆորտասը ոչ միայն ընկեր էր, այլև Ջոնսոնի իրական խորհրդականը՝ ինչպես դատարանում նշանակվելուց առաջ, այնպես էլ դրանից հետո[5][6][7]։

Ֆորտասը դարձավ Epperson V. Arkansas-ի դատական որոշման հեղինակը, երբ Գերագույն դատարանը որոշեց, որ էվոլյուցիայի տեսության դասավանդման Արկանզասի արգելքը հակասում է ԱՄՆ Սահմանադրության առաջին փոփոխությանը[8].

1968 թվականին Ջոնսոնը փորձեց ֆորտասին բարձրացնել ԱՄՆ Գերագույն դատարանի նախագահ՝ պաշտոնաթող Էրլ Ուորենին փոխարինելու համար, սակայն ընդդիմացավ Սենատում նախագահի հետ բարեկամության և ամերիկյան համալսարանում 15 հազար դոլարով սեմինարներ անցկացնելու համաձայնության պատճառով։ Արդյունքում Ֆորտասի թեկնածության հակառակորդները հաջողությամբ անցկացրեցին ֆիլիբաստերը, որից հետո նա ինքը խնդրեց Ջոնսոնին հետ կանչել իր առաջադրումը[5][6]։

1969 թվականին «Life» ամսագիրը նյութ էր հրապարակել այն մասին, որ երեք տարի առաջ Ֆորտասը համաձայնել էր սկանդալային ֆինանսիստ Լուիս Վոլֆսոնի ընտանեկան հիմնադրամի կողմից տարեկան 20 հազար դոլար վճարմանը՝ ի երախտագիտություն ինչ-որ խորհրդի։ Սկանդալից և իմպիչմենտի սպառնալիքից հետո Ֆորտասը հրաժարական տվեց նույն թվականի մայիսի 15-ին։ Այդ ժամանակ ԱՄՆ նախագահ էր դարձել հանրապետական Ռիչարդ Նիքսոնը։ Նա անհաջող փորձեց Ֆորտասին փոխարինելու համար առաջադրել Սենատի կողմից մերժված մի քանի թեկնածուների արդյունքում Ֆորտասի իրավահաջորդը դարձավ Հարի Բլեքմանը։

Հրաժարականից հետո Ֆորտասը վերադարձավ մասնավոր պրակտիկայի և հիմնեց մեկ այլ իրավաբանական ընկերություն՝ ներկայացնելով իր հաճախորդների շահերը մինչև ԱՄՆ Գերագույն դատարան։ Մահացել է 1982 թվականին[9]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 Smentkowski B. P. Encyclopædia Britannica
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Munzinger Personen (գերմ.)
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Deutsche Nationalbibliothek Record #118954881 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 «Abe Fortas Biography». ca6.uscourts.gov (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 6-ին. Վերցված է 2010 թ․ մայիսի 10-ին.
  6. ↑ 6,0 6,1 Glass, Andrew (2017 թ․ մայիսի 14). «Abe Fortas resigns from Supreme Court, May 15, 1969». Politico (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  7. ↑ Torres-Spelliscy, Ciara (2018 թ․ փետրվարի 16). «The Cautionary Tale of Abe Fortas». Brennan Center for Justice (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  8. ↑ «Epperson v. Arkansas». Oyez (անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ հունվարի 18-ին.
  9. ↑ Greenhouse, Linda (1982 թ․ ապրիլի 7). «Ex-Justice Abe Fortas Dies at 71; Shaped Historic Rulings On Rights». The New York Times (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ փետրվարի 8-ին. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 4-ին.
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Աբրամ Ֆորտաս» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ