Անահիտ աստվածուհու արձանի գլուխ
 | |
|---|---|
 Անահիտ աստվածուհու բրոնզե կիսանդրի | |
| տեսակ | կիսանդրի |
| երկիր | Փոքր Հայք |
| Բրիտանական թանգարան, Լոնդոն, Միացյալ Թագավորություն «Հին Հունաստան և Հռոմ բաժին» | |
| նյութ | բրոնզ |
| բարձրություն | 35.5 սմ × 31 սմ × 23.6 սմ[1] |
| ստեղծվել է | մ․թ․ա․ 4-րդ դարից-մ․թ․ա․ 1-ին դար |
| ստեղծման վայր | Սատաղ, Փոքր Հայք (ներկայումս՝ Գյումյուշհանե, Թուրքիա) |
| ոճ | հելլենիստական |
Անահիտ աստվածուհու արձանի գլուխ, հին հայկական դիցարանի Անահիտ աստվածուհուն նվիրված հելլենիստական ժամանակաշրջանի արձանային մասունք, որը հայտնաբերվել է պատմական Փոքր Հայքի տարածքում՝ Գայլ գետի վերին հոսանքի շրջանում գտնվող Սատաղ բնակավայրում[2] (ներկայումս՝ Սադակ, Գյումյուշհանեի մարզ, Թուրքիա)։ Թվագրվում է մ․թ․ա․ 4-2-րդ դարերին։
1873 թվականին հայտնաբերվելուց մեկ տարի անց այն ձեռք է բերվել Բրիտանական թանգարանի կողմից և մինչ օրս պահվում է Միացյալ Թագավորության մայրաքաղաքում։ Այն պահվում է թանգարանի թիվ 22՝ «հունական և հռոմեական հնություններ» վերտառությամբ ցուցասրահում որպես հունական Աֆրոդիտե աստվածուհու կիսանդրի («Սատաղյան Աֆրոդիտե»)[3]։ Արձանի պատկանելիության շուրջ վեճը մինչ օրս շարունակվում է, քանի որ որոշ մասնագետներ կիսանդրին վերագրում են նույնիսկ Վեներային։
Թանգարանային նմուշի վերաբերյալ դիտարկումներով 1890 թվականին հանդես է եկել Վենետիկի Մխիթարյան միաբանության անդամ Ղևոնդ Ալիշանն իր «Այրարատ» աշխատությունում՝ պնդելով, որ բրոնզե մասունքը պատկանում է հայոց դիցարանի պտղաբերության և մայրության աստվածուհուն։ Բազմաթիվ գիտնականներ որդեգրել են այս տեսակետը՝ հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ գտածոյի հայտնաբերման վայրի մերձակայքում՝ Եկեղյաց գավառի Երիզայում (Երզնկա) բնակավայրում գտնվել է Անահիտ աստվածուհու գլխավոր տաճարը։
Անահիտ աստվածուհու արձանային մասունքը կարևոր իմաստավորում ունի հայկական իրականությունում և խորհրդանշում է նախաքրիստոնեական շրջանի հայոց պատմությունն ու մշակույթը։
2024 թվականի սեպտեմբերի 16-ին Միացյալ Թագավորությունից Հայաստան են բերվել պտղաբերության, մայրության հայոց աստվածուհի, ոսկեմայր Անահիտի գլխաքանդակը և ձախ ձեռքը:
2024-ի սեպտեմբերի 21-ին Հայաստանի պատմության թանգարանում աստվածուհին ներկայացվել է «Մայր աստվածություն. Անահիտից Մարիամ» ցուցադրության շրջանակում։ Արձանը Հայաստանում ցուցադրվել է մինչև 2025 թվականի ապրիլի 10-ը[4]։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Ներսեսյան, Վրեժ (2001). «Bronze Head of Aphrodite/Anahit». Treasures from the Ark: 1700 Years of Armenian Christian Art («Գանձեր տապանից. Հայ քրիստոնեական արվեստի 1700 տարիները». Լոս Անջելես: Փոլ Գեթիի թանգարան. էջեր 114–115. ISBN 9780892366392.
- ↑ Բեննեթ, Ջուլիան (2007). «Two New Centurions of the "Legio IIII Scythica"». Latomus. Société d'Études Latines de Bruxelles. 66 (2): 405. JSTOR 41545245. «...the bronze head of Aphrodite from Satala in classical Armenia Minor, acquired by the British Museum in 1873...»
- ↑ «The Satala Aphrodite». Բրիտանական թանգարան. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ ապրիլի 11-ին.
- ↑ Արմենիա, Sputnik (20250322T1326+0400). ««Անահիտից Մարիամ. Մայր Աստվածություն» ցուցադրությունը երկարաձգվել է մինչև ապրիլի 10-ը». Sputnik Արմենիա (ամհարերեն). Վերցված է 2025 թ․ ապրիլի 11-ին.