Ադրբեջանի էներգետիկա

Ադրբեջանում էներգիայի երկու երրորդը ստացվում է բնական գազից, իսկ գրեթե մեկ երրորդը՝ նավթից[1]։ Ադրբեջանը նավթի և գազի խոշոր արտադրող է, որի մեծ մասն արտահանվում է[2]։ Էլեկտրաէներգիայի մեծ մասն արտադրվում է գազով աշխատող էլեկտրակայանների կողմից[3][4]։ Էներգիան բոլոր տեսակի էներգետիկ արտադրանքներն են, ներառյալ վառելիքը, վերականգնվող էներգիան, ջրի էներգիան, էլեկտրական և ջերմային էներգիան։

Ենթադրվում է, որ Ադրբեջանում կոռուպցիան կապված է նավթի և գազի արդյունաբերության հետ, ինչը շատ կարևոր է տնտեսության համար[5]։

Երկրի ներսում, հետևաբար, չհաշված արտահանման օգտագործումը, մեկ անձի հաշվով ջերմոցային գազերի արտանետումները համաշխարհային միջինի մոտ են[6]։ Ադրբեջանը նպատակ ունի նվազեցնել իր արտանետումները գազի արտահոսքի նվազեցման և բռնկման նվազեցման միջոցով[7]։

Պատմություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1847 թվականին Ադրբեջանում հորատվել է աշխարհում առաջին արդյունաբերական նավթահորը[8]։ 1899 թվականին Ադրբեջանը արտադրում էր համաշխարհային նավթի ծավալի կեսը[8]։

1970 թվականին կառուցվել է Արազի հիդրոէլեկտրակայանը՝ 22 ՄՎտ ընդհանուր հզորությամբ, 1976 թվականին՝ Թարթառի հիդրոէլեկտրակայանը՝ 50 ՄՎտ ընդհանուր հզորությամբ, իսկ 1982 թվականին՝ Շամկիրի հիդրոէլեկտրակայանը՝ 380 ՄՎտ ընդհանուր հզորությամբ[9]։

Այն ժամանակ էլեկտրակայանների կառուցմանը զուգընթաց համակարգված զարգացան էլեկտրական ցանցերը և ստեղծվել է երկրի կայուն էներգետիկ համակարգը։ Այդ տարիներին «Ալի Բայրամլի» ՋԷԿ 330 կՎ – «Աղդամ – Գյանջա – Աղստաֆա», «Ալի Բայրամլի – Յաշմա – Դերբենտ», 5-րդ Մինգեչևիր, 500 կՎ 1-ին և 2-րդ Աբշերոն, «Մուխրանիս – Վալի» և այլ էլեկտրահաղորդման գծեր։ «Յաշմա», «Գանջա», «Ագստաֆա»՝ 330/110/10 կՎ, Իմիշլի՝ 330/110/10 կՎ, Աբշերոն՝ 500/330/220 կՎ, «Հովսան», «Նիզամի», «Մուշֆիգ», շահագործման են հանձնվել «Սանգաչալ», «Մասալլի», «Ագսու», «Բաբեկ»՝ 220/110/10 էլեկտրական ենթակայաններով[10]։

1995 թվականի դեկտեմբերին Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկի կողմից Ադրբեջանին տրվել է 53 միլիոն դոլար վարկ՝ Ենիքենդի հիդրոէլեկտրակայանի կառուցման համար և կառուցվել է Ենիքենդ ՀԷԿ՝ 150 ՄՎտ ընդհանուր հզորությամբ[11]։

Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկի և Իսլամական բանկի միջոցներով իրականացվել են Մինգեչևիրի հիդրոէլեկտրակայանի, 330 կՎ Աղջաբադի, 110 կՎ «Բարդա» ենթակայանների և 330 կՎ ադրբեջանական ՋԷԿ – 330 կՎ «Աղջաբադի-Իմիշլի» էլեկտրահաղորդման գծերի վերակառուցումը[12]։

2002 թվականին գերմանական Bayerische Landesbank Girozentrale բանկի միջոցների հաշվին շահագործման հանձնվեցին երկու գազատուրբինային կայաններ՝ յուրաքանչյուրը 53,5 ՄՎտ հզորությամբ և 400 մՎտ հզորությամբ շոգեգազային կայաններ «Շիմալ» էլեկտրակայանում՝ Ճապոնական միջազգային համագործակցության Բանկի վարկի հաշվին[13]։

2005 թվականի փետրվարի 14-ին պետության ղեկավարը հաստատել է «Ադրբեջանի Հանրապետությունում վառելիքաէներգետիկ համալիրի (2005–2015 թթ.) զարգացման պետական ծրագիրը»[14]։

Երկրի տնտեսության էլեկտրաէներգիայի պահանջարկն ամբողջությամբ վճարել են 12 ՋԷԿ-երը, ինչպիսիք են՝ Ադրբեջանի ՋԷԿ-ը, Շիրվան ՋԷԿ-ը, Շիմալ ՋԷԿ-ը, Բաքվի ՋԷԿ-ը, Նախիջևանի ՋԷԿ-ը, Աստարա, Խաչմազ, Շեքի, Նախիջևան, Բաքու, Քուբա, Սանգաչալի էլեկտրակայանները:, և 6 ջրային էլեկտրակայաններ՝ Մինգեչևիր, Շամկիր, Ենիքենդ, Վարվառա, Արազ, Վայխիր ՀԷԿ։ Դրանց ընդհանուր հզորությունը կազմել է մոտ 5900 մեգավատ։ Ադրբեջանում էլեկտրաէներգիայի արտադրության 90 տոկոսը բաժին է ընկնում ՋԷԿ-երին, իսկ 10 տոկոսը՝ հիդրոէլեկտրակայաններին[10]։

Էներգետիկայի նախարարությանն առընթեր Էներգետիկայի կարգավորման գործակալությունը ստեղծվել է Ադրբեջանի Հանրապետության էներգետիկայի նախարարության էներգետիկայի և գազի պետական վերահսկողության վարչության հիման վրա՝ նախագահի 2017 թվականի դեկտեմբերի 22-ի հրամանագրով, և հաստատվել է դրա կանոնադրությունը[15]։

Համաձայն World Energy Trilemma İndex-ի, որը կազմվել է Համաշխարհային էներգետիկ խորհրդի կողմից 2017 թվականին, Ադրբեջանը 125 երկրների շարքում զբաղեցրել է 31-րդ հորիզոնականը[16]։

Համաշխարհային տնտեսական ֆորումի կողմից կազմված Global Energy Architecture Performance Index 2017 զեկույցի համաձայն, Ադրբեջանը 0,67 միավորով զբաղեցրել է 36-րդ հորիզոնականը 127 երկրների մեջ[17]։

Վերոնշյալ կազմակերպության 2016 թվականի զեկույցի համաձայն՝ Ադրբեջանը 0,68 միավորով զբաղեցրել է 32-րդ հորիզոնականը 126 երկրների մեջ։ Տնտեսական աճը և զարգացումը կազմել են 0,68 միավոր, բնապահպանական կայունությունը՝ 0,57, էներգիայի հասանելիությունը և անվտանգությունը՝ 0,79 միավոր[18]։

2019 թվականի ապրիլի 19-ին Ադրբեջանի պետական նավթային ընկերության նախագահ Ռովնագ Աբդուլլաևը և BP-ի Ադրբեջանի, Վրաստանի և Թուրքիայի տարածաշրջանային նախագահ Գարի Ջոնսը 6 միլիարդ դոլար արժողությամբ պայմանագիր են ստորագրել։ Ստորագրման արարողության ժամանակ ընդունվել է վերջնական ներդրումային որոշումը Ադրբեջանի Կենտրոնական Արեւելքի (ACE) հարթակի վրա, որը նախատեսվում է կառուցել Ազերի-Չիրագ-Գյունաշլի բլոկի վրա։ Շինարարությունը սկսվել է 2019 թվականին, իսկ ավարտը եղել է 2022 թվականի կեսերին[19][20][21][22]։

Նավթ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Արդյունահանում ՝ 931,990 բարել (օրական 148,175 մ3)
  • Սպառում՝ 160,000 բարել (օրական 25,000 մ 3)

1987-1993 թվականներին արդյունահանումը 13,8 միլիոն տոննա նավթից և 12,5 միլիարդ խորանարդ մետր գազից նվազել է մինչև 10,3 միլիոն տոննա նավթ և 6,8 միլիարդ խորանարդ մետր գազ։ Արդյունահանման տարեկան անկման տեմպերը կազմել են նավթի 7,1%, գազի՝ 13,5%։ Հետախուզական հորատումը նվազել է 17 անգամ կամ 170 000 մետրով, 1995 թվականին 1970 թվականի համեմատ կազմել է 10 000 մետր[10]։

«Շահ դենիզ-2»

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Շահ Դենիզ-2» էներգետիկ ռազմավարական նախագծերը էներգետիկ անվտանգության և էներգետիկ դիվերսիֆիկացման նախագիծն է[23]։

Շահ Դենիզ գազի հանքավայրի պայմանագիրը կնքվել է 1996 թվականին[24], իսկ Կասպից ծովը Սև ծովի ափի վրացական կողմի հետ կապող առաջին խողովակաշարը կառուցվել է 1999 թվականին։ Բաքու-Թբիլիսի-Ջեյհան նավթի արտահանման հիմնական խողովակաշարը, որը կապում է Կասպից ծովը Միջերկրական ծովի և միջազգային շուկաների հետ, կառուցվել է 2006 թվականին[25], իսկ Հարավային գազատարը՝ 2007 թվականին[26][27][28][29]։

Թափանցիկություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մեծ Բրիտանիայում գործող Global Witness ՀԿ-ի 2013 թվականի զեկույցը ցույց է տվել, որ Ադրբեջանի նավթարդյունաբերության ոլորտում աշխատող ընկերությունները չունեն թափանցիկություն և հաշվետվողականություն։ Փաստագրված է, որ միլիոնավոր դոլարների եկամուտներ անհետանում են SOCAR-ի հետ համագործակցող մասնավոր ընկերությունների ձեռքում, որոնք անհայտ են[30][31]։

Զեկույցը եզրակացրեց, որ Ադրբեջանի պետական նավթային ընկերության կողմից կնքված գործարքների անթափանցիկությունը «համակարգային է» և ավելացրել է՝ «այս բացահայտումները պետք է մեծ անհանգստություն պատճառեն միջազգային հանրությանը որպես ամբողջություն։ Նավթը և դրա ածանցյալ արտադրանքը կենտրոնական տեղ են զբաղեցնում Ադրբեջանի տնտեսության համար՝ կազմելով 2011 թվականի արտահանման 95%-ը։ Եվրոպայի համար կարևոր է, որ Ադրբեջանը պահպանի նավթի և գազի հոսքը և պահպանի թափանցիկ և լավ կառավարվող էներգետիկ արդյունաբերությունը։ Այնուամենայնիվ, այս ճեպազրույցը ցույց է տալիս, որ Ադրբեջանում նավթային բիզնեսի մեծ մասը մնում է անթափանց, և կոռուպցիան դեռևս համարվում է համաճարակային մակարդակի վրա…»[31]:

Բնական գազ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բնական գազի արտահանում, 2007–2017 թթ

2016 թվականի մարտի 10-ին Ադրբեջանի էներգետիկայի նախարար Նաթիկ Ալիևը հրապարակավ հայտարարել է, որ Ադրբեջանն ունի բավականաչափ գազի պաշարներ Հարավային գազային միջանցքը լցնելու համար։ ՀԳՄ-ն էներգետիկ նախագիծ է, որի նպատակն է Ադրբեջանից Վրաստանի և Թուրքիայի տարածքով 10 միլիարդ խորանարդ մետր գազ տեղափոխել Եվրոպա[32]։

Էլեկտրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ադրբեջանական էլեկտրաէներգիայի արտադրությունն ըստ աղբյուրի

Էլեկտրաէներգիան Ադրբեջանում էներգիայի լայնորեն օգտագործվող աղբյուրն է՝ կենցաղային և արդյունաբերական օգտագործման տեսանկյունից[33]։ Էլեկտրաէներգիայի արտադրությունը և դրա բաշխումը փոխհատուցվում են պետական սեփականություն հանդիսացող «Ազերէներջի» ԲԲԸ-ի կողմից[34][35][36]։ Երկրի էլեկտրաէներգիայի ողջ պահանջարկը ապահովում են «Ազերէներջի»-ի ենթակայությամբ գործող էլեկտրակայանները։ Այդ կայաններից 13-ը 5400 ՄՎտ դրվածքային հզորությամբ ջերմաէլեկտրակայաններ են, իսկ 17-ը՝ 1162,2 ՄՎտ դրվածքային հզորությամբ հիդրոէլեկտրակայաններ[37][38]։ Ավելին, մի շարք փոքր էլեկտրակայաններ են ստեղծվել երկրի այլ ընկերությունների կողմից՝ օգտագործելով ջուրը, քամին, արևը և կենցաղային թափոնները[37]։

Ընդհանուր տեղադրված հզորությունը 2019 թվականի սեպտեմբերին կազմում է 6,6455 մլն կՎտ։ Ութ ջերմային կայաններ մատակարարում են հզորության 80%-ը, ներառյալ Շիմալ-2 էլեկտրակայանը, որը շահագործման է հանձնվել 2019 թվականի սեպտեմբերի սկզբին[38][39]։ 12%-ը ստացվում է 2 հիդրոէլեկտրակայաններից (Մինգեչևիր ՀԷԿ և Շամկիր ՀԷԿ), իսկ մնացածը՝ այլ ջերմային, հիդրո և փոքր հիդրոէլեկտրակայաններից։ Հիմնական էլեկտրակայանները (երկուսն էլ ջերմային են) գտնվում են Շիրվանի (Ջանուբ ՋԷԿ - 780 ՄՎտ) և Մինգեչևիրի (Ադրբեջան ՋԷԿ – 2400 ՄՎտ) մոտակայքում[38]։

2017 թվականի հաշվետվություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երկրի էլեկտրաէներգետիկ համակարգի հզորությունը հասել է 7172,6 ՄՎտ-ի։ Ներկայում համակարգի հզորությունը 5200 ՄՎտ է, իսկ պահանջվող առավելագույն հզորությունը մոտ 3750-3900 ՄՎտ է։ 2017-ին էլեկտրաէներգիայի արտադրությունը կազմել է 22,209,8 մլն կՎտ/ժ, այդ թվում՝ 20,445,4 մլն կՎտ/ժ ջերմային էլեկտրակայաններում և 1,732,8 մլն կՎտ/ժ էլեկտրաէներգիա՝ հիդրոէլեկտրակայաններում և 2016 թվականի համապատասխան ժամանակահատվածի համեմատ նվազել է 2,0%-ով (2,6 մլն կՎտժ552)։

Էլեկտրաէներգիայի արտադրության համար տարվա ընթացքում օգտագործվել է 4778,8 մլն խմ բնական գազ և 311,5 հազար տոննա մազութ։

Բինագադի թաղամասի Հոկա Հասան ենթակայանում տեղադրվել է 50 ՄՎԱ տրանսֆորմատոր՝ 110/35 կՎ լարմամբ, 110 կՎ լարման երկու անջատիչներ և 35 կՎ էլեկտրական սարքավորումներ։ Կառուցվել են 110 կՎ երկշղթա էլեկտրահաղորդման գիծ 110 կՎ «Լիման» և «Սպիտակ քաղաք» ենթակայանների միջև, կառուցվել են երեք տրանսֆորմատորային ենթակայաններ՝ 35/0,4 կՎ լարմամբ։

2017 թվականին երկրում նավթի արդյունահանումը կազմել է շուրջ 38,7 մլն տոննա։ Արդյունահանված 28,9 մլն տոննա նավթը պատկանում է Ազերի-Չիրագ-Գյունաշլիին, 2,4 մլն տոննա՝ Շահ Դենիզին (կոնդենսատ), իսկ 7,4 մլն տոննա՝ Ադրբեջանի Հանրապետության պետական նավթային ընկերությանը։

Նախագահ Իլհամ Ալիևը 2017 թվականին մասնակցել է հետևյալ ենթակայանների բացմանը՝

Հիդրոէլեկտրակայաններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օտարերկրյա ներդրումների մրցակցություն ոչ էներգետիկ ոլորտների հետ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2015 թվականի հունվարին Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը հայտարարել է, որ կուղղորդի իր կառավարությանը ծրագրեր ստեղծել՝ ներդրումների դոլարներ բերելու այլ արդյունաբերություններ, բացի նավթից։ Մասնավորապես, նախագահ Ալիևը որպես օրինակ բերել է արդյունաբերական և գյուղատնտեսական արդյունաբերությունը[43]։

Ալիևն օրինակ է բերել Ադրբեջանի տնտեսությունը՝ ասելով՝ «Ահա թե ինչու շատ ավելի հեշտ է ներդրումներ ներգրավել սոցիալ-քաղաքական կայունություն և տեղեկատվական աճ ունեցող կայուն երկրներում»։ Նա ասել է, որ բանկային ոլորտը ավելի կարեւոր դեր կխաղա երկրի ոչ էներգետիկ ոլորտների զարգացմանը նպաստելու գործում[44]։

Տես նաև

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ «ENERGY PROFILE Azerbaijan» (PDF). IRENA.
  2. ↑ «Energy security – Azerbaijan energy profile – Analysis». IEA (բրիտանական անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ ապրիլի 29-ին.
  3. ↑ «Azerbaijan Breaks Ground for Largest National Thermal Power Plant». caspiannews.com (անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ ապրիլի 29-ին.
  4. ↑ «Azerbaijan energy profile – Analysis». IEA (բրիտանական անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ ապրիլի 29-ին.
  5. ↑ Taylor, Alice; Zachová, Aneta; Nikolov, Krassen (2022 թ․ հոկտեմբերի 3). «EU overlooks Azeri energy graft risk». www.euractiv.com (բրիտանական անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ ապրիլի 29-ին.
  6. ↑ Ritchie, Hannah; Roser, Max; Rosado, Pablo (2020 թ․ մայիսի 11). «CO₂ and Greenhouse Gas Emissions». Our World in Data.
  7. ↑ «European Union and Azerbaijan MoU to increase energy cooperation – Policies». IEA (բրիտանական անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ ապրիլի 29-ին.
  8. ↑ 8,0 8,1 Jafarova, Esmira (2020 թ․ ապրիլի 16). «Azerbaijan: Energy, reforms, COVID-19 and optimism». Modern Diplomacy (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 13-ին.
  9. ↑ «ROLE OF ENERGY IN AZERBAIJAN'S FOREIGN POLICY DURING ILHAM ALIYEV ERA» (PDF).
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 Official webpage of Azerbaijan National library. «Azerbaijan has an independent energy system». anl.az (ադրբեջաներեն). Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 24-ին.
  11. ↑ «EBRD Annual Report 1995» (անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 24-ին.
  12. ↑ «MINGECHAUR POWER PROJECT». www.ebrd.com (անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 24-ին.
  13. ↑ «INTERNATIONAL BANK OF AZERBAIJAN-annual report» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2018 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 24-ին.
  14. ↑ «STATE PROGRAM FOR DEVELOPMENT OF FUEL AND ENERGY SECTOR IN AZERBAIJAN (2005-2015)» (PDF).
  15. ↑ «Azerbaijan - Support for the Functioning of the Energy Regulatory Agency». www.ebrd.com (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 24-ին.
  16. ↑ «World Energy Trilemma Index | 2017» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2019 թ․ մայիսի 10-ին. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 24-ին.
  17. ↑ «Global Energy Architecture Performance Index Report 2017» (PDF).
  18. ↑ «Global Energy Architecture Performance Index Report 2016» (PDF).
  19. ↑ «BP, SOCAR Sign Deal to Build New Azeri Oil Exploration Platform». The New York Times (ամերիկյան անգլերեն). Reuters. 2019 թ․ ապրիլի 19. ISSN 0362-4331. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 24-ին.
  20. ↑ «BP, SOCAR sign deal to build new Azeri oil exploration platform». Reuters (անգլերեն). 2019 թ․ ապրիլի 19. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 24-ին.
  21. ↑ Foy, Henry; Raval, Anjli (2019 թ․ ապրիլի 19). «BP leads $6bn of fresh investment in Azeri oil project». Financial Times (բրիտանական անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 24-ին.
  22. ↑ «BP and SOCAR sign new Azeri oil deal». Arab News (անգլերեն). 2019 թ․ ապրիլի 19. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 24-ին.
  23. ↑ «ENERGY SECURITY AND ENERGY UNION PERSPECTIVES FOR AZERBAIJAN» (PDF).
  24. ↑ «Project timeline | Shah Deniz | Operations and projects | BP Caspian». bp.com (անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 24-ին.
  25. ↑ «Baku-Tbilisi-Ceyhan pipeline | Pipelines | Operations and projects | BP Caspian». bp.com (անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 24-ին.
  26. ↑ «The Southern Gas Corridor | Shah Deniz | Operations and projects | BP Caspian». bp.com (անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 24-ին.
  27. ↑ «Azerbaijan's economic priorities for 2017». World Economic Forum. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 24-ին.
  28. ↑ «Shah Denize gas field development» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2018 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 24-ին.
  29. ↑ «ENERGY SECURITY AND ENERGY UNION PERSPECTIVES FOR AZERBAIJAN» (PDF).
  30. ↑ New Report Highlights Lack Of Transparency In Azerbaijan's Oil Industry. RFE/RL Dec. 10, 2013
  31. ↑ 31,0 31,1 Azerbaijan Anonymous Global Witness
  32. ↑ «News.Az - Minister: Azerbaijan's gas reserves enough to fill Southern Gas Corridor». news.az. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 10-ին. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 10-ին.
  33. ↑ United Nations. Economic and Social Commission for Asia and the Pacific (2005). Electric Power in Asia and the Pacific 2001 and 2002. United Nations Publications. էջեր 38–40. ISBN 9789211204148.
  34. ↑ «General information». www.azerenerji.gov.az (անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ սեպտեմբերի 10-ին.
  35. ↑ «Mission of Azerishig». www.azerishiq.az. Վերցված է 2019 թ․ սեպտեմբերի 10-ին.
  36. ↑ ENERGY CHARTER SECRETATIAT (2013). In-Depth Review of the Energy Efficiency Policy of Azerbaijan (PDF). էջեր 32–52. ISBN 978-905948-126-8. Վերցված է 2019 թ․ սեպտեմբերի 10-ին.
  37. ↑ 37,0 37,1 «Strategic Road Map on Development of Communal Services (Electricity and Heat Energy, Water and Gas) in the Republic of Azerbaijan» (PDF). State Housing Construction Agency of the Republic of Azerbaijan. Վերցված է 2019 թ․ սեպտեմբերի 10-ին.
  38. ↑ 38,0 38,1 38,2 «Electricity generation». www.azerenerji.gov.az (անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ սեպտեմբերի 10-ին.
  39. ↑ «Ilham Aliyev attended ceremony to launch "Shimal-2" power station». Official website of President of Azerbaijan Republic (անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ սեպտեմբերի 10-ին.
  40. ↑ Official web-site of President of Azerbaijan Republic. «Ilham Aliyev inaugurated Sarijalar substation in Saatli district». en.president.az (անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 24-ին.
  41. ↑ «Samuxda "Yenikənd" yarımstansiyası istifadəyə verilib VİDEO» (ադրբեջաներեն). Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 24-ին.
  42. ↑ Official web-site of President of Azerbaijan Republic. «Ilham Aliyev attended opening of Shamkir Automated Management and Control Center of "Azerishig" OJSC». en.president.az (անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 24-ին.
  43. ↑ CISTran Finance Reports (2015 թ․ հունվարի 16). «Azerbaijan seeks foreign investment for non-oil sector». CISTran Finance. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հունվարի 18-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 16-ին.
  44. ↑ «Azerbaijan Seeks to Attract Foreign Investors to its Non-Oil Sector». United States-Azerbaijan Chamber of Commerce. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 3-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 16-ին.
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ադրբեջանի էներգետիկա» հոդվածին։