Արքայազն Բալթազար Կառլոսի դիմանկարը թզուկի հետ (նկար)

Արքայազն Բալթազար Կառլոսի դիմանկարը թզուկի հետ
տեսակգեղանկար
նկարիչԴիեգո Վելասկես
տարիմոտ 1631
բարձրություն128 սանտիմետր[1]
լայնություն101,9 սանտիմետր[1]
ժանրդիմապատկեր
նյություղաներկ և կտավ
գտնվում էԲոստոնի գեղարվեստի թանգարան[1]
հավաքածուԲոստոնի գեղարվեստի թանգարան
հիմնական թեմաBalthasar Charles?
կայք
Ծանոթագրություններ
 El príncipe Baltasar Carlos con un enano (Velázquez) Վիքիպահեստում

Արքայազն Բալթազար Կառլոսի դիմանկարը թզուկի հետ (իսպ.՝ El príncipe Baltasar Carlos con un enano), իսպանական գահաժառանգի դիմանկարներից մեկը, որի հեղինակը Դիեգո Վելասկեսն է։

Նկարագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չնայած իր մանկահասակ տարիքին` արքայազնը պատկերված է վեհաշուք դիրքով` հանդիսավոր դիմանկարի բոլոր կանոններին համապատասխան։ Նրա հագուստն ընդգծում է սոցիալական բարձր դիրքը։ Արքայազնը հագել է մուգ կանաչ, ոսկեթել զինվորական շորեր, վառ կարմիր ուսագոտիով և Վան Դեյքի ոճին բնորոշ ասեղնագործ օձիքով[2]։ Մի ձեռքով նա պահում է մարշալի գավազան, մյուս ձեռքը դրված է թրի բռնակին։ Կողքին` բարձի վրա, դրված է գլխարկ` շքեղ փետուրով։ Այս բոլոր պարագաները բնորոշ են գեներալին։ Արքայազնի մոտ պատկերված թզուկը (պարզ չէ` այն աղջի՞կ է, թե՞ տղա) ձեռքին ունի խնձոր և զանգուլակ, որով հակադրվում է ամենազոր կայսրության գահաժառանգին, ով սովորական մանկական խաղալիքների կարիք չունի։ Երկուսն էլ կանգնած են գորգին, հետևի ֆոնը ձևավորված է կարմիր դիպակով, ինչը նույնպես հանդիսավոր դիմանկարի արտահայտություն է։

Պատմություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արքայազն Բալթազար Կառլոսը ծնվել է 1629 թվականի հոկտեմբերի 17-ին Մադրիդում, մահացել է 1646 թվականի դեկտեմբերի 9-ին Սարագոսայում։ Նկարում առկա է մասամբ ջնջված մակագրություն` «Aetatis AN… / MENS 4», որը թույլ է տալիս ենթադրել, որ դիմանկարը նկարվել է, երբ արքայազնը եղել է մեկ տարեկան չորս ամսական, այսինքն` 1631 թվականի մարտին[3]։

Համաձայն նկարչի առաջին կենսագիր Ֆրանսիսկո Պաչեկոյի` Իտալիա կատարած իր առաջին ճանապարհորդությունից հետո «Վելասկեսը մեկուկես տարվա բացակայությունից հետո Մադրիդ է վերադարձել 1631 թվականի սկզբին[4]։ Նա շատ լավ ընդունելության է արժանացել կոմս-հերցոգ Գասպար դե Գուսման Օլիվարեսի կողմից, ով հրամայել է նրան գնալ ու համբուրել Նորին մեծություն արքա Ֆիլիպ IV-ի ձեռքը ձեռքը այն բանի համար, որ նա ուրիշ նկարիչ չի հրավիրել` գերադասելով սպասել նկարչի վերադարձին արքայազնի դիմանկարը նկարելու համար, ինչին էլ Վելասկեսն անմիջապես ձեռնամուխ է եղել»։ Ենթադրաբար խոսքը հենց այս նկարի մասին է, սակայն քանի որ կենսագիրը չի հիշատակում թզուկի մասին, որոշ ուսումնասիրողներ ենթադրում են, որ խոսքը մեկ այլ նկարի մասին է, որը գտնվում է Ուոլեսի հավաքածուում. այնտեղ արքայազնը մենակ է պատկերված։ Սակայն այդ նկարում արքայազնը երեք տարեկան է, այնպես որ այն չի կարող լինել նրա առաջին նկարը[5]։

Ջոնաթան Բրաունը և Ջ. Գ. Էլիոթը կարծում են, որ դիմանկարում արքայազնի հագուստը նման է գրավոր աղբյուրի հիշատակությանը նրանով, որ հագուստը նա հագել է Կորտեսում հանդիսավոր երդման ժամանակ, որը կայացել է 1632 թվականի մարտի 7-ին Սան Խերոնիմոյում[6]։ Այդ պատճառով նրանք ենթադրում են, որ նկարը նկարվել է, երբ արքայազնը եղել է մոտավորապես 2.4 տարեկան և ոչ թե 1.4: Այն, որ թզուկը ձեռքին ունի խնձոր և զանգուլակ, նրանք գնահատում են որպես թագավորական խորհրդանիշերի` իշխանության և գայիսոնի սիմվոլիկ արտահայտություն։

Դիեգո Վելասկես «Արքայազն Բալթազար Կառլոսի դիմանկարը` արծաթագույն հագուստով», 1632, Ուոլեսի հավաքածու, Լոնդոն

Խոսե Կամոն Ազնարը նշել է, որ թզուկի հագուստը, որը ներառում է մանյակ, բնորոշ է կանանց[3][7]։ Բրաունը չի ժխտում այս վարկածը[8]։ Ավանդաբար թզուկին նույնացնում են «Վալյեսկասի մանուկ» մականունով Ֆրանսիսկո Լեսկանոյի հետ (նա պատկերված է նաև Վելասկեսի «Խեղկատակներ» շարքում). այս տեսակետն առաջ է քաշել Մորենո Վիլյան, ով ենթադրել է, որ այդ դեպքում նկարը ստեղծվել է 1634 թվականին, երբ Լեսկանոն ծառայության է անցել արքայազնի մոտ։ Սակայն քանի որ նկարն ակնհայտորեն ստեղծվել է նրա նշած տարեթվից առաջ, ուրեմն թզուկը չի կարող լինել Լեսկանոն։ Նրա դինամիկ դիրքը Պանտորբային հանգեցրել է այն մտքին, որ նա նկարում ավելացվել է հետագայում[9]։

Խուլիան Գալիեգոն ժամանակագրության համընկնման այս հարցը լուծելու նպատակով առաջ է քաշում, ինչպես ինքն է նշում, «ռիսկային գաղափար», որ նկարը պատկերված է Վելասկեսի նախընտրած ժանրում` «նկար նկարի մեջ»։ Այսինքն` թզուկը պատկերված է թզուկի հանդիսավոր դիմանկարի ֆոնին, իսկ գորգի գիծը իրական աշխարհի ու հետնանկարի սահմանն է։ Սա նրա կարծիքով բացատրում է «ոճական տարբերությունը, որի պատճառով, ինչպես նկատում է Պանտորբան, նկարը կարող է դիտարկվել որպես վիզուալ խաղ և ժամանակի ստեղծագործական նորարարություն, ինչն այնքան սիրում էր Վելասկեսը, և որը իրական ու պատկերված աշխարհի շփոթմունք էր առաջացնում»[5]։

Նկարն ակնհայտորեն ստեղծվել է իսպանական (կամ ավստրիական) արքայական պալատի համար, սակայն նրա ճակատագրի մասին չի պահանվել տեղեկություն մինչև 1769 թվականը, երբ նկարի մասին առաջին հիշատակությունն է արվում այն առիթով, որ իտալական Պարմա քաղաքում Հենրի Հովարդը (4-րդ կոմս Կառլայլ) ձեռք է բերել նկարը։ Հովարդի ամրոցում այն պահվել է մինչև 1900 թվականը, երբ Ջորջ Ջեյմս Հովարդը (9-րդ կոմս Կառլայլ) վաճառել է այն։ Նկարը վաճառվել է 80.000 դոլարով և 1901 թվականին հայտնվել է Բոստոնի գեղարվեստի թանգարանում[10]։

Մինչև 19-րդ դարը համարվում էր, որ նկարի հեղինակը Կարավաջոն է, և այն պատկերում է Պարմայի հերցոգներից մեկին[10]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 http://www.mfa.org/collections/object/don-baltasar-carlos-with-a-dwarf-31124
  2. ↑ Так тщательно, что несвойственно Веласкесу, выписанный, что Беруете подозревал в вышивке позднее добавление, однако радиографические исследования доказали, что она была написана сразу (Trapier, Elizabeth du Gue. Velazquez. New York, I948, p. 171).
  3. ↑ 3,0 3,1 López-Rey, José. Velázquez: catalogue raisonné : [фр.]. — Köln : Benedikt Taschen, 1996. — 589 p. — (Jumbo Series). — ISBN 3822886572.. Стр. 122
  4. ↑ Pacheco, Francisco. Arte de la pintura, su antigiiedad y grandezas. 1,8
  5. ↑ 5,0 5,1 Antonio Domínguez Ortíz, Alfonso E. Pérez Sánchez, Julían Gállego. Velázquez , exhibition catalog from The Metropolitan Museum of Art. P. 166—171
  6. ↑ Brown, Jonathan. Velazquez: Painter and Courtier. New Haven and London, I986. pp. 81, 83
  7. ↑ Camon Aznar,Jose. La pintura espanola del sigloXVII. Summa Artis 25. Madrid, I978, p. 437
  8. ↑ Brown. Ibid, p. 290 n. 31
  9. ↑ Pantorba, Bernardino de. La vida y la obra de Velazquez: estudio biograficoy critico. Madrid, I9SS• p. 106
  10. ↑ 10,0 10,1 «Don Baltasar Carlos with a Dwarf» (անգլերեն). Museum of Fine Arts, Boston. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 15-ին.

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Mayer, August L. Velazquez: A Catalogue Raisonni of the Pictures and Drawings. London, 1936. № 209.
  • Curtis, Charles B. Velazquez and Murillo: A Descriptive and Historical Catalogue. New York, I883. № 149
  • Lopez Rey,Jose. Velazquez: A Catalogue Raisonne of His Oeuvre, with an Introductory Study. London, 1963. № 302
  • Pantorba, Bernardino de. La vida y la obra de Velazquez: tstudio biograficoy critico. Madrid, 1955. № 42
  • Gudiol,Jose. Veldzquez, 1599-166o: Historia de su vida, catalogo de su obra, estudio de Ia evolucion de su ticnica. Barcelona, I 97 3. № 66,
  • Bardi, P.M. Tout l’oeuvre peint de Velazquez. Introduction by Yves Bottineau. Paris, I969. № 45
  • Antonio Domínguez Ortíz, Alfonso E. Pérez Sánchez, Julían Gállego. Velázquez , exhibition catalog from The Metropolitan Museum of Art. P. 166—171. № 21

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]