Բաժնետիրական կապիտալ

Բաժնետիրական կապիտալ
Ենթակատեգորիաարժեթուղթ, act Խմբագրել Wikidata
Բնութագրվում էvolatility, Շուկայական գներ Խմբագրել Wikidata

Բաժնետիրական կապիտալ (անգլ.՝ Stocks), ընկերության կամ կորպորացիայի սեփականությունը կազմող բաժնետոմսերը։

Մեկ բաժնետոմսի արժեք նշանակում է տվյալ կորպորացիայի միավոր սեփականություն՝ համաչափ ընդհանուր բաժնետոմսերի քանակին։ Սա սովորաբար բաժնետիրոջը տալիս է այդ բաժնեմասին համապատասխան դիվիդենդ կապիտալի շահույթից և ակտիվների լուծարումից ստացված միջոցներից (ավելի բարձր առաջնահերթության պահանջները՝ ապահովված և չապահովված պարտքերը մարելուց հետո) կամ քվեարկության իրավունք, որոնք հաճախ բաժանվում են ըստ բաժնետերերի ունեցած նույնատիպ բաժնետոմսերի քանակի։ Ոչ բոլոր բաժնետոմսերն են հավասար դիրքում, քանի որ որոշ տեսակներ կարող են թողարկվել, օրինակ, առանց քվեարկության իրավունքի, ուժեղացված քվեարկության իրավունքով կամ որոշակի առաջնահերթությամբ՝ շահույթ ստանալու կամ լուծարման դեպքում միջոցներ ստանալու հարցում՝ համեմատած այլ դասի բաժնետերերի հետ։

Բաժնետոմսերը կարելի է գնել և վաճառել արտաբորսայական շուկայում կամ ֆոնդային բորսաներում։ Առաջինի դեպքում գործարքները խստորեն վերահսկվում են կառավարությունների և կարգավորող մարմինների կողմից՝ խարդախությունից խուսափելու, ներդրողներին պաշտպանելու և տնտեսության լայն շրջանակին օգուտ տալու համար։ Երբ ընկերությունը թողարկում է նոր բաժնետոմսեր, գործող բաժնետերերի սեփականության և իրավունքների չափաբաժինները նոսրանում են՝ ընկերությանը կանխիկ միջոցներ ապահովելու և բիզնեսի զարգացումը կամ պահպանումը ֆինանսավորելու նպատակով։ Ընկերությունները կարող են նաև հետ գնել բաժնետոմսերը, ինչը հաճախ ներդրողներին թույլ է տալիս հետ ստանալ իրենց սկզբնական ներդրումը, ինչպես նաև կապիտալի ավելացումը բաժնետոմսի գնի աճի արդյունքում[1]։

Շատ ընկերություններ աշխատակիցների վարձատրության շրջանակում տրամադրում են բաժնետոմսերի օպցիոններ, որոնք սեփականության իրավունք չեն ներկայացնում, այլ ներկայացնում են ապագայում որոշակի գնով սեփականություն ձեռք բերելու իրավունք։ Եթե շուկայական գինն ավելի բարձր է, քան այդ օպցիոնով սահմանված գինը, ապա աշխատակիցները կարող են օգտվել դրանից՝ բաժնետոմսերը գնելով և անմիջապես վաճառելով, ստանալով գնային տարբերությունը (հաշվի առնելով հարկերը)։

Մասնավոր շուկայում գնվող և վաճառվող բաժնետոմսերը ֆինանսական ոլորտում դասվում են մասնավոր կապիտալի կատեգորիայի մեջ[2]։

Բաժնեմասեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այն անձը, որը բաժնետոմսերի որոշակի տոկոս է ստանում կապիտալում, ունի ընկերության սեփականության բաժնեմաս՝ համարժեք իր բաժնեմասին։ Ընկերության կապիտալը բաժանվում է բաժնեմասերի, որոնց ընդհանուր քանակը նշվում է բիզնեսի հիմնադրման պահին։ Հետագայում լրացուցիչ բաժնեմասեր կարող են թույլատրվել առկա բաժնետերերի կողմից և թողարկվել ընկերության կողմից։ Որոշ իրավասություններում բաժնետոմսերից յուրաքանչյուրն ունի որոշակի հայտարարված անվանական արժեք (անգլ.՝ par value), որը հաշվապահական պայմանական արժեք է և ներկայացնում է ընկերության կապիտալը հաշվեկշռում։ Սակայն այլ իրավասություններում բաժնետոմսերը կարող են թողարկվել առանց անվանական արժեքի[3]։

Բաժնետոմսերը ներկայացնում են բիզնեսի սեփականության բաժնեմաս։ Բիզնեսը կարող է հայտարարել տարբեր տեսակների (կամ դասերի) բաժնետոմսեր, որոնցից յուրաքանչյուրը կարող է ունենալ տարբեր արտոնություններ կամ արժեքներ։ Բաժնետոմսերի սեփականությունը կարող է վկայվել բաժնետոմսային վկայականի (անգլ.՝ stock certificate) միջոցով։ Բաժնետոմսային վկայականը իրավական փաստաթուղթ է, որը նշում է բաժնետոմսերի քանակը, բաժնետիրոջ սեփականության իրավունքը, ինչպես նաև բաժնետոմսերի այլ մանրամասներ, ինչպիսիք են անվանական արժեքը (եթե կա) կամ բաժնետոմսերի դասը։

Տեսակներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արժեթղթերը սովորաբար լինում են սովորական (անգլ.՝ common stock) կամ արտոնյալ (անգլ.՝ preferred stock) բաժնետոմսերի ձևով։ Որպես սեփականության միավոր՝ սովորական բաժնետոմսերը սովորաբար ապահովում են քվեարկության իրավունք, որը կարող է կիրառվել կորպորատիվ որոշումների ժամանակ։ Արտոնյալ բաժնետոմսերը տարբերվում են սովորական բաժնետոմսերից նրանով, որ, որպես կանոն, չեն ապահովում քվեարկության իրավունք, սակայն իրավաբանորեն երաշխավորված են ստանալ որոշակի մակարդակի շահաբաժիններ նախքան շահաբաժինների բաշխումը մյուս բաժնետերերին։ Փոխարկելի արտոնյալ բաժնետոմսերն (անգլ.՝ convertible preferred stock) արտոնյալ բաժնետոմսեր են, որոնք իրենց կրողին հնարավորություն են տալիս դրանք փոխարկել ֆիքսված թվով սովորական բաժնետոմսերի՝ սովորաբար նախապես սահմանված ամսաթվից հետո ցանկացած ժամանակ։ Նման բաժնետոմսերը կոչվում են «փոխարկելի արտոնյալ բաժնետոմսեր»:

Նոր արտանետվող արժեթղթերը կարող են ունենալ հատուկ իրավական դրույթներ, որոնք տարբերում են դրանք ընկերության նախորդ արտանետումներից։ Օրինակ՝ որոշ սովորական բաժնետոմսեր կարող են թողարկվել առանց քվեարկության ստանդարտ իրավունքի, կամ որոշ բաժնետոմսեր կարող են ունենալ հատուկ իրավունքներ, որոնք տրամադրվում են միայն որոշակի կողմերին։ Հաճախ, այն նոր թողարկումները, որոնք չեն գրանցվել արժեթղթերի կարգավորող մարմնի կողմից, կարող են ունենալ վերավաճառքի սահմանափակումներ որոշակի ժամանակահատվածի համար։

Արտոնյալ բաժնետոմսերը կարող են լինել հիբրիդային՝ միավորելով ֆիքսված եկամտաբերությամբ պարտատոմսերի և սովորական բաժնետոմսերի քվեարկության իրավունքի հատկությունները։ Դրանք ունեն նախապատվություն շահաբաժինների վճարման հարցում՝ սովորական բաժնետոմսերի նկատմամբ, ինչպես նաև լուծարման ժամանակ՝ սովորական բաժնետերերի նկատմամբ։ Արտոնյալ բաժնետոմսերը կարող են ունենալ նաև շահաբաժինների կուտակման հատկություն։ Բացի այդ, արտոնյալ բաժնետոմսերը սովորաբար ունեն տառային նշում արժեթղթի անվանման վերջում։ Օրինակ՝ Berkshire Hathaway-ի "B" դասի բաժնետոմսերը վաճառվում են BRK.B արժեթղթային նշմամբ, մինչդեռ ORION DHC, Inc-ի "A" դասի բաժնետոմսերը վաճառվում են OODHA նշմամբ, մինչև ընկերությունը հեռացնի "A" տառը, ստեղծելով OODH նշումը, որը կսահմանափակվի միայն «սովորական» բաժնետոմսերի համար[4]։

Բաժնետոմսի կանոն 144

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Կապիտալի կանոն 144» («Rule 144 Stock») ամերիկյան տերմին է, որը վերագրվում է այն բաժնետոմսերին, որոնք ենթակա են ԱՄՆ Արժեթղթերի և բորսաների հանձնաժողովի 144-րդ կանոնակարգին՝ «Սահմանափակված և վերահսկվող արժեթղթերի վաճառք»։ 144-րդ կանոնակարգի համաձայն, սահմանափակված և վերահսկվող արժեթղթերը ձեռք են բերվում չգրանցված ձևով։ Ներդրողները կամ գնում են, կամ ստանում են այս արժեթղթերի սեփականությունը մասնավոր վաճառքների (կամ այլ միջոցների, օրինակ՝ աշխատակիցների բաժնեմասնակցային ծրագրերի (ESOPs) կամ նախնական ֆինանսավորման դիմաց փոխանակման) միջոցով` թողարկող ընկերությունից (ինչպես սահմանափակված արժեթղթերի դեպքում) կամ թողարկողի փոխկապակցված անձից (ինչպես վերահսկվող արժեթղթերի դեպքում)։

Այս արժեթղթերը վաճառելու ցանկություն ունեցող ներդրողները ենթարկվում են տարբեր կանոնների, քան ավանդական սովորական կամ արտոնյալ բաժնետոմսեր վաճառողները։ Նրանք կարող են միայն իրացնել իրենց արժեթղթերը, եթե բավարարեն 144-րդ կանոնակարգով սահմանված հատուկ պայմանները։ 144-րդ կանոնակարգը թույլ է տալիս սահմանափակված արժեթղթերի հանրային վերավաճառքը, եթե մի շարք տարբեր պայմաններ ապահովված են[5]։

Ֆոնդային ածանցյալներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արժեթղթային ածանցյալ գործիքները անկացած ֆինանսական գործիք է, որի հիմնական ակտիվը բաժնեմասի գինն է։ Ֆյուչերսները և օպցիոնները բաժնետոմսերի ածանցյալների հիմնական տեսակներն են։ Հիմնական արժեթուղթը կարող է լինել բաժնետոմսերի ինդեքս կամ առանձին ընկերության բաժնետոմս, օրինակ՝ անհատական բաժնետոմսի ֆյուչերսներ։

Բաժնետոմսերի ֆյուչերսները պայմանագրեր են, որտեղ գնորդը զբաղեցնում է երկար դիրք, այսինքն՝ ստանձնում է պայմանագրի ժամկետը լրանալիս բաժնետոմս գնելու պարտավորությունը, իսկ վաճառողը՝ կարճ դիրք, այսինքն ստանձնում է այն վաճառելու պարտավորությունը։

Բաժնետոմսերի օպցիոնը օպցիոնի տեսակ է։ Մասնավորապես, գնման օպցիոնը իրավունքն է ապագայում ֆիքսված գնով բաժնետոմս գնելու, իսկ վաճառքի օպցիոնը՝ ապագայում ֆիքսված գնով բաժնետոմս վաճառելու իրավունքը։ Այսպիսով, բաժնետոմսերի օպցիոնի արժեքը փոփոխվում է՝ կախված այն հիմնական բաժնետոմսից, որի ածանցյալն է։ Բաժնետոմսերի օպցիոնների արժեքավորելու ամենահայտնի մոդելը Բլեք-Շոուլզ մոդելն է։ Բացառությամբ աշխատակիցներին տրամադրվող գնման օպցիոնների, բաժնետոմսերի մեծ մասը փոխանցելի է[6]։

Պատմություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հռոմեական հանրապետության ժամանակ պետությունը պայմանագիր էր կնքում բազմաթիվ ծառայություններ մատուցող մասնավոր ընկերությունների հետ։ Այս պետական կապալառուները կոչվում էին publicani կամ societas publicanorum՝ որպես առանձին ընկերություններ։ Այս ընկերությունները որոշ առումներով նման էին ժամանակակից կորպորացիաներին կամ ավելի կոնկրետ՝ բաժնետիրական ընկերություններին։ Նրանք թողարկում էին բաժնետոմսեր, որոնք կոչվում էին partes՝ մեծ կոոպերատիվների համար և particulae՝ փոքր բաժնետոմսերի համար, և գործում էին ինչպես այսօրվա արտաբորսայական բաժնետոմսերը[7][8]։

Պոլիբիոսը նշում է, որ «գրեթե յուրաքանչյուր քաղաքացի» մասնակցում էր պետական պայմանագրերի կնքմանը։ Կան նաև ապացույցներ, որ բաժնետոմսերի գները տատանվում էին։ Հռոմեական հռետոր Ցիցերոնը խոսում է partes illo tempore carissimae-ի մասին, ինչը նշանակում է «բաժնետոմսեր, որոնք այդ ժամանակ շատ բարձր գին ունեին»։ Սա ենթադրում է գների տատանում և Հռոմում բաժնետոմսերի շուկայական վարքագիծ[9][10][11]։

Մոտավորապես 1250 թվականին ֆրանսիական Թուլուզ քաղաքում Société des Moulins du Bazacle 100 բաժնետոմսերը վաճառվում էին այնպիսի արժեքով, որը կախված էր ընկերության սեփականությունը հանդիսացող ջրաղացների շահութաբերությունից[12]։

1288 թվականին Վեստերոսի եպիսկոպոսը ձեռք է բերել Great Copper Mountain-ի 12,5%-ի բաժնեմասը, որը ներառում էր Ֆալունի հանքավայրը։ Շվեդական Stora լեռնահանքային և անտառային արդյունաբերության ընկերությունը փաստագրել է բաժնեմասի փոխանցում՝ 1288 թվականին՝ կալվածքի դիմաց։

Ժամանակակից առաջին ճանաչված բաժնետիրական ընկերությունը Անգլիական Արևելահնդկական ընկերությունն էր։ Այն 1600 թվականի դեկտեմբերի 31-ին Եղիսաբեթ I-ի կողմից ստացել է թագավորական հռչակագիր՝ Հնդկաստանում առևտրային արտոնություններ ստանալու համար[13]։

Շուտով՝ 1602 թվականին, Հոլանդական Արևելահնդկական ընկերությունը թողարկել է առաջին բաժնետոմսերը, որոնք հնարավոր էր վաճառել Ամստերդամի ֆոնդային բորսայում։ 1602-1796 թվականների ընթացքում այն 4785 նավով Ասիայից տեղափոխեց 2,5 միլիոն տոննա բեռ և 1 միլիոն եվրոպացի գործուղեց Ասիա[14]։

Բաժնետեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բալթիմորի և Օհայոյի երկաթուղային ընկերության տասը բաժնետոմսերի բաժնետոմսերի վկայագիր

Արժեթղթերի բաժնետեր համարվում է անհատը կամ ընկերությունը (ներառյալ կորպորացիան), որը օրինականորեն տիրապետում է բաժնետիրական ընկերության կապիտալում մեկ կամ ավելի բաժնետոմսերի։ Բաժնետերեր կարող են ունենալ ինչպես մասնավոր, այնպես էլ բաց առևտրային ընկերությունները։

Բաժնետերերին տրվում են հատուկ իրավունքներ՝ կախված բաժնետոմսերի դասից, ներառյալ՝ տնօրենների խորհրդի ընտրություններին մասնակցելու ձայնի իրավունք, ընկերության եկամուտի բաշխմանը մասնակցելու իրավունք, ընկերության թողարկած նոր բաժնետոմսեր ձեռք բերելու իրավունք և ընկերության լուծարման դեպքում նրա գույքից բաժին ստանալու իրավունք։ Այնուամենայնիվ, բաժնետերերի իրավունքները ընկերության գույքի նկատմամբ ստորադասվում են ընկերության վարկատուների իրավունքներին։

Բաժնետերերը շահառուների տեսակ են, որոնց կարող են լինել նաև այն անձինք, որոնք ունեն ուղղակի կամ անուղղակի բաժնեմասային շահեր բիզնեսում կամ ունեն ոչ բաժնեմասային շահեր ոչ առևտրային կազմակերպությունում։ Այսպիսով, սովորական է, երբ ասոցիացիաների կամ հասարակական կազմակերպությունների կամավոր մասնակիցներին անվանում են շահառուներ, նույնիսկ եթե նրանք բաժնետեր չեն։

Թեև ընկերության տնօրեններն ու պաշտոնյաները վստահության պարտականություն ունեն գործելու բաժնետերերի լավագույն շահերից ելնելով, բաժնետերերը սովորաբար այդպիսի պարտավորություն չունեն միմյանց նկատմամբ։

Հաճախ ամենամեծ բաժնետերերը (հաշվի առնելով ընկերությունների բաժնեմասերի տոկոսները) ներդրումային ֆոնդերն են, հատկապես՝ պասիվ կառավարվող բորսայական առևտրով հիմնադրամները[15][16]։

Դիմում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ընկերության սեփականատերերը կարող են ցանկանալ լրացուցիչ կապիտալ ներդնել նոր նախագծերում: Նրանք կարող են նաև պարզապես նվազեցնել իրենց բաժնեմասը՝ ազատելով կապիտալը իրենց անձնական օգտագործման համար։ Այս նպատակներին հասնելու համար նրանք կարող են վաճառել ընկերության բաժնետոմսերը հասարակությանը՝ ֆոնդային բորսայի միջոցով վաճառքի հանելով դրանք։ Այս գործընթացը կոչվում է առաջնային հրապարակային առաջարկ:

Բաժնետոմսեր վաճառելով՝ նրանք կարող են վաճառել ընկերության մի մասը կամ ամբողջը՝ այն դարձնելով բազմաթիվ համասեփականատերերի սեփականություն։ Բաժնետոմս ձեռք բերելը նշանակում է, որ սեփականատերը փաստացի կիսում է ընկերության սեփականությունը, որոշումների ընդունման իրավունքի մի մասը և, հնարավոր է, շահույթի որոշակի բաժինը, որը ընկերությունը կարող է բաժանել որպես շահաբաժին։

Սովորաբար յուրաքանչյուր բաժնետոմս մեկ քվե է ապահովում։ Սակայն կորպորացիաները կարող են թողարկել բաժնետոմսերի տարբեր դասեր, որոնք կարող են ունենալ տարբեր քվեարկության իրավունքներ։ Մեծամասնության բաժնեմասը ունենալը հնարավորություն է տալիս հաղթահարել մյուս բաժնետերերի քվեները՝ ապահովելով վերահսկողություն հիմնական բաժնետիրոջ (կամ միասին գործող բաժնետերերի) ձեռքում։ Այս կերպ ընկերության սկզբնական սեփականատերերը հաճախ շարունակում են պահպանել վերահսկողությունը ընկերության վրա[17][18]։

Բաժնետերերի իրավունքները

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չնայած որ բաժնետոմսերի 50%-ի տիրապետումը բերում է ընկերության 50%-ի սեփականությանը, այն բաժնետերերին իրավունք չի տալիս օգտվելու ընկերության գույքից: Դա պայմանավորված է նրանով, որ ընկերությունը համարվում է իրավաբանական անձ, ուստի այն ինքնուրույն է տնօրինում իր ամբողջ գույքը: Սա կարևոր է այնպիսի ոլորտներում, ինչպիսին է ապահովագրությունը, որը պետք է գրանցված լինի ընկերության անունով և ոչ թե հիմնական բաժնետիրոջ:

Չնայած նրան, որ տնօրենների խորհուրդն է ղեկավարում ընկերությունը, բաժնետերերն ունեն որոշ ազդեցություն ընկերության քաղաքականության վրա, քանի որ նրանք են ընտրում տնօրենների խորհուրդը: Յուրաքանչյուր բաժնետեր սովորաբար ունենում է քվեարկության իրավունք՝ համարժեք իր բաժնեմասի տոկոսին: Խորհրդի թեկնածուներին սովորաբար առաջադրում են ընկերության ներսի անձինք կամ հենց տնօրենների խորհուրդը, իսկ բաժնետոմսերի զգալի մասն արդեն պատկանում է կամ վերահսկվում է ներսի անձանց կողմից:

Բաժնետոմսերի տիրապետումը չի նշանակում պարտավորություն ընկերության պարտքերի համար: Եթե ընկերությունը սնանկանում է և չի կարողանում մարել իր վարկերը, բաժնետերերը որևէ ձևով պատասխանատվություն չեն կրում: Սակայն, ընկերության ակտիվների վաճառքից ստացված ամբողջ գումարը կուղղվի վարկերի և այլ պարտքերի մարմանն առաջին հերթին, ինչը նշանակում է, որ բաժնետերերը որևէ գումար չեն կարող ստանալ, քանի դեռ բոլոր վարկատուներին չի վճարվել (և հաճախ բաժնետերերը արդյունքում ոչինչ չեն ստանում)[19]:

Ֆինանսավորման միջոցներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ընկերություն ֆինանսավորումը ընկերության բաժնետոմսերի վաճառքի միջոցով հայտնի է որպես սեփականության ֆինանսավորում։ Ավելի ընտրելի տարբերակ է պարտքային ֆինանսավորումը (օրինակ՝ պարտատոմսերի թողարկում), որը թույլ է տալիս խուսափել ընկերության սեփականության բաժնետոմսեր հանձնելուց[20]։

Առևտուր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բաժնետոմսերի միջնորդ, որն օգտագործում է բազմաթիվ էկրաններ՝ առևտրի վերաբերյալ արդի ինֆորմացիա ունենալու համար

Ընդհանրապես, ընկերության բաժնետոմսերը կարող են փոխանցվել բաժնետերերից մյուս կողմերին վաճառքի կամ այլ մեխանիզմներով, եթե դա չի արգելվում: Որոշ իրավասություններ մշակել են այնպիսի օրենքներ և կանոնակարգեր, որոնք կարգավորում են այդպիսի փոխանցումները, հատկապես եթե թողարկողը համաշխարհային առևտրի ենթակա միավոր է:

Բաժնետերերի ցանկությունը վաճառելու իրենց բաժնետոմսերը հանգեցրել է բաժնետիրական բորսաների ստեղծմանը, որոնք տրամադրում են շուկաներ բաժնետոմսերի և այլ ածանցյալների և ֆինանսական ապրանքների առևտրի համար: Այսօր բաժնետոմսերի առևտրականները սովորաբար ներկայացվում են բրոքերների կողմից, որոնք գնում և վաճառում են տարբեր ընկերությունների բաժնետոմսեր նման բորսաներում: Ընկերությունը կարող է ներառել իր բաժնետոմսերը բորսայում՝ որոշակի բորսայի ներառումիս պահանջները կատարելով և պահելով դրանք:

Բազմաթիվ խոշոր ոչ ամերիկյան ընկերություններ ընտրում են ընդգրկվել ԱՄՆ-ի բորսայում, ինչպես նաև իրենց հայրենիքում գտնվող բորսայում, որպեսզի լայնացնեն իրենց ներդրողների բազան: Այս ընկերությունները պետք է պահեն բաժնետոմսերի բլոկ ԱՄՆ բանկում, սովորաբար իրենց կապիտալի որոշակի տոկոս: Սրա հիման վրա՝ պահվող բանկը հաստատում է ամերիկյան ավանդատու բաժնետոմսեր և թողարկում է ամերիկյան ավանդատու վկայագիր յուրաքանչյուր բաժնետոմսի համար, որը ձեռք է բերվում առևտրականների կողմից: Դիմադրաբար, բազմաթիվ խոշոր ամերիկյան ընկերություններ տեղադրում են իրենց բաժնետոմսերը օտարերկրյա բորսաներում՝ կապիտալ հավաքելու համար[21]:

Գնում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կան բաժնետոմսեր գնելու և ֆինանսավորելու համար տարբեր մեթոդներ, ամենատարածվածը բորսայի միջնորդների միջոցով է: Միջնորդական ընկերությունները կազմակերպում են բաժնետոմսերի փոխանցումը վաճառողից գնորդին:

Մեկ այլ տարբերակ է անմիջապես ընկերությունից բաժնետոմսերի ձեռք բերումը: Եթե առնվազն մեկ բաժնետոմս կա, շատ ընկերություններ թույլ են տալիս բաժնետոմսեր գնել անմիջապես ընկերությունից նրանց ներդրումային հարաբերությունների բաժիններից: Սակայն ընկերության առաջին բաժնետոմսը պետք է ձեռք բերվի սովորական միջնորդի միջոցով: Մյուս տարբերակը ընկերությունների բաժնետոմսեր գնելն է անմիջական հանրային առաջարկների միջոցով, որը մեկնարկային հրապարակային առաջարկ է, որտեղ բաժնետոմսերը ձեռք են բերվում անմիջապես ընկերությունից, հաճախ առանց միջնորդների օգնության[22]:

Վաճառք

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բաժնետոմսերի վաճառքը ընթացակարգային առումով նման է բաժնետոմսերի գնելու գործընթացին: Ընդհանուր առմամբ, ներդրողը ցանկանում է գնել ցածր գնով և վաճառել բարձր գնով, թեև մի շարք պատճառներ կարող են դրդել ներդրողին վաճառելու վնասով, օրինակ՝ լրացուցիչ կորուստներից խուսափելու նպատակով:

Ինչպես բաժնետոմս գնելու դեպքում, գոյություն ունի գործարքի վճար, որն արտահայտում է բրոքերի ջանքերը՝ բաժնետոմսերի փոխանցումը վաճառողից գնորդին կազմակերպելու մեջ: Այս վճարը կարող է լինել բարձր կամ ցածր՝ կախված այն բանից, թե ինչ տեսակի բրոքերային ծառայություն՝ ամբողջական ծառայություն կամ զեղչված[23]:

Բաժնետոմսերի գների տատանումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բաժնետոմսի գինը հիմնովին տատանվում է առաջարկի և պահանջարկի օրենք պատճառով: Ինչպես շուկայի բոլոր ապրանքները, բաժնետոմսի գինը զգայուն է պահանջարկի նկատմամբ: Այնուամենայնիվ, կան բազմաթիվ գործոններ, որոնք ազդում են որոշակի բաժնետոմսի պահանջարկի վրա: Հիմնարար վերլուծության և տեխնիկական վերլուծության ոլորտները փորձում են հասկանալ շուկայական պայմանները, որոնք հանգեցնում են գների փոփոխության կամ նույնիսկ կանխատեսում են գների ապագա մակարդակները: Կատարված ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ հաճախորդի գոհունակությունը, որը չափվում է Ամերիկյան Հաճախորդների բավարարվածության ինդեքսով, զգալիորեն փոխկապակցված է բաժնետոմսի շուկայական արժեքի հետ[24]: Բաժնետոմսերի գնի վրա կարող են ազդել վերլուծաբանների բիզնեսի կանխատեսումները և ընկերության ընդհանուր շուկայի հատվածի հեռանկարները: Բաժնետոմսերը կարող են նաև մեծ տատանումներ ունենալ՝ պոմպային և աղբահանության խարդախությունների պատճառով:

Ցանկացած պահի սեփական կապիտալի գինը բացառապես առաջարկի և պահանջարկի արդյունք է: Առաջարկը, որը սովորաբար կոչվում է լողացող, յուրաքանչյուր պահի վաճառքի առաջարկվող բաժնետոմսերի քանակն է: Պահանջարկը բաժնետոմսերի քանակն է, որոնք ներդրողները ցանկանում են գնել հենց նույն պահին[25]:

Երբ ապագա գնորդները գերազանցում են վաճառողներին, գինը բարձրանում է: Ի վերջո, վաճառքի բարձր գնով գրավված վաճառողները մտնում են շուկա և/կամ գնորդները հեռանում են՝ հասնելով գնորդների և վաճառողների միջև տնտեսական հավասարակշռության: Երբ վաճառողները գերազանցում են գնորդներին, գինը նվազում է: Ի վերջո գնորդները մտնում են և/կամ վաճառողները հեռանում՝ կրկին հասնելով հավասարակշռության:

Այսպիսով, ընկերության բաժնետոմսի արժեքը ցանկացած պահի որոշվում է բոլոր ներդրողների կողմից, որոնք գնում են իրենց փողերով: Եթե ​​ավելի շատ ներդրողներ ցանկանան բաժնետոմս և պատրաստ լինեն ավելի շատ վճարել, գինը կբարձրանա: Եթե ​​ավելի շատ ներդրողներ վաճառեն բաժնետոմս, և գնորդները բավարար չլինեն, գինը կիջնի։

Դա չի բացատրում, թե ինչպես են մարդիկ որոշում առավելագույն գինը, որով նրանք պատրաստ են գնել կամ նվազագույնը, որով նրանք պատրաստ են վաճառել: Մասնագիտական ​​ներդրումային շրջանակներում արդյունավետ շուկայի վարկածը շարունակում է տարածված մնալ, թեև այս տեսությունը հակասական է ակադեմիական և մասնագիտական ​​շրջանակներում: Հակիրճ, արդյունավետ շուկայի վարկածն ասում է, որ ներդրումները ընդհանուր առմամբ ռացիոնալ են․ բաժնետոմսի գինը ցանկացած պահի ներկայացնում է հայտնի տեղեկատվության ռացիոնալ գնահատումը, որը կարող է ազդել ընկերության ապագա արժեքի վրա[26]։

Բաժնետոմսերի գնի որոշման մեկ այլ տեսություն վարքագծային ֆինանսների ոլորտից է: Ըստ վարքագծային ֆինանսների՝ մարդիկ հաճախ իռացիոնալ որոշումներ են կայացնում, մասնավորապես՝ կապված արժեթղթերի առքուվաճառքի հետ, հիմնված վախերի և արդյունքների սխալ ընկալման վրա: Արժեթղթերի իռացիոնալ առևտուրը հաճախ կարող է ստեղծել արժեթղթերի գներ, որոնք տարբերվում են ռացիոնալ, հիմնարար գների գնահատումներից: Օրինակ, 1990-ականների վերջին տեխնոլոգիական փուչիկի ժամանակ, տեխնոլոգիական ընկերությունները հաճախ առաջարկներ էին անում ռացիոնալ հիմնարար արժեքից դուրս՝ այսպես կոչված «մեծ հիմարի տեսության» պատճառով։

«Մեծագույն հիմարի տեսությունը» պնդում է, որ քանի որ արժեթղթերի վերադարձներ ստանալու գլխավոր եղանակը նրանց վաճառքն է մեկ այլ ներդրողին, պետք է ընտրել արժեթղթեր, որոնք, ըստ իրենց կարծիքի, ուրիշը մի պահ առնվազն ավելի բարձր արժեքով կգնահատի՝ առանց հաշվի առնելու այն հիմքը, որը կհանգեցնի այդ կողմի պատրաստակամությունը ավելի բարձր գին վճարելու: Այսպիսով, նույնիսկ ռացիոնալ ներդրողը կարող է հաշվարկել ուրիշների անհատական չհիմնավորված գործողությունները[27]:

Արբիտրաժային առևտուր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երբ ընկերությունները մեծացնում են կապիտալը` առաջարկելով բաժնետոմսեր մեկից ավելի բորսաներում, տարբեր բորսաներում բաժնետոմսերի գնահատման հարցում անհամապատասխանությունների հավանականություն կա: Նման անհամապատասխանությունների մասին տեղեկատվության հասանելիություն ունեցող ներդրողը կարող է ներդրումներ կատարել՝ ակնկալելով դրանց արժեքի վերջնական մոտեցմանը, որը հայտնի է որպես արբիտրաժային առևտուր: Էլեկտրոնային առևտուրը հանգեցրել է գների լայն թափանցիկության և այդ անհամապատասխանությունները, եթե դրանք կան, կարճատև են և արագ հավասարակշռված[28]:

Տես նաև

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ Summers, Della (2007). Longman Business English Dictionary. Pearson Longman. ISBN 978-1-4058-5259-3. OCLC 954137383. «stock - especially AmE one of the shares into which ownership of a company is divided, or these shares considered together"
    "When a company issues shares or stocks especially AmE, it makes them available for people to buy for the first time.»
  2. ↑ «stock». Investopedia. Արխիվացված օրիգինալից 25 December 2018-ին. Վերցված է 25 February 2012-ին.
  3. ↑ «Common Stock vs. Preferred Stock, and Stock Classes». InvestorGuide.com. Արխիվացված է օրիգինալից 6 January 2019-ին. Վերցված է 10 June 2007-ին.
  4. ↑ Zvi Bodie, Alex Kane, Alan J. Marcus, Investments, 9th Ed., 978-0-07-803469-5.
  5. ↑ «Rule 144: Selling Restricted and Control Securities». US Securities and Exchange Commission. Արխիվացված օրիգինալից 9 March 2017-ին. Վերցված է 18 May 2013-ին.
  6. ↑ «Black Scholes Calculator». Tradingtoday.com. Արխիվացված օրիգինալից 14 April 2010-ին. Վերցված է 2010-02-12-ին.
  7. ↑ Livy, Ab Urbe Condita
  8. ↑ (Cic. pro Rabir. Post. 2; Val. Max. VI.9 §7)
  9. ↑ (Polybius, 6, 17, 3)
  10. ↑ Hawk, Barry (2015). Law and Commerce in Pre-Industrial Societies. Brill Publishers. էջ 232. ISBN 978-90-04-30622-6. Արխիվացված օրիգինալից 10 February 2023-ին. Վերցված է 8 February 2023-ին.
  11. ↑ (Cicero, P. VAT. 12, 29.)
  12. ↑ «Paris: It Started with the Lyons Bourse | NYSE Euronext». Արխիվացված է օրիգինալից 13 September 2012-ին. Վերցված է 2009-12-18-ին.
  13. ↑ Irwin, Douglas A. (December 1991). «Mercantilism as Strategic Trade Policy: The Anglo-Dutch Rivalry for the East India Trade» (PDF). The Journal of Political Economy. The University of Chicago Press. 99 (6): 1296–1314. doi:10.1086/261801. JSTOR 2937731. S2CID 17937216. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 31 July 2020-ին. Վերցված է 31 July 2019-ին. at 1299.
  14. ↑ Stringham, Edward (2003). «The Extralegal Development of Securities Trading in Seventeenth Century Amsterdam». SSRN 1676251.
  15. ↑ Jones v. H. F. Ahmanson & Co., 1 Cal. 3d)
  16. ↑ «Jones v. H.F. Ahmanson & Co. (1969) 1 C3d 93». Online.ceb.com. Արխիվացված օրիգինալից 10 May 2008-ին. Վերցված է 2010-02-12-ին.
  17. ↑ «What Is Equity Financing?». Investopedia (անգլերեն). Վերցված է 2025-01-30-ին.
  18. ↑ «Multiple Share Classes and Super-Voting Shares». Investopedia (անգլերեն). Վերցված է 2025-01-30-ին.
  19. ↑ Jackson, Thomas (2001). The Logic and Limits of Bankruptcy Law. Oxford Oxfordshire: Oxford University Press. էջ 32. ISBN 1-58798-114-9.
  20. ↑ «Equity Financing vs. Debt Financing: What's the Difference?». Investopedia (անգլերեն). Վերցված է 2025-01-30-ին.
  21. ↑ «Stock Trading». US Securities and Exchange Commission. Արխիվացված օրիգինալից 16 July 2012-ին. Վերցված է 18 May 2013-ին.
  22. ↑ «The 4 Ways to Buy and Sell Securities». Investopedia (անգլերեն). Վերցված է 2025-01-30-ին.
  23. ↑ «Short Selling: Your Step-by-Step Guide for Shorting Stocks». Investopedia (անգլերեն). Վերցված է 2025-01-30-ին.
  24. ↑ Mithas, Sunil (January 2006). «Increased Customer Satisfaction Increases Stock Price». Research@Smith. University of Maryland. Արխիվացված է օրիգինալից 17 March 2012-ին. Վերցված է 25 February 2012-ին.
  25. ↑ «Floating Stock: Definition, Example, and Why It's Important». Investopedia (անգլերեն). Վերցված է 2025-01-30-ին.
  26. ↑ «Efficient Market Hypothesis (EMH): Definition and Critique». Investopedia (անգլերեն). Վերցված է 2025-01-30-ին.
  27. ↑ «Behavioral Finance: Biases, Emotions and Financial Behavior». Investopedia (անգլերեն). Վերցված է 2025-01-30-ին.
  28. ↑ «Arbitrageur: Definition, What They Do, Examples». Investopedia (անգլերեն). Վերցված է 2025-01-30-ին.

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]