Էմերիխ Ռոտ

Էմերիխ Ռոտ
Ծնվել էօգոստոսի 28, 1924(1924-08-28)[1]
ԾննդավայրՎինոգրադով, Անդրկարպատյան Ուկրաինա, Չեխոսլովակիա
Վախճանվել էհունվարի 22, 2022(2022-01-22)[2][3] (97 տարեկան)
Վախճանի վայրՍտոկհոլմ, Շվեդիա
Մասնագիտությունգրող
Քաղաքացիություն Շվեդիա
Պարգևներ
 Emerich Roth Վիքիպահեստում

Էմերիխ Ռոտ (շվեդ.՝ Emerich Roth,օգոստոսի 28, 1924(1924-08-28)[1], Վինոգրադով, Անդրկարպատյան Ուկրաինա, Չեխոսլովակիա - հունվարի 22, 2022(2022-01-22)[2][3], Ստոկհոլմ, Շվեդիա), ծագմամբ չեխոսլավակիացի շվեդ գրող, որը վերապրել է Հոլոքոստը, դասախոս և սոցիալական աշխատող, որը զբաղվում էր նացիստների վայրագության, ռասիզմի և բռնության մասին տեղեկատվության տարածմամբ[4][5][6]։

Կենսագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռոտը ծնվել[7] և մեծացել Է Չեխոսլովակիայում չորս կրտսեր քույրերի հետ 15 000 բնակչություն ունեցող Վելկ Սևլյուշ քաղաքում (այժմ՝ Վինոգրադով, Ուկրաինա)։ Երբ նացիստները ժամանել են քաղաք, 3000 քաղաքային հրեաներ նախ ստիպված են եղել տեղափոխվել հանպատրաստից գետտո, նախքան «կարճ ժամանակով մեկ այլ երկրում աշխատելու» հրամանը գալը: Անասնաբուծական գերբեռնված բեռնատարներով առանց ջրի կամ սննդի մի քանի օր տեղափոխելուց հետո գնացքը հասել է Օսվենցիմ[8]։

Մայրը և նրա երկու կրտսեր քույրերը՝ 12-ամյա Մագդալենան և 10-ամյա Հուդիտը, անմիջապես տեղափոխվել են գազի խցիկներ, իսկ հայրը, նրա քույրերը՝ 17-ամյա Էդիթը և 15-ամյա Էլիզաբեթը և ինքը՝ Էմերիխը, ուղարկվել են աշխատանքային ճամբարներ: Նրա հայրը սպանվել է պատերազմի ավարտին մահվան երթերից մեկի ժամանակ, իսկ քույրը՝ Էդիթը, մահացել է մեկ այլ ճամբարում։

Նա բանտարկյալ էր հինգ տարբեր համակենտրոնացման ճամբարներում, և միայն նա և քույրը՝ Էլիզաբեթն են ողջ մնացել: Պատերազմից հետո նա առողջական վատ վիճակում էր և 1,75 մետր հասակով կշռում էր ընդամենը 34 կիլոգրամ։ Նա հիվանդանոցում էր և նամակ էր ստացել նույն ազգանունով մի մարդուց, որն իր զարմիկն էր։ Նամակում նշվում էր, որ նրա քույրը ողջ է մնացել և գտնվում է Շվեդիայում: 1950 թվականի դեկտեմբերին Շվեդիա է եկել, կրթություն է ստացել և 30 տարի աշխատել է որպես սոցիալական աշխատող[9]։ Այդ տարիներին նա նախընտրում էր չպատմել իր ապրումների մասին, բայց 1992 թվականին Ստոկհոլմի նեոնացիստական ցույցը նրա վրա մեծ ազդեցություն է ունեցել[8]։

1993 թվականից ի վեր ռասիզմի դեմ պայքարելու նպատակով նա այցելել է առնվազն 1600 դպրոց ամբողջ Շվեդիայում։ Նա Հոլոքոստը վերապրածների ասոցիացիայի հիմնադիրներից էր։ 1994 թվականին հիմնադրել է «Էմերիխ» շահույթ չհետապնդող հիմնադրամը, որի նպատակն է խրախուսել երիտասարդներին «բռնության և այլատյացության դեմ գործողություններ ձեռնարկել և ճանապարհ հարթել դեպի հաճելի և մարդասիրական դպրոցական միջավայր»:

Նա հրատարակել է բռնության և ռասիզմի թեմայով մի քանի գիրք, այդ թվում՝ «Emerich är mitt namn: Hatet, förnedringen, kärleken» («Իմ անունը Էմերիխ է, ատելություն, նվաստացում, սեր»): Նա նաև նկարահանվել է բազմաթիվ վավերագրական և կրթական ֆիլմերում՝ նկարահանված տեսահոլովակով:

Ռոտը մահացել է 2022 թվականի հունվարի 22-ին 97 տարեկանում[10][11]։

Պարգևներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռասիզմի և բռնության մասին իրազեկելու իր աշխատանքի համար ստացել է մի քանի մրցանակ․

  • Նորին մեծություն թագավորի մեդալ, 8-րդ չափսը կապույտ ժապավենով (1998)[12]
  • Նելսոն Մանդելայի Ստոկհոլմի մեդալ (2008)[13]
  • Կարին և Էռնստ Ավգուստ Բանգ հիշատակի մրցանակ (1997)[13]
  • Շվեդական հերոսի մրցանակ (2012)[14][15]
  • Ռաուլ Վալենբերգի մրցանակ (2015)[16][13]
  • Օլոֆ Պալմեի մրցանակ (2017)[17]
  • Սոկրատեսի մրցանակ (2019) (Հեդի Ֆրիդի հետ համատեղ)[18]

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 Evidence zájmových osob StB
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Förintelseöverlevaren Emerich Roth är död — 2022.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 https://www.ratsit.se/19240828-Emerich_Roth_Jarfalla/1jg0cTWnNwMazwkYaW90Y4GANSfti6Zqenr2m54P25Y
  4. ↑ «94-åriga överlevaren: Läget är mycket oroande». Aftonbladet. Արխիվացված է օրիգինալից 2022-10-16-ին. Վերցված է 2022-10-16-ին.
  5. ↑ «Nazistbråk vid skola i Stockholm – en gripen». Aftonbladet. Արխիվացված է օրիգինալից 2022-10-16-ին. Վերցված է 2022-10-16-ին.
  6. ↑ «Han visar vägen ut ur hatet». Aftonbladet. Արխիվացված է օրիգինալից 2022-10-16-ին. Վերցված է 2022-10-16-ին.
  7. ↑ «Elever fick möta Auschwitzvittne». Mitt i Stockholm. 2015-03-16. Արխիվացված է օրիգինալից 2016-11-23-ին. Վերցված է 2016-11-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  8. ↑ 8,0 8,1 «Emerich, 88: Är min livsuppgift att berätta». Aftonbladet. Արխիվացված է օրիգինալից 2022-10-16-ին. Վերցված է 2022-10-16-ին.
  9. ↑ «Emerich Roth – åretsNelson Mandela pristagare» (PDF). Fryshuset. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2010-08-24-ին.
  10. ↑ «Emerich Roth är död – "en oskattbar förlust"». Dagens Nyheter (շվեդերեն). 2022-01-22. Արխիվացված է օրիգինալից 2022-01-22-ին. Վերցված է 2022-01-22-ին.
  11. ↑ «Dagens Nyheter». Արխիվացված է օրիգինալից 2019-04-05-ին. Վերցված է 2022-10-16-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  12. ↑ «Medalj». Kungahuset. Արխիվացված է օրիգինալից 2021-01-26-ին. Վերցված է 2022-10-16-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 «Kärlek är motsatsen till hatet». Lokaltidningen.(չաշխատող հղում)
  14. ↑ «Emerich Roth: Alla vi som kan vittna är snart borta». Aftonbladet. Արխիվացված է օրիգինալից 2022-10-16-ին. Վերցված է 2022-10-16-ին.
  15. ↑ «"Bästa pris jag kunde få"». Aftonbladet. Արխիվացված է օրիգինալից 2022-10-16-ին. Վերցված է 2022-10-16-ին.
  16. ↑ «Överlevare delar på Raoul Wallenberg-pris». Svenska Dagbladet.
  17. ↑ «2017 – Hédi Fried and Emerich Roth | OLOF PALMES MINNESFOND» (շվեդերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2020-07-14-ին. Վերցված է 2020-05-23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  18. ↑ «Hédi Fried och Emerich Roth får ärofyllt pris». Aftonbladet. Արխիվացված է օրիգինալից 2022-10-16-ին. Վերցված է 2022-10-16-ին.
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Էմերիխ Ռոտ» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Չափորոշչային վերահսկողություն
GND: 131632469 · ISNI: 0000000055450472 · LCCN: nb2006017754 · LIBRIS: 373267 · VIAF: 65993644 · WorldCat VIAF: 65993644