Ադրամելեք

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Ադրամելեք (այլ կիրառումներ)

Ադրամելեք Արադ-Նինլիլ կամ Արադ-Նիլլիլ[1]
Ադրամելիքի փախուստը, աստվածաշնչյան նկարազարդումը՝ Արթուր Մուրչի կողմից (1872)։
Ասորական արքայազն
Ծննդյան օր	մ.թ.ա. 7-րդ դար
Ծննդավայր	Ասորեստան
Վախճանի օր	մ.թ.ա. 7-րդ դար
Թաղված	Ancient sites in Gush Halav
Հայր	Սենեքերիմ

Ադրամելեք (ծննդյան և մահվան թվականներն անհայտ, մ.թ.ա. 7-րդ դար), Ասորեստանի Սենեքերիմ (մ.թ.ա 705-մ.թ.ա. 680) թագավորի որդին։ Կոչվում է նաև Արադ-Նինլիլ կամ Արադ-Նիլլիլ^[1], Արգամոզան^[2][3][4] (Արդամոլան)^[5], Աբիա^[6], Աբդիմելեք^[7] և Ադրամոզան^[4]։ Համարվում է Գնունիների և Արծրունիների նախարարական տոհմերի հիմնադիրը։

Սենեքերիմի սպանությունը

Սենեքերիմի սպանությունը

Մ.թ.ա. 681 թվականին (ըստ Չամչյանի 3295 թվական), Հուդայի Եզեկիա թագավորի դեմ ձախողված արշավանքից հետո, երբ Սենեքերիմը վերադարձավ Նինվե, նրա երկու որդիները՝ Ադրամելեքը և Սանասարը, վախենալով թե կզոհաբերվեին Նեսրաք աստծուն, սպանեցին իրենց հորը և փախան Հայաստան^[8]։ Սկայորդին՝ Հայոց նահապետը ընդունում է նրանց և բնակեցնում Հայաստանի հարավային կողմերում^[9][10][11]։ Ըստ Մովսես Խորենացու Ադրամելեքից և Սանասարից են սերվել Արծրունիներն ու Գնունիները և սասունցիները։

Հիշատակությունը Աստվածաշնչում^[12]

Եվ Ասորեստանի Սենեքերիմ թագավորը^[13] չվեց գնաց ու վերադառնալով նստեց Նինվե (քաղաքի) մեջ։ Եվ այն ժամանակ, երբ նա իր աստծո՝ Նեսրաքի տանը^[14] երկրպագում էր (կուռքերին), նրա որդիները՝ Ադրամելեքը^[15] և Սանասարը^[16], սպանեցին նրան սրով ու Արարադի երկիրը^[17] փախան և նրա փոխարեն որդին՝ Ասորդանը^[18] թագավոր եղավ^[19]։

«Պատմություն Արծրունյաց Տան», Թովմա Արծրունի

Ըստ Թովմա Արծրունու Սենեքերիմի որդիները՝ Ադրամելեքն ու Սանասարը սպանեցին իրենց հորը և ուժեղ զորագնդով եկան Սիմ լեռը, որն իր անունն ստացել էր իրենց նախահայր Սեմի անունից։ ... Նրանք ապրեցին Սիմ լեռան վրա, մինչև Տիգրան Հայկազնը^[20]։

Սենեքերիմի երկու որդիները՝ Ադրամելեքն ու Սանասարը, Ասորդանիսին թագավորեցնելու պատճառով նախանձեցին, չարացան և սրով սպանեցին իրենց հորը, որը թագավորել էր 18 տարի։ Իսկ իրենք, ինչպես վերևում ասվեց, գնացին հյուսիս-արևելք^[21]։

Սրանք կոչվում են արագագնաց մեկնազեններ, բնակվում են այն լեռան վրա, որն Աղձնիքը բաժանում է Տարոնից։ Խրթին և անհասկանալի խոսակցության, բարքերի պատճառով անվանում են Խութ։ Իրենց անունով լեռն էլ է Խութ անվանվում։ Անգիր գիտեն հայոց վարդապետների թարգմանած հին սաղմոսները, որ մշտապես ունեն շուրթներին։ Սրանք ասորեստանցի ռամիկներ են, որ գաղթեցին Ադրամելեքից և Սանասարից՝ Ասորեստանի և Նինվեի թագավոր Սենեքերիմի որդիներից հետո և նրանց անունով իրենց անվանադրեցին Սանասնյաք։ Հյուրասեր են և պատիվ տվող^[22][23]։

«Հայոց Պատմություն», Մովսես Խորենացի

... Նաբուգոդոնոսորի թագավորությունից ութսուն, քիչ կամ պակաս տարի առաջ՝ այս Սենեքերիմը Ասորեստանի թագավոր է եղել, նա որ պաշարել Երուսաղեմը պաշարեց հրեաների Եզեկիա առաջնորդի ժամանակ։ Նրա որդիները, Ադրամելեք և Սանասար, նրան սպանելով, փախան եկան մեզ մոտ^[24]։

Իսկ Արգամոզանը^[2] բնաակվեց նույն (Մեծ Հայքի հարավարևմտյան կողմ) կողմի արևելյան հարավում։ Պատմագիրն ասում է, թե սրանցից սերվեցին Արծրունիներն ու Գնունիները։ Այս էր պատճառը, որ մենք հիշեցինք Սենեքերիմին^[25]։

Բայց Անգեղ տան մասին նույն պատմագիրն ասում է, թե սերված է մի ոմն Պասքամից, Հայկի թոռից^[25]։

Ծանոթագրություններ

1. «Հայ Ժողովրդի Պատմության Քրեստոմատիա», Պ.Հ. Հովհաննիսյան, Ա.Գ. Աբրահամյան, հատոր 1, Երևան, 1981, էջ 116 (ծանոթագրություն)
2. Նույն Ադրամելեք անունն է, որ աղավաղվելով դարձել է այստեղ Արգամուլան, որ ըստ Նորայրի ուղղագրության ուղղեցինք Արգամոլան։ Ինչպես ս. գրքի մեջ երկու անգամ գրված է (Դ թագ. Իթ, 37, Ես Լէ, 38), երբ Ասորեստանի Սենեքերիմ թագավորը երկրպագում էր կուռքին՝ նրա երկու որդինքը Ադրամելեք և Սանասար սրով սպանեցին նրան և իրենք փախան Արարադա երկիրը, Հայաստան։ Նույն բանը մի երկու մանրամասնություններով պատմում է և Հովսեպոս, Հնախոսության մեջ, առնելով Քաղդեայի Բյուռոսի գրքից (Էմին, ծանոթ. 79): Արծրունյաց նախարարական տունն իրեն համարում է ծագած այս երկու եղբայրներից։ Սենեքերիմի սպանությունը որդիների ձեռքով տեղի է ունեցել մ.թ.ա. 681 թվականին և զարամանալի է, ինչպես ավելի քան 2500 տարի կենդանի է մնացել հայ ժողովրդի հիշողության մեջ, որովհետև Սասնա ծռերի շատ տարբերակներում հիշվում են այս Սանասարն ու Ադրամելեքը, որոնցից սերվել են Սասնա ծռերը՝ Մհերը և Դավիթ Սասունցին։
3. «Մատեան աշխարհավէպ հանդիսարանաց», Մխիթար Անեցի, գ
4. «Հաւաքմունք ի գրոց պատմագրաց», Սամուել Անեցի, էջ 46
5. «Հայոց Պատմություն», Մ. Խորենացի, ներած. և ծանոթ. Ս. Մալխասյան, Երևան, 1981, ծանոթ. 77
6. «Ժամանակագրութիւն», Միխայէլ Ասորի, Երուսաղէմ, 1871, դ
7. «Մայր ցուցակ, հայերէն ձեռագրաց մատենադարանին Մխիթարեանց ի Վենետիկ», հատոր Բ, 1924, Վենետիկ, էջ 23
8. «Պատմութիւն Հայոց», Մ. Չամչյան, հատոր Ա, էջ 98
9. Դ Թագավորաց 17:31, ԺԹ, 37
10. Դ Թագավորաց 19:37
11. Եսայի 37:38
12. Թագավորությանց Չորրորդ գիրք, գլ. ԺԹ, 36-37
13. Ասորեստանի Սինախերիբ (մ.թ.ա. 705-681 թթ.) թագավորն է, Սարգոն Բ-ի որդին։
14. Խոսքը Նեսրաք աստծո տաճարի մասին է։
15. Ադրամելեք անվան տակ ուսումնասիրողները տեսնում են Սինեխերիբի Արադ-Նինլիլ (կամ Արադ-Նիլլիլ) որդուն։
16. Ի դեմս Սանասարի, ուսումնասիրողները տեսնում են ասորական զորապետ Նուբուշարուծուրին։
17. Խոսքն այստեղ Ուրարտական պետության մասին է։ Աստվածաշնչի եբրայական բնագիրը, հունական (Յոթանասնից), ասորական (Պեշիտա) և արաբական թարգմանությունները հայրասպան որդիների ապաստարան երկիրն անվանում են Արարատ կամ Արարադ, քաղդեականը՝ Կարդու։ Ի դեպ, սույն հատվածը տեղ է գտել նաև Աստվածաշնչի «Մարգարէութիւն Եսայեայ» գրքում (Եսայի, գլ. ԼԵ, 38)։ Այստեղ եբրայական բնագիրը և լատինական թարգմանությունը (Վուլգատա) հայրասպան որդիների ապաստարան երկիրն անվանում են Արարատ, հունական և արաբական թարգմանությունները՝ Արմենիա, իսկ ասորականը և քաղդեականը՝ Կարդու։ Այսինքն Արարատ, Արարադ և Կարդու երկրանունները գործածված են որպես Արմենիա - Հայք երկրանվան հոմանիշներ։
18. Ասորեստանի Ասարխադդոն թագավորն է (մ.թ.ա. 680-669)՝ Սինախերիբի կրտսեր որդին։
19. «Հայ Ժողովրդի Պատմության Քրեստոմատիա», Պ.Հ. Հովհաննիսյան, Ա.Գ. Աբրահամյան, հատոր 1, Երևան, 1981, էջ 116
20. «Պատմություն Արծրունյաց Տան», Թովմա Արծրունի, 1985, Երևան, էջ 16-17
21. «Պատմություն Արծրունյաց Տան», Թովմա Արծրունի, 1985, Երևան, էջ 60-61
22. «Հայ Ժողովրդի Պատմության Քրեստոմատիա», Պ.Հ. Հովհաննիսյան, Ա.Գ. Աբրահամյան, հատոր 1, Երևան, 1981, էջ 720
23. «Պատմություն Արծրունյաց Տան», Թովմա Արծրունի, 1985, Երևան, էջ 192-193
24. «Հայոց Պատմություն», Մ. Խորենացի, ներած. և ծանոթ. Ս. Մալխասյան, Երևան, 1981, գլ. Ա, ԻԳ, էջ 131
25. «Հայոց Պատմություն», Մ. Խորենացի, ներած. և ծանոթ. Ս. Մալխասյան, Երևան, 1981, գլ. Ա, ԻԳ, էջ 132

Աղբյուրներ

• «Պատմուիւն Հայոց», Միքայել Չամչյան, հատոր Ա, էջ 98
• «Հայոց անձնանունների բառարան», Հրաչյա Աճառյան, Հատոր 1, Ցուցակ 1, Էջ 52
• «Հայ Ժողովրդի Պատմության Քրեստոմատիա», Պ.Հ. Հովհաննիսյան, Ա.Գ. Աբրահամյան, հատոր 1, Երևան, 1981, էջ 116 (ծանոթագրություն), 720
• «Մատեան աշխարհավէպ հանդիսարանաց», Մխիթար Անեցի, գ
• «Հաւաքմունք ի գրոց պատմագրաց», Սամուել Անեցի, էջ 46
• «Հայոց Պատմություն», Մ. Խորենացի, ներած. և ծանոթ. Ս. Մալխասյան, Երևան, 1981, ծանոթ. 77, գլ. Ա, ԻԳ, էջ 131-132
• «Ժամանակագրութիւն», Միխայէլ Ասորի, Երուսաղէմ, 1871, դ
• «Մայր ցուցակ, հայերէն ձեռագրաց մատենադարանին Մխիթարեանց ի Վենետիկ», հատոր Բ, 1924, Վենետիկ, էջ 23
• Աստվածաշունչ, Դ Թագավորաց 19:37, Եսայի 37:38
• «Պատմություն Արծրունյաց Տան», Թովմա Արծրունի, 1985, Երևան, էջ 16-17, 60-61, 192-193