Էդմոնդ Հոյլ

Էդմոնդ Հոյլ
Ծնվել է1672[1][2][2][…]
ԾննդավայրԱնգլիա
Վախճանվել էօգոստոսի 29, 1769(1769-08-29)
Վախճանի վայրԼոնդոն, Մեծ Բրիտանիայի թագավորություն
Մասնագիտությունգրող
Լեզուանգլերեն
Քաղաքացիություն Մեծ Բրիտանիայի թագավորություն
 Edmond Hoyle Վիքիպահեստում

Էդմոնդ Հոյլ (անգլ.՝ Edmond Hoyle, 1672[1][2][2][…], Անգլիա - օգոստոսի 29, 1769(1769-08-29), Լոնդոն, Մեծ Բրիտանիայի թագավորություն), բրիտանացի գրող և թղթախաղ խաղացող, տարբեր թղթախաղերի ու սեղանի այլ խաղերի կանոններին նվիրված մի շարք աշխատանքների հեղինակ, որը համարվում է նմանատիպ գրականության հիմնադիր։

Էդմոնդ Հոյլի կյանքի վերաբերյալ շատ քիչ տեղեկություններ կան. նրա ծննդյան ճշգրիտ ամսաթիվը և վայրը, ինչպես նաև նրա ծագումն անհայտ են։ Նրա մասին գրված տեղեկություններից շատերը չեն համապատասխանում իրականությանը կամ չափազանցված են[3]։ Ենթադրությունը, թե նա մարզվել է բարում, թվում է անհիմն[4]։ Համաձայն Ռոբերտ Չեմբերսի «Օրերի գրքի՝ Հոյլի հիմնական զբաղմունքը եղել է փաստաբանական գործունեությունը[5]։

1740-ականների սկզբին Հոյլն արդեն բնակվել է Լոնդոնում, ենթադրվում է, որ ապրուստի միջոցներ վաստակել է վիստ խաղալ սովորեցնելով։ 1742 թվականին նա առաջին հերթին իր աշակերտների համար գրել է «Կարճ տրակտատ վիստ խաղի մասին» աշխատությունը։ Այս ստեղծագործությունը (ըստ Օքսֆորդի կենսագրական բառարանի՝ եղել է թղթախաղին նվիրված առաջին գիտական աշխատանքը[5]), առաջին անգամ լույս է տեսել 1742 թվականի նոյեմբերին և շուտով դարձել է անհավանականորեն հանրաճանաչ։ Հեղինակի կյանքի ընթացքում այն վերահրատարակվել է 13 գիրք։ Վիստին նվիրված տեքստի ութերորդ հրատարակության մեջ (1748)[6] ավելացել են նաև տրակտատներ առքով այլ թղթախաղերի՝ կադրիլի և պիկեի մասին[5]։ Տասնչորսերորդ հրատարակությունը եղել է վերջինը, որ լույս է տեսել նրա կենդանության օրոք[7]։ Տասնհինգերորդ[8] և տասնվեցերորդ[9] լույս են տեսել հետմահու։ 1760 թվականին Հոյլը խմբագրել է տրակտատը, և այն մնացել վեստի ամենահեղինակավոր ուղեցույցը մինչև 1864 թվականը[10], երբ Լոնդոնի «Արլինգթոն» և «Պորտեր» ակումբները ընդունել են նոր կանոններ[11]։ Հրատարակություններից մեկը լույս է տեսել Էդինբուրգում[12][13]։ Այն թարգմանվել է բազմաթիվ լեզուներով, առաջինը՝ պորտուգալերեն (1753), ապա գերմաներեն (1754), ֆրանսերեն (1761), իտալերեն (1768), ռուսերեն (1769) և հոլանդերեն (1790)[14]։ Հոյլը և նրա տրակտատը հիշատակվել են անգլիական գրականության մի շարք ստեղծագործություններում, այդ թվում՝ Հենրի Ֆիլդինգի «Թոմ Ջոնսի՝ ընկեցիկի պատմությունը» (անգլ.՝ The History of Tom Jones, a Foundling» և Բայրոնի «Դոն Ժուան» ստեղծագործություններում[5]։

1751 թվականին հրատարակվել է տրակտատ բրագ խաղի՝ ժամանակակից պոկերի նախորդներից մեկի մասին[5]։ Թղթախաղերից բացի, Հոյլն զբաղվել է այլ սեղանի խաղերի կանոնների և ուղեցույցների կազմմամբ, մասնավորապես, նարդի խաղի (դրան վերաբերյալ մի աշխատություն գրվել է 1743 թվականին[15], ինչպես նաև ընդգրկել է նաև վիստի մասին տրակտատի ութերորդ հրատարակությունում[5]) և շախմատի (լույս է տեսել 1761 թվականին) մասին։ Արդեն 18-րդ դարի երկրորդ կեսին անգլերենում հայտնվել է according to Hoyle («ըստ Հոյլի») արտահայտությունը, որը նշանակում է մի բան, ինչն արվում է կանոնների լիարժեք պահպանմամբ[15][16]։ Նրա մահից հետո «Հոյլ» անվանումը դարձել է թղթախաղին նվիրված ցանկացած դասագրքի հոմանիշ։ Այսպես, 1860 թվականին լույս է տեսել «Ամերիկյան Հոյլ» գիրքը, 1889 թվականին`«Ստանդարտ Հոյլ․ լիակատար ուղեցույց բոլոր մոլեխաղերի համար»[5], իսկ 1956 թվականին՝ «Նոր ամբողջական Հոյլը» ավելի քան 600 մոլեխաղերի և ինտելեկտուալ խաղերի կանոններով, տեսությամբ և պատմությամբ[15]։

Էդմոնդ Հոյլը մահացել է 1769 թվականին և թաղվել Լոնդոնի Մարիլեբոյան գերեզմանատանը[5]։ 1979 թվականին՝ նրա մահվանից 210 տարի անց, Հոյլի անունն առաջիններից մեկն ընդգրկվել է Լաս Վեգասի Պոկերի փառքի սրահում՝ չնայած այն բահանգամանքին, որ պոկերն նրա ներկայիս տեսքով Հոյլի ժամանակ դեռևս գոյություն չուներ[16][17]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Swartz A. Open Library — 2007.
  3. ↑ Levy, David. «Was Hoyle a Careless Editor?». Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 24-ին.
  4. ↑ Marshall, Julian (1889 թ․ հունիսի 22). «Books on Gaming». Notes and Queries. 7 (VII): 481–2.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 5,7 H. R. Tedder. Hoyle, Edmond (1671/2–1769) // Oxford Dictionary of National Biography.
  6. ↑ «ESTC No. T79890». The English Short Title Catalogue. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 23-ին.(չաշխատող հղում)
  7. ↑ «ESTC No. T88034». The English Short Title Catalogue. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 23-ին.(չաշխատող հղում)
  8. ↑ «ESTC No. T88031». The English Short Title Catalogue. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 23-ին.(չաշխատող հղում)
  9. ↑ «ESTC No. T88029». The English Short Title Catalogue. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 23-ին.(չաշխատող հղում)
  10. ↑ Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Hoyle, Edmund" . Encyclopædia Britannica. 13 (11th ed.). Cambridge University Press. p. 841.
  11. ↑ Baldwin, John. «The laws of short whist». Վերցված է 2015 թ․ օգոստոսի 16-ին.
  12. ↑ «ESTC No. T88036». The English Short Title Catalogue. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 23-ին.(չաշխատող հղում)
  13. ↑ Levy, David. «The Scottish Hoyles (part 1)». Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 29-ին.
  14. ↑ Zollinger, Manfred (Jan–Mar 2005). «Whist-Regeln in Kontinentaleuropa bis 1800» (PDF). The Playing-Card. 33 (3): 198–210. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 24-ին.
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 «Edmond Hoyle» (անգլերեն). Վերցված է 2015-02-05-ին.
  16. ↑ 16,0 16,1 Paul Anthony Jones. Ten phrases derived from games and gambling // Jedburgh Justice and Kentish Fire: The Origins of English in Ten Phrases and Expressions. — London: Constable, 2014. — ISBN 978-1-47211-622-2
  17. ↑ Պոկերի փառքի սրահը Պոկերի համաշխարհային սերիայի կայքում (անգլ.)
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Էդմոնդ Հոյլ» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ