Ալի Ռըզա էֆենդի

Ալի Ռըզա էֆենդի
1939 թվականից ի վեր այս լուսանկարը համարվում է Ալի Ռըզայի դիմանկարը
 
Մասնագիտություն՝ պետական ծառայող
Ծննդյան օր 1839
Ծննդավայր Սալոնիկ, Salonica Eyalet, Օսմանյան կայսրություն
Վախճանի օր 1888
Վախճանի վայր Սալոնիկ, Սալոնիկի վիլայեթ, Օսմանյան կայսրություն
Քաղաքացիություն  Օսմանյան կայսրություն
Զավակներ Մուստաֆա Քեմալ Աթաթուրք և Մաքբուլե Աթադան

Ալի Ռըզա էֆենդի (թուրքերեն՝ Ali Rıza Efendi, 1839, Սալոնիկ, Salonica Eyalet, Օսմանյան կայսրություն - 1888, Սալոնիկ, Սալոնիկի վիլայեթ, Օսմանյան կայսրություն), թուրք պետական գործիչ։

Մուստաֆա Քեմալ Աթաթուրքի հայրը և Զյուբեյդե հանըմի ամուսինը։

Նա ծնվել է ժամանակակից Հունական Մակեդոնիայի Սալոնիկ քաղաքում։ Վերջինս Եվրոպայի տարածքում Օսմանյան կայսրության երկրորդ նշանակալից քաղաքն էր՝ Կոստանդնուպոլսից հետո։ Նա աշխատել է որպես մաքսային և մահացել 1888 թվականին, երբ իր որդին ընդամենը 7 տարեկան էր։ Որոշ գիտնականներ կարծում են, որ Ալի Ռըզան ունեցել է ալբանական կամ սլավոնական ծագումնաբանություն[1][2][3][4][5]։ Ներկայումս նրա հայրական բնակավայրի բնակչության մեծ մասը շարունակում են մնալ թուրքեր[6][7]։ Համաձայն հայտնի պատմաբաններ Վամիք Դ. Վոլքանի, Նորման Իցկովիչի Մյուջղան Ջունբուրի, Նուման Քարթալի և Հասան Իզզեթթին Դինամոյի, Աթաթուրքը արմատներով սերում է Անատոլիայի Այդին նահանգի Սյոքե բնակավայրից[8][9][10][11][12]։

Ալի Ռըզայի ընտանիքը ծնունդով Քոջաջըքից էր, ազգությամբ՝ յուրյուք[13][14]։ Յուրյուքները կազմել են գյուղի (ներկայումս քաղաքի) բնակչության ճնշող մեծամասնությունը։ Ներկայումս Աթաթուրքի պապենական տանը գործում է թանգարան[15]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ Andrew Mango Atatürk: The Biography of the Founder of Modern Turkey, Overlook Press, 2002, 978-1-58567-334-6, p. 25; p.27. "Ֆեյզուլահի ընտանիքը ընդունված է ասել, որ ծնունդով Վոդինայից էր (ներկայումս Էդհեսա բնակավայրն է, որը գտնվում է Հունական Մակեդոնիայում)։ Ազգանունը եղել է Սոֆուզադե, որը թարգմանաբար նշանակում է 'բարեպաշտ մարդու որդի'։ Սա նշանակում է, որ Զյուբեյդեյի և Ալի Ռըզայի նախնիները միևնույն ծագումն են ունեցել։ Սալիհ Բոզոքի որդին՝ Ջեմիլ Բոզոքը, ով եղել է Աթաթուրքի հեռավոր զարմիկը, հետագայում նաև կենսագիրը, պնդում էր, որ բարեկամ է եղել և Ալի Ռըզայի, և Զյուբեյդեյի ընտանիքներին։ Սա նշանակում է, որ Աթաթուրքի ծնողները եղել են հեռավոր ազգականներ։ Ջեմիլ Բոզոքը նշում է, որ իր պապը՝ Սաֆեր էֆենդին ունեցել է ալբանական ծագում։ Հենց այստեղից էլ ի հայտ են եկել Աթաթուրքի ծագման մասին քննարկումները։ Աթաթուրքի ծնողները և բոլոր բարեկամները թրքախոս են եղել։ Այստեղից ենթադրություն, որ նրա նախնիները ծնունդով Թուրքիայից են եղել, քանի որ տեղի ալբանական կամ սլավոնական ծագում ունեցող մուսուլմանները էթնիկական կապ չեն ունեցել Թուրքիայի հետ և խոսել են ալբաներեն, սերբա-խորվաթերեն կամ բուլղարերեն:, Սակայն արտաքինով Աթաթուրքը նման է ալբանացու կամ սլավոնի:[...] Սակայն չկա նաև որևէ վկայություն, որ Ալի Ռըզան կամ Զյուբեյդեն թուրք քոչվորների հետնորդներ են:" էջ 28; "Հավանական է, որ Աթաթուրքը իր արտաքին տեսքը ժառանգել է իր բալկանյան նախնիներից:"
  2. ↑ Lou Giaffo: Albania: Eye of the Balkan Vortex
  3. ↑ Ernst Jaeckh, The Rising Crescent, (Goemaere Press, 2007), p. 31, Turkish mother and Albanian father
  4. ↑ Isaac Frederick Marcosson, Turbulent years, Ayer Publishing, 1969, p. 144.
  5. ↑ Richmond, Yale, From Da to Yes: understanding the East Europeans, (Intercultural Press Inc., 1995), 212.
  6. ↑ «Census of population and dwellings in Macedonia 2002» (PDF). էջ 326. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 1-ին.
  7. ↑ Vamik D. Volkan, Norman Itzkowitz, Ölümsüz Atatürk (Immortal Ataturk), Bağlam Yayınları, 1998, 975-7696-97-8, p. 37, dipnote no. 6 (Atay, 1980, s. 17).
  8. ↑ Vamik D. Volkan & Norman Itzkowitz, Ölümsüz Atatürk (Immortal Atatürk), Bağlam Yayınları, 1998, 975-7696-97-8, p. 37, dipnote no. 6 (Atay, 1980, s. 17)
  9. ↑ Müjgân Cunbur. Türk dünyası edebiyatçıları ansiklopedisi, 2. cilt (2004), Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı: "Babası Ali Rıza Efendi (doğ. 1839), annesi Zübeyde Hanımdır, baba dedesi Hafız Ahmet Efendi, 14–15. yy.da Anadolu'dan göç ederek Makedonya'ya yerleşen Kocacık Yörüklerindendir."
  10. ↑ Kartal, Numan. Atatürk ve Kocacık Türkleri (2002), T.C. Kültür Bakanlığı: "Aile Selânik'e Manastır ilinin Debrei Bâlâ sancağına bağlı Kocacık bucağından gelmişti. Ali Rıza Efendi'nin doğum yeri olan Kocacık bucağı halkı da Anadolu'dan gitme ve tamamıyla Türk, Müslüman Oğuzların Türkmen boylarındandırlar."
  11. ↑ Dinamo, Hasan İzzettin.Kutsal isyan: Millî Kurtuluş savaşı'nın gerçek hikâyesi, 2. cilt (1986), Tekin Yayınevi.
  12. ↑ Mustafa Kemal Atatürk – memorial museum in village Kodzadzik in Municipality Centar Zupa Արխիվացված 2014-11-04 Wayback Machine.
  13. ↑ «Census of population and dwellings in Macedonia 2002» (PDF). էջ 326. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 1-ին.
  14. ↑ [1] Արխիվացված 2016-11-26 Wayback Machine ATATÜRK'ÜN BABA SOYU (KIZIL OĞUZ veya KOCACIK YÖRÜKLERİ)
  15. ↑ «Memorial house of Ataturk in Kodžadžik». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 6-ին. Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 20-ին.
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր