Դոն Խուան Ավստրիացի մականունով խեղկատակը (նկար)

Դոն Խուան Ավստրիացի մականունով խեղկատակը
տեսակգեղանկար
նկարիչԴիեգո Վելասկես[1]
տարի1632[2]
բարձրություն210 սանտիմետր[2]
լայնություն123 սանտիմետր[2]
ստեղծման երկիր Իսպանիա[1]
ժանրդիմապատկեր[1]
նյություղաներկ[1]
գտնվում էՊրադո թանգարան[1] և Մադրիդի թագավորական պալատ[3]
հավաքածուՊրադո թանգարան[1]
սեփականատերՖերդինանդ VII[3]
կայք
Ծանոթագրություններ
 Don Juan de Austria (Velazquez) Վիքիպահեստում

Դոն Խուան Ավստրիացի մականունով խեղկատակը կամ Խեղկատակ Դոն Խուան Ավստրիացու դիմանկար (իսպ.՝ El bufón llamado don Juan de Austria), իսպանացի գեղանկարիչ Դիեգո Վելասկեսի նկարը` խեղկատակներին նվիրված հայտնի շարքից։

Նկարագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նկարում ամբողջ հասակով պատկերված է թագավորական խեղկատակը, ով կրում էր Դոն Խուան Ավստրիացի ծաղրական մականունը` ի պատիվ միապետի ազգականներից մեկի։ Նրա շուրջը հատակին պատկերված են զենքեր ու զինվորական պարագաներ` գնդացրի ականներ, հրացան, զրահի հատվածներ։ Խեղկատակի ձեռքերից մեկը դրված է գավազանին, մյուսը` թրին. սա մարտական, ներկայացուցչական դիրք է։ Լոպես Ռեյը նշում է, որ Վելասկեսն ամենայն հավանականությամբ իմացել է Ֆիլիպ III-ի դիմանկարի մասին, որ վրձնել էր Պեդրո Անտոնիո Վիդալն արքայական պալատում։ Այդ նկարում ևս թագավորը գավազան ու թուր է բռնել համանման ձևով, և նրա ոտքերի մոտ նույնպես ցրված են զենք ու զրահի պարագաներ[4]։ Դռան բացվածքից հետին պլանում բացվում է ծովամարտի տեսարան[4]։

Ինչպես և «Հովսեփի հագուստները» (1630) նկարում, Վելասկեսը կիրառում է հատակի սալիկների գույնը, որպեսզի շեշտի հեռանկարը, որն ուղղված է բացված պատուհանին։ Գլխի դիրքն ու կեցվածքը հիշեցնում են Վուլկանի պետկերումը «Վուլկանը դարբնոցը» նկարում։

Նախատիպ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Խուան Ավստրիացի անունն ավանդաբար եղել է Հաբսբուրգների արքայական բաստարդների անունը։ Նրանցից ամենանշանավորը եղել է կայսր Կառլ V-ի ապօրինի զավակը, ով եղել է նշանավոր զորավար և Լեպանտոյի ծովամարտի հերոս։ Երկրորդ Դոն Խուանը եղել է Վելասկեսի ժամանակիցը, Ֆիլիպ IV-ի ապօրինի զավակը և նույնպես զորավար։

Խեղկատակը, որի իսկական անունն անհայտ է, կարող էր այս անունը ստացած լինել խեղկատակներին արքայական մականուններ տալու ավանդույթի շրջանակներում, որ տարածված էր դարեր շարունակ[5]։ Նրա ծառայությունն իսպանական արքունիքում 1642-1654 թվականներին արձանագրվել է որպես «մարդ զվարճանքների համար» (hombre de placer), չնայած չի ունեցել ֆիքսված դրույքաչափ և չի ապրել Ալկասարում[6]։ Պանտորբան տեսակետ է առաջ քաշում, որ նա կարող էր լինել հին զինվոր, վետերան[7]։ Եթե դա այդպես է, գրում է Կամոն Ազնարը, ուրեմն մեր առաջ «Վելասկեսի կերպարներից ամենաողբերգական կերպարն է և մեր անկման խորհրդանիշը»[8]։

Մադրիդի թագավորական արխիվում կա հաշիվ, որը դետալներով ներկայացնում է 1632 թվականին Դոն Խուան Ավստրիացու համար ձեռք բերված կտորները։ Մորենո Վիլյան, ով հրատարակել է այս փաստաթուղթը, եզրակացրել է, որ կոստյումը, որի դետալները ներկայացված են հաշվետվության մեջ, այն նույնն է, որով խեղկատակը պատկերված է դիմանկարում։ Այս տեսակետը ներկայումս վիճարկվում է` հաշվի առնելով մեկ այլ շրջանի ոճային հատկանիշները[4]։

Հնարավոր է, Լեպանտոյի ծովամարտի կեղծ հաղթողի զինակիցը, ըստ իր ելույթների, եղել է Բարբարոսա անունով խեղկատակը, ով ներկայացված է Վելասկեսի մեկ այլ դիմանկարում, որը ենթադրաբար համարվում է այս դիմանկարի զույգը[6]։

Պատմություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բուեն Ռետիրոյի` 1701 և 1716 թվականների արձանագրությունները վկայում են. «Մեկ այլ նկար` «Դոն Խուան Ավստրիացի» անունով և ոտքերի մոտ զենքերի տարբեր տարրերով, պատկանում է Վելասկեսի վրձնին»։ Նա նշում է նկարի չափերը` 209 × 112 սմ։ Դիմանկարը տեղափոխվել է Մադրիդի թագավորական պալատ, իսկ բնորդի սոցիալական ցածր մակարդակը մոռացվել է։ Դրան սկսում են վերագրել ավելի բարձր կարգ, ինչի հետևանքով 1772 թվականին արձանագրություններում («Պաբլո դե Վալյադոլիդի» դիմանկարի հետ) այն համարվում է «հեծելազորայինի դիմանկար», որ պատկանում է Վելասկեսի վրձնին։ 1794 թվականին նա արդեն «իսպանացի գեներալ» է։ 1816 թվականի օգոստոսի 16-ին, երբ Ֆերդինանդ VII-ը Մադրիդի թագավորական պալատի այլ նկարների հետ ուղարկում է այս նկարը, նրանում պատկերված կերպարին արդեն տալիս են ազնվականի աստիճան` «Պեսկարի մարքիզ». հենց այս անունով էլ նկարը մնում է ակադեմիայում (1817, 1819, 1821, 1824 թվականների տեղեկամատյաններ)։ «Այս սխալը, պարզվում է, այդքան էլ անսպասեի չէր. եթե համեմատենք Ֆերդինանդ VII-ի դիմանկարը պատկերող նկարը, որ ստեղծել է Գոյան 1783-1784 թվականներին (Պրադո)», – գրել է իսպանացի արվեստագետ Խոսե Լոպես Ռեյը[4]։

Նկարը ռեստավրացիայի է ենթարկվել 1981 թվականին Պրադոյում։

Պահպանման տեղեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Մադրիդ, Բուեն Ռետիրո արքայական պալատ (տեղ. 1701 և 1716)
  • Մադրիդ, Արքայական նոր պալատ (տեղ. 1772 և 1794)
  • Մադրիդ, սան Ֆերնանդոյի գեղարվեստի թագավորական ակադեմիա (տեղ. 1816 և 1827)
  • Մադրիդ, Պրադո թանգարան (սկսած` 1827-ից), № 1200

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 https://www.museodelprado.es/coleccion/obra-de-arte/el-bufon-llamado-don-juan-de-austria/66016ebf-0468-4a0a-8a3f-30c6d4b42c42
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 https://www.museodelprado.es/en/the-collection/art-work/the-buffoon-don-juan-de-austria/66016ebf-0468-4a0a-8a3f-30c6d4b42c42
  3. ↑ 3,0 3,1 Inv. Fernando VII, Palacio Nuevo, 1814-1818 — 1814.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 López-Rey, José (1996). Velázquez. Catalogue raisonné, vol. II. Кат. №. 65. P. 160
  5. ↑ Moreno Villa, J. Locos, enanos, negros y niños palaciegos: gente de placer que tuvieron los Austrias en la Corte española desde 1563 a 1700. Madrid, 1939, p. 67-72)
  6. ↑ 6,0 6,1 Antonio Domínguez Ortíz, Alfonso E. Pérez Sánchez, Julían Gállego. Velázquez , exhibition catalog from The Metropolitan Museum of Art. P. 193—197
  7. ↑ Pantorba, Bernardino de. La vida y la obra de Velazquez: estudio biografico y critico. Madrid, 1955, p. 17.
  8. ↑ Camon Aznar, Jose. Velazquez. 2 vols. Madrid, I964, p. 697

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • No. 72 in Manet/Velázquez: The French Taste for Spanish Painting, Gary Tinterow, Metropolitan Museum of Art, 2003, ISBN 1588390403, 9781588390400
  • Bardi P.M., Tout l’oeuvre peint de Velazquez. Paris, 1969. № 89
  • Curtis, Charles B. Velazquez and Murillo, London and New York, 1883. № 72
  • Guidiol, Jose. Velazquez. Barcelona, 1973. № 112
  • López-Rey, José (1996). Velázquez. Catalogue raisonné, vol. II. Colonia: Taschen Wildenstein Institute. ISBN 3-8228-8731-5. Кат. №. 65. P. 160
  • Mayer, August. Velazquez: A catalogue raisonne of the pictures and drawings. London, 1936. № 453

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիիքպահեստ