Բռնցքամարտիկի կոտրվածք

Բռնցքամարտիկի կոտրվածք
Պատճառ	Բռունցքով հարվածելու հետևանք[1]
Հիվանդության ախտանշաններ	Ցավ, այտուցվածություն[2]
Բժշկական մասնագիտություն	անհետաձգելի բժշկություն և օրթոպեդիա
ՀՄԴ-10	S62.3
Անվանվել է	բռնցքամարտիկ
Ախտորոշում	Հիմնական ախտորոշման մեթոդ է հանդիսանում ռենտգեն հետզոտությունը[1]
Բուժում	Անշարժացում,կոտրված ոսկրաբեկորների համադրում և շինավորում[1][3]
Հաճախություն	Ձեռքի կոտրվածքների 20% է կազմում[3]
Կանխատեսում	Բարեհաջող[3]
Boxer's fracture Վիքիպահեստում

Բռնցքամարտիկի կոտրվածք, նախադաստակի 5-րդ ոսկրի կոտրվածքն^[3]։ Երբեմն այս տերմինը օգտագործվում է նաև նախադաստակի 4-րդ ոսկրի կոտրվածքի դեպքում^[4]։ Ախտանիշները ներառում են ցավը, այտուցվածությունը, համապատասխան հոդում շարժումների սահմանափակումը^[2]։

Հիմնականում նման կոտրվածք առաջանում է բռունցքով պատին կամ ինչ որ բանի հարվածելու հետևանքով^[1]։ Ոսկրի կոտրված գլխիկը թեքվում է դեպի ձեռքի ափը^[1]։ Ախտորոշումը հաստատվում է ախտանիշների և Ռենտգեն հետազոտության հիման վրա^[1]։

Կոտրվածքների մեծամասնության դեպքում, որոնց անկյունը 70 աստիճանից փոքր է, էլաստիկ բինտով ֆիքսումը, կամ պարզապես անշարժացումը տալիս են նույն արդյունքը ինչ շինավորումը^[3], իսկ 70 աստիճանից մեծ, կամ մատի կոտրվածքի դեպքում խորհուրդ է տրվում կատարել շինավորում^[1]։

Կազմում են ձեռքի կոտրվածքների 1/5 մասը^[3]։ Հիմնականում հանդիպում է տղամարդկանց մոտ^[3]։ Ելքը որպես կանոն բարեհաջող է^[3], չնայած որ ոսկրը մի փոքր դեֆորմացված է^[5]։

Նշաններ և ախտանիշներ

Ախտանիշները ներառում են ցավը, այտուցվածությունը և այդ շրջանի փափկությունը, ինչը նորմայում բնորոշ չէ։ Վնասված հատվածում կարող է դիտվել նաև արյունազեղում։ Ձեռքի վրա նկատվում է քերծված կամ պատռված վերք։ Համապատասխան մատի շարժումները ցավի պատճառով սահմանափակված են։

Պատճառ

Կոտրվածքի հիմնական պատճառը բռունցքով հարվածն է ամուր, անշարժ առարկային, պատին կամ գանգին^[6]։ Կոտրվածքն առաջանում է սխալ հարվածելու հետևանքով։

Երբ բռնցքամարտիկը ընտրում է ճիշտ դիրք, հարվածի ուժը ազատ փախանցվում է հոդերով ու ոսկրերով, և կոտրվածք չի առաջանում։ Նախադաստակի երկրորդ և երրորդ ոսկրերի կոտրվածքներ շատ հազվադեպ են առաջանում, այնինչ ավելի հաճախ դիտվում է չորրորդ և հինգերրորդ ոսկրերի կոտրվածք^[7]։

Ախտորոշում

Արտաքին զննմամբ բժիշկը ախտորոշում է կոտրվածքը, որը հաստատվում է ռենտգեն հետազոտության միջոցով։ Ռենտգոնոգրաֆիան կատարվում է կոտրվածքը և կոտրվածքի անկյունը պարզելու համար։ Շատ հազվադեպ կատարվում է ՀՇ հետազոտություն, ավելի մանրակրկիտ պատկեր ստանալու համար։

Կանխարգելում

Բռնցքամարտիկները և այլ մարզիկները հիմնականում օգտագործում են բինտ, սպորտային ձեռնոցներ, ձեռքի կայունության և հարվածի ժամանակ ցավի ու վնասվածք ստանալու ռիսկը նվազեցնելու համար։ Բռնցքամարտի տանձիկի ճիշտ ձևը նույնպես կարևոր պայման է այս կոտրվածքի կանխարգելման համար։

Բուժում

Ցավի և այտուցի թեթևացման համար կիրառվում է սառույց։ Ցանկացած բաց վերքերը մշակվում են հետագա ինֆեկցումից խուսափելու համար։

Կոտրվածքների մեծամասնության դեպքում, որոնց անկյունը 70 աստիճանից փոքր է, էլաստիկ բինտով ֆիքսումը, կամ պարզապես անշարժացումը ունեն նույն արդյունքը, ինչը դիտվում է շինավորման ժամանակ^[3]։

Հազվադեպ կատարվում է վիրաբուժական միջամտություն, ոսկրաբեկորները մետաղյա թիթեղի կամ մետաղական կոնստրուկցիաների միջոցով ճիշտ դիրքում ֆիքսելու համար^[8]։

Կանխատեսում

Նախադաստակի 5-րդ ոսկրի վզիկի կոտրվածքը բուժումից հետո:

Այս կոտրվածքների ելքը որպես կանոն բարեհաջող է, բուժման ժամանակը չի գերազանցում 12 շաբաթը։ Առաջի երկու շաբաթում զգալիորեն նվազում է այտուցը և որոշ չափով վերականգնվում ձեռքի ֆունկցիան։ Մատները տարբեր առանցքներով, և բոլոր ուղություններով շարժելու ունակությունը վերականգնվում է դանդաղ ու աստիճանաբար։ Որոշ ժամանակ անց ձգումը և շինաները հեռացվում են, ինչը նպաստում է դրա տակ առկա մաշկի վերականգնման գործընթացին^[9]։ Դիտվում է անտանելի ցավ, ինչը երբեմն վնասվածքների մեծամասնության ժամանակ թույլ չի տալիս ճիշտ եզրակացություն կազմել։ Ցավազրկման համար հնարավոր է կիրառել շարքային կամ թմրանյութ պարունակող ցավազրկող դեղամիջոցներ։ 4 ամսյա ադեկվատ վերականգնողական բուժումից հետո, 5 -15% դեպքերում հնարավոր է դիտվի մկանների ատրոֆիա։ Քիչ դեպքերում ամբողջական վերականգնման կարելի է հասնել 3-4 ամսվա ընթացքում։

Համաճարակաբանություն

Ձեռքի և դաստակի վնասվածքները հայտնաբերվում են հաշմանդամների 15-20 տոկոսի մոտ, որոնց մեջ գերակշռող է նախադաստակի ոսկրերի կոտրվածքները։ Հիմնականում տարածված է 15-35 տարեկան տղամարդկանց շրջանում, և ավելի հաճախ կոտրվում է նախադաստակի 5-րդ ոսկրը^[10]։

Տղամարդկանց դեպքում հարվածի հետևանքով ավելի քան 50 տոկոսով ավելի հավանական է կոտրվածքի առաջացումը, քան կանանց մոտ։ Տղամարդկանց պարագայում այս վնասվածքները պայմանավորված են սոցիալական զրկանքներով, իսկ կանանց դեպքում մեծ մասամբ հոգեհուզական վիճակով պայմանավորնած հարվածի հետևանքով^[11]։

Տարեկան հաղորդված 1000 ձեռքի վնասվածքներից տղամարդկանց մոտ դիտվել է 3,7, իսկ կանանց մոտ 1,3 դեպք։ Վնասվածքի առաջացման մեխանիզմը կախված է նաև սեռից։ Բուժումը մեկ անձի հաշվարկով բավականին թանկ է, որը պայմանավորված է առաջին բուժօգնության, անշարժացման, վիրաբուժական միջամտության, հետագա բժշկի այցելությունների և այլնի ծախսերով։

Տերմինաբանություն

Քանի որ սրանք հանդիսանում են խոսակցական եզրույթներ, երբեմն բժշկական տեքստերի հետ չեն համապատասխանում։ Տարբեր մասնագետներ նշում են, որ բռնցքամարտիկի կոտրվածքը երկրորդ կամ երրորդ նախադաստակի ոսկրերի կոտրվածքն է^[12], իսկ այսպես կոչված "ակումբային կոտրվածքը" չորրորդ կամ հինգերրորդ նախադաստակային ոսկրի կոտրվածքն է^[13]։ Չնայած, որ որոշ հեղինակներ սրանք համարում են տարբեր կոտրվածքներ, այնուամենայնիվ բուժաշկատողների մեծամասնությունը նախադաստակի ցանկացած կոտրվածք անվանում է բռնցքամարտիկի կոտրվածք տերմինով։

Ծանոթագրություններ

1. Keenan, M (September 2013). «Managing boxer's fracture: a literature review». Emergency Nurse. 21 (5): 16, 18–24. doi:10.7748/en2013.09.21.5.16.e1198. PMID 24024723.
2. «Hand Fractures-OrthoInfo - AAOS». orthoinfo.aaos.org. October 2007. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հունիսի 17-ին. Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 12-ին.
3. Dunn, JC; Kusnezov, N; Orr, JD; Pallis, M; Mitchell, JS (2016 թ․ մայիսի 1). «The Boxer's Fracture: Splint Immobilization Is Not Necessary». Orthopedics. 39 (3): 188–92. doi:10.3928/01477447-20160315-05. PMID 27018606.
4. Raby, Nigel; Berman, Laurence; Morley, Simon; Lacey, Gerald de (2014). Accident and Emergency Radiology: A Survival Guide E-Book (անգլերեն). Elsevier Health Sciences. էջ 163. ISBN 9780702050312. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հոկտեմբերի 12-ին.
5. Gupta, Shivani; Diwan, Amna; Perone, Richard W.; Smith, R. Malcolm; Wenokor, Cornelia (2009). Musculoskeletal Trauma Simplified: A casebook to aid diagnosis & management (անգլերեն). tfm Publishing Limited. էջ 99. ISBN 9781908986504. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հոկտեմբերի 13-ին.
6. Altizer, L (Jul–Aug 2006). «Boxer's fracture». Orthopaedic Nursing / National Association of Orthopaedic Nurses. 25 (4): 271–3, quiz 274–5. doi:10.1097/00006416-200607000-00010. PMID 16900073.
7. Soong, M; Got, C; Katarincic, J (Aug 2010). «Ring and little finger metacarpal fractures: mechanisms, locations, and radiographic parameters». The Journal of Hand Surgery. 35 (8): 1256–9. doi:10.1016/j.jhsa.2010.05.013. PMID 20684925.
8. Page 42 Արխիվացված 2017-11-05 Wayback Machine in: Weinzweig, Jeffrey (1999). Hand & Wrist Surgery Secrets (The Secrets Series). Philadelphia: Hanley & Belfus. ISBN 978-1-56053-364-1.
9. Connolly, J.(M.D. F.A.C.S). (1981). The Management of Fractures and Dislocations. Philadelphia, PA: W.B. Saunders Company.
10. van Onselen, EB; Karim, RB; Hage, JJ; Ritt, MJ (Oct 2003). «Prevalence and distribution of hand fractures». Journal of Hand Surgery (Edinburgh, Scotland). 28 (5): 491–5. doi:10.1016/S0266-7681(03)00103-7. PMID 12954264.
11. Jeanmonod, RK; Jeanmonod, D; Damewood, S; Perry, C; Powers, M; Lazansky, V (Feb 2011). «Punch injuries: insights into intentional closed fist injuries». The Western Journal of Emergency Medicine. 12 (1): 6–10. PMC 3088367. PMID 21691465.
12. «Boxer fracture». "Radiopaedia". Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հունիսի 26-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 24-ին.
13. Terry R. Yochum; Lindsay J. Rowe (2004). Essentials of Skeletal Radiology (3rd ed.). Baltimore, MD: Lippincott Williams & Wilkins. ISBN 978-0781739467.

Արտաքին հղումներ

• Boxer's fracture (Wheeless' Textbook of Orthopaedics)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բռնցքամարտիկի կոտրվածք» հոդվածին։