Եղջյուրավոր նապաստակ

Եղջյուրավոր նապաստակ

Եղջյուրավոր նապաստակ (անգլ. jackalope՝ jackalope, «նապաստակ» և այծքաղ՝ «antelope»), կամ հորինված կենդանի՝ քիմեռ, տարբեր բանահյուսական, գրական և լրագրողական աղբյուրներում ներկայացված որպես միստիկական կամ փոխաբերական կերպար։

Ամենայն հավանականությամբ, հին ժամանակներում եղջյուրավոր նապաստակի գոյությունը հնարավոր էր. նրա պատկերը հանդիպում է, մասնավորապես, Իյորիսի կամ Գեորգի Հուֆնագելի փորագրության մեջ՝ «Քառոտանիներ և սողուններ» գրքից (լատին․՝ Animalia Qvadrvpedia et Reptilia; 1575) և «Հանրագիտարանային նկարներ» (ֆր.՝ Tableau encyclopédique et méthodique; 1789) Պիեռ Ժոզեֆ Բոննատերեի կազմած «Կաթնասուններ» բաժնում, ինչպես նաև եվրոպական մի շարք այլ աղբյուրներում ընդհուպ մինչև 18-րդ դարը[1]։

Ենթադրվում է, որ նման նկարների հիմք կարող են հանդիսանալ նապաստակների և ճագարների տեսակները՝ ճագարներին հատուկ պապիլոմավիրուսով ախտահարված, որոնք ունակ են կենդանու գլխին տարօրինակ գոյացություններ ձևավորել[2][3]։

Եղջյուրավոր նապաստակ «Հանրագիտարանային նկարներ»

Հնդկաստան

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Եղջյուրավոր նապաստակի կերպարը հանդիպում է բուդդայական դասական տեքստերում որօես օրինակ նրա, որ միտքն ընդունակ է պատկերացնել մի բան, որը ոչ հարաբերական, ոչ բացարձակ իրականության մեջ չկա։ Օրինակ՝ Մադհյամակա-պրասանգական փիլիսոփայության դպրոցի առաջնորդ Բուդդապալիտան գրել է. «Մենք տեսնում ենք, որ սվաբախան (հասկացություն հնդկական մտածողության մեջ, որը ցույց է տալիս իրերի բնույթը բնականության տեսանկյունից և անկախ է արտաքին գործոններից) գոյություն չունի, ինչպես և նապաստակի եղջյուրները»[4]։

ԱՄՆ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ԱՄՆ-ում եղջյուրավոր նապաստակն առանձնահատուկ ժողովրդականություն է ձեռք բերել 20-րդ դարում։ Ենթադրվում է, որ այս ժողովրդականության սկզբնաղբյուրը Դուգլաս Հերիքն է (անգլ.՝ Douglas Herrick; 1920—2003), ով 1932 թվականին պատրաստել է եղջյուրներով նապաստակի առաջին գլուխը[5]։

Հետագայում նման հուշանվերների արտադրությունը Հերիքի ընտանեկան արհեստանոցում տարեկան կազմում էր հազարավոր օրինակ, և Վայոմինգ նահանգի նրանց հայրենի Դուգլաս քաղաքը պաշտոնապես հայտարարվեց եղջյուրավոր նապաստակների մայրաքաղաք. Դուգլասում տրվել են նաև եղջյուրավոր նապաստակներին կրակելու հուշանվերների լիցենզիաներ, որոնք ուժի մեջ են հունիսի 31-ի կեսգիշերից հետո երկու ժամվա ընթացքում, ընդ որում արտոնագիր ստանալու համար պետք է ցույց տալ 72 միավորից ոչ բարձր IQ[6]։ ԱՄՆ նախագահ Ռոնալդ Ռեյգանը եղել է եղջյուրավոր նապաստակի գլուխն ունեցողներից և այն ցույց է տվել Կալիֆոռնիայի իր ռանչոյի հյուրերին[7]։

Պապիլոմավիրուսով վարակված ճագար

Եղջյուրավոր նապաստակն այս կամ այն ​​կերպ հանդիպում է ամերիկյան մշակույթի բազմաթիվ ստեղծագործություններում, այդ թվում՝ Բադ Լաքիի հայտնի կարճամետրաժ անիմացիոն ֆիլմում «The Lamb» (անգլ.՝ Boundin', ստուդիա՝ Pixar), 2003 թվականին այն առաջադրվել է «Օսկար»-ի։ Ռուսերեն թարգմանության մեջ այս կերպարը կոչվում է кроле́нь ( անգլերեն jackalope բառից, «ճագար» и «եղջերու»)։

Գերմանիա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Եղջյուրավոր նապաստակի գերմանական տեսակը կոչվում է Վոլպերթինգեր (գերմ.՝ Wolpertinger) և հանդիպում է Բավարիայի Ալպերում, ի դեպ, այս դեպքում նապաստակի և եղնիկի հիբրիդը մասնավոր դեպք է. այս անունով կարող են լինել նաև այլ քիմեռ կենդանիներ, որոնց առանձին մասերը կարող են պատկանել սովորական աղվեսի, հավի և տեղական կենդանական աշխարհին բնորոշ շատ այլ ներկայացուցիչների[8]։ Wolpertingers-ի մշտական ​​ցուցադրությունը հասանելի է Մյունհենի որսի և ձկնորսության թանգարանում։ Գերմանական գրավոր աղբյուրներում Վոլպերթինգերի մասին առաջին հիշատակումը հանդիպում է Գրիմ եղբայրների հեքիաթների 1753 թվականի առաջին հրապարակման մեջ։

Ռուսաստան

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դյուրերի հայտնի նկարներից

Ռուսական մշակույթում եղջյուրավոր նապաստակի կերպարը լայն տարածում է գտել հրապարակախոս Ալեքսանդր Զինովևի կողմից, ով մասնավորապես, գրել է.

Մյունխենի որսորդական թանգարանում ցուցադրվել են ֆանտաստիկ կենդանիների խրտվիլակները՝ համակցված տարբեր իրական կենդանիների մասերից։ Նրանց թվում է եղնիկի եղջյուրներով նապաստակը։ Այս եղջյուրավոր նապաստակը հայտնվել է իմ մտքում, երբ սկսեցի ուսումնասիրել Ռուսաստանի հասարակական կազմակերպության ձևավորումը Գորբաչով-Ելցինի կառավարման տարիներին տեղի ունեցած հակակոմունիստական ​​հեղաշրջումից հետո։ Ես հաստատեցի, որ այս հասարակական կազմակերպությունը ստեղծվել է որպես սովետիզմի (կոմունիզմի), արևմտայնության և ազգային-ռուսական (նախահեղափոխական) ֆունդամենտալիզմի հիբրիդ՝ որպես սոցիալական եղջյուրավոր նապաստակի նման մի բան։

Փիլիսոփա, գրող, սոցիոլոգ, հրապարակախոս Ալեքսանդր Զինովև[9]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քիմերային խրտվիլակներ Գերմանիայի որսի և ձկնորսության թանգարանում
  1. ↑ Chuck Holliday. Jackalope fans, take note: Your mythical beast really does exist! Արխիվացված 2008-10-14 Wayback Machine(անգլ.)
  2. ↑ Вольпертингер, он же джекалоп // Наука и жизнь. — 1988. — № 4. Архивировано из первоисточника 11 Դեկտեմբերի 2008.
  3. ↑ Holliday, Chuck. «Real "jackalopes"» (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 27-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 19-ին.
  4. ↑ Buddhism: Critical Concepts in Religious Studies Արխիվացված 2014-09-22 Wayback Machine / Ed. by Paul Williams. — Taylor & Francis, 2006. — P. 32.(անգլ.)
  5. ↑ Douglas Herrick, 82, Dies: Father of West’s Jackalope Արխիվացված 2007-08-13 Wayback Machine // The New York Times, 2003, January 19.(անգլ.)
  6. ↑ The Origin of the Jackalope Արխիվացված 2008-05-13 Wayback Machine // Douglas, Wyoming, Chamber of Commerce.(անգլ.)
  7. ↑ Heather Quinlan. Myths & Legends. Word Search Արխիվացված 2014-10-01 Wayback Machine — Sterling, 2005.(անգլ.)
  8. ↑ Der «Wolpi» — eine bayerische Bestie Արխիվացված 2008-10-22 Wayback Machine // Bayerischer Rundfunk Online, 23.01.2004.(գերմ.)
  9. ↑ Зиновьев А. Рогатый заяц. Արխիվացված 2008-12-22 Wayback Machine (2002)
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Եղջյուրավոր նապաստակ» հոդվածին։