Ալիս Բոներ

Ալիս Բոներ
Ծնվել էհուլիսի 22, 1889(1889-07-22)[1][2]
ԾննդավայրԼենյանո, Միլան, Լոմբարդիա, Իտալիայի թագավորություն
Մահացել էապրիլի 13, 1981(1981-04-13)[2] (91 տարեկան)
Մահվան վայրՑյուրիխ, Շվեյցարիա
Քաղաքացիություն Շվեյցարիա
Մասնագիտությունարվեստագետ, նկարչուհի և քանդակագործ
Պարգևներ և
մրցանակներ
Պադմա Բհուշան
Հովիվ
Ալիս Բոների բրոնզե քանդակը Ցյուրիխի Ռիտերպարկում

Ալիսա Բոներ (հուլիսի 22, 1889(1889-07-22)[1][2], Լենյանո, Միլան, Լոմբարդիա, Իտալիայի թագավորություն - ապրիլի 13, 1981(1981-04-13)[2], Ցյուրիխ, Շվեյցարիա), շվեյցարացի նկարիչ և քանդակագործ, արվեստի պատմաբան և հնդկագետ։ Իր նկարներում օգտագործել է մատիտ, ածուխ, սեպիա, կարմիր կավիճ, թանաք, երբեմն էլ՝ պաստել։ Նրա վաղ աշխատանքները կենտրոնացած են նկարների, քանդակների, դիմանկարների ուսումնասիրությունների, ամբողջ մարմնի, լանդշաֆտների և բնության ուսումնասիրությունների դիտարկումների վրա։ Նկարիչը հիացել է պարարվեստով և ստեղծել է երեք պարուհիների՝ Լիլիի, Ժաննայի և Լեոնի Բրաունի, ինչպես նաև հնդիկ պարուհու (Ուդայ Շանքար) շարժումները։ Նրա էսքիզները ինքնաբուխ են։ Մի շարք դիտարկումներ, որոնք սովորաբար կատարվում են ընդամենը մի քանի արագ հարվածների միջոցով, կենտրոնացած են եղել մարմնի հիմնական բնութագրերի վրա[3]։ 1926-1930 թվականներին Բոները պարուհի Ուդայ Շանքարի հետ ուղևորություն է կատարել Մարոկկոյում, Թունիսում և Հնդկաստանում։ 1935 թվականին նա որոշել է արտագաղթել Հնդկաստան[4]։

Կենսագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վաղ տարիներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էլիս Բոները ծնվել է Իտալիայում 1889 թվականին շվեյցարացի ծնողների ընտանիքում։ Անցնելով իտալական կրթական համակարգի՝ սովորել է նկարչություն և քանդակ Բրյուսելում, Մյունխենում և Բազելում 1907 թվականից մինչև 1911 թվականը։ 1911 թվականին նրա ընտանիքը վերադարձել է Շվեյցարիա, որտեղ սկսել է աշխատել որպես անկախ քանդակագործ։ 1916 թվականին նրա աշխատանքները ցուցադրվել են Ցյուրիխի կունստհաուսում (Ժամանակակից արվեստի թանգարան), իսկ 1925 թվականին նա սեփական ստուդիան է ունեցել Ռոկոկո տաղավարում՝ Ցյուրիխի համալսարանից ոչ հեռու[5]։

Ուդայ Շանկար բալետի թատերախումբ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ուդայ Շանքար բալետի թատերախումբը մոտավորապես 1935-1937 թվականներին

1926 թվականին Բոները տեսել է Ուդայ Շանքարի ելույթը Ցյուրիխի կուրզալում, և Շանքարի նրբաճաշակ պարային շարժումներն անմիջապես գրավել են նրան և Շանքարի համաձայնությամբ մի քանի էսքիզներ է արել թղթի վրա կավի օգնությամբ։

1928 թվականին Բոնները տեղափոխվել է Փարիզ և շարունակել է իր աշխատանքը որպես քանդակագործ։ Ներկայումս նրա քանդակները տեղադրվել են Ցյուրիխի, Ժնևի և Բադենի հասարակական այգիներում և տներում։ Բոները կրկին տեսել է Շանքարի Ուդային Փարիզում 1929 թվականին, և ցանկացել վերադառնալ Հնդկաստան՝ երաժիշտներ և պարողներ հավաքելու համար։ Բոնների համար, որը հիացած էր հնդկական պարով և երկար ժամանակ երազում էր գնալ Հնդկաստան, դա հնարավորություն էր, և նա առաջարկել է Շանքարին ուղեկցել Հնդկաստան[5]։

Բոները և Շանքարը երկուսն էլ Հնդկաստան են մեկնել 1929 թվականի դեկտեմբերին։ Նրանք ճամփորդել են Հնդկաստանից Շանքարի հոր՝ Պանդիտ Շյամ Շանքարի երաշխավորագիր նամակներով։ Այսպիսով, նրանք սովորաբար հյուրեր են եղել Հնդկաստանում իրենց ճամփորդությունների ժամանակ։ Չնայած նրան, որ Մահարաջամին հայտնել են Արևմուտքում հնդկական պար կատարելու իրենց պլանների մասին, սակայն բոլորը դժկամությամբ են աջակցել նրանց։ Երբ նրանք ժամանել են Կալկաթա, փոխել են իրենց ծրագրերը և հավաքել իրենց խմբի անդամների մեծ մասին Ուդայ Շանքարի ընտանիքից (այդ թվում էրնաև երիտասարդ [[Ռավի Շանքարը)[6]։

1930 թվականից սկսած՝ թատերախումբը շրջել է, և առաջին ելույթը տեղի է ունեցել Փարիզում 1931 թվականի մարտի 3-ին Ելիսեյան դաշտերի թատրոնում։ Բոները եղել է համառեժիսոր, գովազդել է թատերախումբը, նաև օգնել է տարազներով և նամակագրությամբ։ Հինգ տարի աշխատելուց հետո Բոները 1935 թվականին տեղափոխվել է Հնդկաստան։

Կյանքը Հնդկաստանում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հնդկաստան տեղափոխվելուց հետո Բոները նորից սկսել է նկարել։ Նա հրաժարվել է քանդակագործությունից՝ ասելով, որ դա «չափազանց դանդաղ գործընթաց է՝ հասնելու համար Հնդկաստանի կողմից առաջարկվող տեսանկյուններին դիտող աչքին»[7]։ Նրա վաղ ստեղծագործություններից մի քանիսը ցուցադրվել են Կալկաթայում, Մումբայում և Ցյուրիխում։ 1939 թվականին Բոներն սկսել է նկարել հնդկական աստվածներ՝ ուսումնասիրելով հնդկական սուրբ գրությունները, սակայն նրա օրագրի համաձայն՝ այդ նկարները երբեք չեն հրապարակվել[6]։

Բոներն սկսել է ավելի ու ավելի հրապուրվել հնդկական արվեստով և փիլիսոփայությամբ՝ սովորելով երկուսն էլ Հնդկաստանում եղած ժամանակ։ Նա շատ ժամանակ է անցկացրել՝ դիտարկելով հնդկական արվեստը, հատկապես քանդակները, տարբեր վայրերում, այդ թվում՝ Էլլորայում[8]։

Ալիս Բոները երկար տարիներ է անցկացրել Հնդկաստանի Վարանասի քաղաքում։ Նա ապրել է Դդաշաշվամեդ Գաթում։ Նրա տունը որոշ մարդկանց հայտնի է որպես Ալիս Բոներ Գաթ։ Նա ցանկացել է ֆիլմ նկարել Սուրբ Գանգայի մասին, բայց, ցավոք, Վարանասի քաղաքի բնակիչները թույլ չեն տվել։ Ավաղ, դա պարզապես մնացել է նրա երազանքը։

Մահ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ալիս Բոները հիվանդացել է Շվեյցարիա այցելելիս և 1981 թվականի ապրիլի 13-ին մահացել Ցյուրիխում՝ 91 տարեկան հասակում[9]։

Ազդեցություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գտածոներ հնդկական արվեստում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ալիս Բոները ինտենսիվորեն ուսումնասիրել է քանդակները և ենթադրել, որ մինչ քանդակը տեղադրված է քառակուսի կամ ուղղանկյուն շրջանակի մեջ, հիմնական երկրաչափական տարրը շրջանն է։ «Շրջանակը բաժանված է տրամագծերով... ընդհանուր առմամբ 6, 8 կամ 12, հավասար հատվածների, որոնցից հիմնականը ուղղահայաց և հորիզոնական տրամագծերն են»[10]։ Կարևոր է նաև նշել, որ շրջանի տրամագծերի հեռավորությունը լինում է ինչպես ուղղահայաց, այնպես էլ հորիզոնական։ Բոներն այն անվանել է պատկերի տարածության բաժանում։ Գծերը քանդակները բաժանել են ֆիզիկական հատվածների, բայց նաև որոշել վերջույթների դիրքը և անկյունները[10]։

Բոները նաև ենթադրել է, որ թեք զուգահեռ գծերը, որոնք հիմնված են 6, 8 կամ 12 բաժանարար տրամագծերից մեկի վրա, նույնպես կարող են քանդակների համար ծառայել կողմնորոշիչ։ Նա այս տողերն անվանել է ժամանակի բաժանում, քանի որ դրանք որոշում են շարժումը քանդակի մեջ։ Բացի ժամանակի և տարածության բաժանումներից, Բոները նկարագրել է նաև ինտեգրման սկզբունքը, որտեղ քանդակի կոմպոզիցիան որոշում է իմաստը[11]։

1957 թվականին Բոները հանդիպել է Պանդիտ Սադաշիվա Ռաթ Շարմային, որը նրան ծանոթացրել է արմավենու տերևի ձեռագրի հետ, որը կոչվել է Շիլպա Պրակաշա (Śilpa Prakāśa): Հաջորդ տասնամյակի ընթացքում նրանք միասին թարգմանել և վերլուծել են տեքստը և 1966 թվականին թողարկել իրենց երկուսի հեղինակած գիրքը[8]։ Շիլպա Պրակաշան ըստ էության ապացուցել է Բոներին, որ իր պատկերացումն այն մասին, որ քանդակները փորագրված են այս խիստ երկրաչափական հասկացությունների շուրջ, իրականում ճշգրիտ է, և ոչ միայն կողմնակի ազդեցություն։ Շիլպա Պրակաշան ինքնին ճարտարապետական ձեռնարկ է հինդուական տաճարի կառուցման կանոնների վերաբերյալ, և որպես այդպիսին ներառում է հղումներ Բոների նախկինում ուսումնասիրած բազմաթիվ սկզբունքներին[12]։

Այս ամբողջ ընթացքում Ալիս Բոները երբեք չի դադարել նկարել, և նրա ուսումնասիրությունները հնագույն կոմպոզիցիաների այս մեթոդների վերաբերյալ ստիպել են նրան նկարել եռապատիկ՝ ոգեշնչված Շիլպա Պրակաշայում իր գտածոներից։ Նրա եռապատիկի թեմաներն են՝ Prakṛti, Vishvarupa, և Kālī։ Նա մի քանի տարի աշխատել է այս մեծ նկարների վրա, բայց երբեք չի բավարարվել դրանցով։ Այսօր այս նկարները ցուցադրվում են Բհարաթ Կալա Բհավանում՝ Բանարաս հինդու համալսարանի թանգարանում[13][14]։

1969 թվականին Ցյուրիխի համալսարանի կողմից Ալիս Բոներին շնորհվել է պատվավոր դոկտորի կոչում՝ հիմնվելով նրա ակադեմիական ներդրումների և հրապարակումների վրա։ Ամենամեծ պատիվը նրան շնորհվել է 1974 թվականին, երբ Հնդկաստանի նախագահը նրան պարգևատրել է Պադմա Բհուշանով՝ Հնդկաստանի Հանրապետության երրորդ պետական քաղաքացիական պարգևով[15][16]։

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Bäumer, Bettina (Hrsg), Rupa Pratirupa: Alice Boner Commemoration Volume, Zürich: Museum Rietberg, 1982.
  • Boner, Alice, Principles of Compositions in Hindu Sculpture: Cave Temple Period, New Delhi: Motillal Banarsidass 1990 (Leiden: Brill, 1962).
  • Boner, Alice and Sadashiva Rath Sharma, Śilpa Prakāśa IAST, revised edition by B. Bäumer, R.P. Das and S. Das (New Delhi: Indira Gandhi National Centre for the Arts and Motilal Banarsidass Publishers, 2005).
  • Boner, Alice, «Zur Komposition des Shiva Nataraja im Museum Rietberg», in: Artibus Asiae, Bd. 27, Nr. 4, 1964/65, pp. 301– 310.
  • Boner, Alice, «Der symbolische Aspekt der Form», in: Boner und Fischer 1982, pp. 101–106.
  • Boner, Alice, «Die Entstehung des Tryptichons», in: Boner und Fischer 1982, pp. 64– 67.
  • Boner, Alice, Indien, mein Indien: Tagebuch einer Reise, Zürich: Werner Classen Verlag, 1984.
  • Boner, Georgette und Eberhard Fischer, «Einleitende Worte», in: Boner 1984, pp. 6 – 8.
  • Boner, Georgette und Eberhard Fischer (Hrsg.), Alice Boner und die Kunst Indiens, Zürich, Museum Rietberg, 1982.
  • Boner, Georgette, Luitgard Soni und Jayandra Soni (Hrsg.), Alice Boner Diaries, India 1934–1967, New Delhi: Motilal Banarsidass Publishers, 1993.

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 Artists of the World Online, Allgemeines Künstlerlexikon Online, AKL Online (գերմ.) / Hrsg.: A. Beyer, B. Savoy — B: K. G. Saur Verlag, Verlag Walter de Gruyter, 2009. — ISSN 2750-6088 — doi:10.1515/AKL
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 SIKART — 2006.
  3. ↑ Boner, Alice (1982). Alice Boner und die Kunst Indiens. Museum Rietberg.
  4. ↑ Boner, Alice (1982). Alice Boner und die Kunst Indiens. Museum Rietberg. էջեր 11–15.
  5. ↑ 5,0 5,1 Boner, Alice (1982). Alice Boner und die Kunst Indiens. Museum Rietberg. էջ 11.
  6. ↑ 6,0 6,1 Boner, Alice (1982). Alice Boner und die Kunst Indiens. Museum Rietberg. էջ 12.
  7. ↑ Boner, Alice (1982). Alice Boner: Artist and Scholar. Bharat Kala Bhavan. էջ 2.
  8. ↑ 8,0 8,1 Boner, Alice (1982). Alice Boner und die Kunst Indiens. Museum Rietberg. էջ 13.
  9. ↑ Würfel, Alfred (2004). India, My Karma: Alfred Würfel Remembers. New Dehli: Allied Publishers. էջ 80.
  10. ↑ 10,0 10,1 Moody, Robert V. (2005). «Alice Boner and the Geometry of Temple Cave Art in India» (PDF): 3. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2012 թ․ սեպտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունիսի 17-ին. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
  11. ↑ Moody, Robert V. (2005). «Alice Boner and the Geometry of Temple Cave Art in India» (PDF): 3–4. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2012 թ․ սեպտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունիսի 17-ին. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
  12. ↑ Boner, Alice; Bettina Bäumer (1982). Rūpa Pratirūpa: Alice Boner Commemoration Volume. New Dehli: Biblia Impex. էջ 5.
  13. ↑ Boner, Alice; Bettina Bäumer (1982). Rūpa Pratirūpa: Alice Boner Commemoration Volume. New Dehli: Biblia Impex. էջ 3.
  14. ↑ Moody, Robert (2005). «Alice Boner and the Geometry of Temple Cave Art in India» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2020 թ․ հունվարի 13-ին. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 25-ին. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
  15. ↑ «Padma Awards Directory (1954–2009)» (PDF). Ministry of Home Affairs. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2013 թ․ մայիսի 10-ին.
  16. ↑ Boner, Alice; Bettina Bäumer (1982). Rūpa Pratirūpa: Alice Boner Commemoration Volume. New Dehli: Biblia Impex. էջ 6.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
 ⛭ 
  Բառարաններ և հանրագիտարաններ