Քաղցկեղը անցել է մի քանի անուններով ՝ «Hand-Schüller – Christian» հիվանդություն, «Abt-Letterer-Siwe»-ի հիվանդություն, Hashimoto-Pritzker-ի հիվանդություն (շատ հազվադեպ ինքնակարգավորվող տարբերակ, որը նկատվում է ծննդյան ժամանակ) և histiocytosis X, մինչև այն անվանափոխվեց 1985 թ.Histiocyte Society-ի կողմից[1]։
Letterer-Siwe հիվանդություն Հիստիոցիտոզ X, չճշտված Էոզինոֆիլային գրանուլոմատոզԼանգերհանս բջջային գրանուլոմատոզԼանգերհանս բջջային հիստիոցիտոզ, Hashimoto-Pritzker տեսակԹոքերի Լանգերհանս բջջային հիստիոցիտոզ Տարածված Լանգերհանս բջջային հիստիոցիտոզ(կլինիկական) Միակողմանի Լանգերհանս բջջային հիստիոցիտոզ( (կլինիկական)
Հիվանդության սպեկտրը արդյունք է կլոնային կուտակման և բջիջների բազմացմանը, որոնք նման են էպիդերմալ դենդրիտային բջիջներին,դրանք կոչվում են նաեւ՝ Լանգերհանսյան բջիջներ, երբեմն կոչվում են դենդրիտիկ բջջային հիստիոցիտոզ։ Այս բջիջները լիմֆոցիտների, էոզինոֆիլների և նորմալ հիստիոցիտների հետ համատեղ ձևավորում են ԼԲՀ- ի բնորոշ ախտահարումները, որոնք կարելի է գտնել գրեթե ցանկացած օրգանում[2]։ Նմանատիպ հիվանդություններ նկարագրվել են անասուն histiocytic հիվանդություններում ։
ԼԲՀ-ը կլինիկորեն բաժանված է երեք խմբի ՝ միակողմանի, բազմակողմանի միահամակարգային եւ բազմակողմանի բազմահամակարգային[3]։
Միակողմանի ԼԲՀ, որը նաև կոչվում է էոզինոֆիլային գրանուլոմա(հին տերմին, որն այժմ հայտնի է, որպես սխալ անվանում), մի հիվանդություն, որը բնութագրվում է մեկ օրգանում Լանգերհանսյան բջիջների անկառավարելի բազմացմամբ մեկ օրգանում, որտեղ նրանք առաջացնում են վնասում, այսինքն ախտահարում։ Այն սովորաբար չունի արտաբջջային ներգրավվածություն, բայց հազվադեպ վնասվածքը կարող է հայտնաբերվել մաշկում, թոքերում կամ ստամոքսում։ Այն կարող է հայտնվել որպես օրգանի մեկ ախտահարումից մինչեւ բազմաքանակ ախտահարումներ։ Երբ բազմաթիվ վնասվածքները ցրված են մի օրգանի ամբողջ տարածքում, այն կարելի է անվանել բազմաֆունկցիոնալ միահամակարգային տարբերակ։ Երբ հայտնաբերվում է թոքերում, այն պետք է տարբերակել թոքային Լանգերհանս բջջային հիստիոցիտոզից` հատուկ կատեգորիայի հիվանդություն, որը առավել հաճախ հանդիպում է մեծահասակ ծխողների մոտ[4]։ Մաշկի մեջ հայտնաբերելիս այն կոչվում է մաշկային եզակի համակարգի ԼԲՀ:Հազվադեպ դեպքերում այս տարբերակը կարող է ինքնուրույն բուժվել[5]։ Ոսկրածուծի առաջնային ներգրավումը օգնում է տարբերակել էոզինոֆիլային գրանուլոման Լանգերհանս բջջային հիստիոցիտոզի այլ ձևերից (Letterer-Siwe կամ Hand-Schüller-Christian variant)[6]:
Հիմնականում երեխաների մոտ է դիտվում, բազմաօջախային ԼԲՀ-ը բնութագրվում է տենդով, ոսկրային վնասվածքներով և դիֆուզիոն պատռվածքներով, սովորաբար գլխամաշկի եւ ականջի խողովակի վրա։ Դեպքերի 50%-ում ներառում է հիպոֆիզի ցողուն, որը հաճախ հանգեցնում է ոչ շաքարային դիաբետի ։ Ոչ շաքարային դիաբետի, էկզոֆթալմի և ոսկրածուծի վնասվածքների եռյակը հայտնի է որպես Hand-Schüller-Christian Christian եռյակ։ Պիկի սկիզբը 2-10 տարեկանն է։ [փա՞ստ]
Բազմաօջախային բազմահամակարգային ԼԲՀ-ը, որը կոչվում է նաև Letterer-Siwe հիվանդություն, հաճախ արագ զարգացող հիվանդություն է, որի ընթացքում Լանգերհանս բջջային բջիջները բազմանում են շատ հյուսվածքներում։ Այն հիմնականում դիտվում է 2 տարեկանից ցածր երեխաների մոտ եւ կանխատեսումը վատ է. Անգամ ագրեսիվ քիմիաթերապիայի դեպքում հնգամյա ապրելիությունը կազմում է ընդամենը 50%։
Թոքային Լանգերհանս բջջային հիստիոցիտոզը(ԹԼԲՀ) ԼԲՀ-ի եզակի ձև է այն առումով, որ այն տեղի է ունենում գրեթե բացառապես ծխախոտ ծխողների մոտ ։ Այժմ այն համարվում է ծխելու հետ կապված թոքերի ինտերստիցիալ հիվանդությունների տեսակ։ Որոշ ազդեցությանը ենթարկված մարդիկ ամբողջությամբ վերականգնվում են ծխելը դադարեցնելուց հետո, բայց մյուսների մոտ առաջանում են երկարատև բարդություններ, ինչպիսիք են թոքային ֆիբրոզը և թոքային հիպերտոնիան[7]։ ԹԼԲՀ հիվանդները, ընտանիքները և խնամակալներին խրախուսվում է միանալ NIH Rare Lung Diseases Consortium Contact RegistryԱրխիվացված 2019-03-27 Wayback Machine-ին։ Սա գաղտնիությունը պահպանող կայք է, որը տրամադրում է արդի տեղեկատվություն այն ֆիզիկական անձանց համար, որոնք հետաքրքրված են թոքերի հազվագյուտ հիվանդությունների հետ կապված վերջին գիտական նորություններով, հետազոտություններով եւ բուժումներով։
LCH- ն հրահրում է ոչ սպեցիֆիկ բորբոքային պատասխան, որը ներառում է՝ տենդ, լեթարգիա և քաշի կորուստ[8]։ Օրգանների ներգրավումը նույնպես կարող է առաջացնել հատուկ ախտանիշներ։
Ոսկոր։ Ամենից հաճախ հանդիպող ախտանիշը ինչպես միաօջախանի, այնպես էլ բազմաօջաային ախտահարումների դեպքում` ցավոտ ոսկրային ուռածությունն է։ Գանգը առավել հաճախ է ախտահարվում, որին հաջորդում են վերին վերջույթների երկար ոսկրերը եւ տափակ ոսկորները։ Ձեռքերի և ոտքերի ախտահարումը բնորոշ չէ։ Օստեոլիտիկ վնասվածքները կարող են հանգեցնել պաթոլոգիական կոտրվածքների[9]։
Մաշկը։ Սովորաբար նկատվում է ցան, որը տատանվում է թեփոտված էրիթեմատոզ վնասվածքներից մինչև կարմրավուն պապուլներ, որոնք արտահայտվում են ինտերտրիգինալ հատվածներում։ ԼԲՀ հիվանդների մինչև 80% -ը գլխամաշկի վրա ունեն ցանավորումներ։
Ոսկրածուծ։ Գերաճած վարակով պանցիտոպենիան սովորաբար ենթադրում է վատ կանխատեսում։ Անեմիան կարող է պայմանավորված լինել մի շարք գործոններով և անպայմանորեն չի ենթադրում ոսկրածուծի ինֆիլտրացիան[8]։
Լիմֆատիկ հանգույց։ Հիստիոցիտոզի դեպքում լյարդի ընդգրկումը 20% է, փայծաղինը՝ 30%, իսկ լիմֆատիկ հանգույցներինը՝ 50% է[10]։
Թոքեր։ Որոշ հիվանդներ ասիմպտոմատիկ են, պատահաբար ախտորոշվում են ռենտգենոգրաֆիայով՝ թոքային հանգույցների պատճառով; մյուսները գանգատվում են քրոնիկ հազից և շնչարգելությունից[14]։
Լանգերգանս բջջային հիստիոցիտոզի պաթոգենեզը քննարկման առարկա է։ Շարունակվում են ուսումնասիրությունները, պարզելու համար, արդյոք ԼԲՀ-ը ռեակտիվ (ոչ քաղցկեղային) թե նորագոյացական (քաղցկեղային) գործընթաց է։ ԼԲՀ-ի ռեակտիվ բնույթին օժանդակող փաստարկները ներառում են լորձաթաղանթում ինքնաբուխ ռեմիասիաների առաջացումը, դենդրիտիկ բջիջների և հանդիսատես-բջիջների կողմից բազմաթիվ ցիտոկինների մեծ սեկրեցիա (երևույթ, որը հայտնի է որպես ցիտոկինային փոթորիկ) վնասված հյուսվածքում, բարենպաստ կանխատեսում և համեմատաբար լավ գոյատևման հաճախություն՝ առանց օրգանների դիսֆունկցիայի կամ օրգանների ներգրավմման ռիսկի[16][17]։
Մյուս կողմից, պաթոլոգիական բջիջների մոնոկլոնալ պոպուլացիայի կողմից օրգանների ինֆիլտրացումը և քիմիաթերապևտիկ միջոցների օգտագործմամբ տարածված հիվանդության ենթատեսակների հաջող բուժումը, համապատասխան են նորագոյացության գործընթացին[18][19][20]։ Բացի այդ, որպես մոնոկլոնալ բազմացում օգտագործող X քրոմոսոմի հետ կապված ԴՆԹ հետազոտությունների միջոցով ցույց է տրվել, ԼԲՀ-ի համարմոնոկլոնալ բազմացման լրացուցիչ աջակցություն այս հիվանդության նորագոյաց ծագման համար[21]։ ։ Չնայած նրան որ կլոնությունը քաղցկեղի կարևոր հատկանիշ է, դրա ներկայությունը դեռ չի ապացուցում, որ բազմացման գործընթացը նորագոյացություն է։ Պարբերաբար կատարվող ցիտոգենետիկ կամ գենոմային անոմալիաները, նույնպես պահանջվում են՝ ԼԲՀ-ի չարորակությունը համոզիչ ձեւով ցույց տալու համար։
Raf ընտանիքի պրոտո-օնկոգենը ակտիվացնող սոմատիկ մուտացիան, BRAF գենի, հայտնաբերվել է 61 (57%)ԼԲՀ-ի բիոպսիայի նմուշներից 35-ում, որտեղ մուտացիաներն ավելի տարածված են 10 տարեկանից փոքր (76%) հիվանդների մոտ, քան 10 տարեկան և ավելի հիվանդների մոտ(44%)[22]։ Այս ուսումնասիրությունը փաստեց առաջին կրկնվող մուտացիան ԼԲՀ-ի նմուշներում։ Երկու անկախ ուսումնասիրություններ հաստատեցին այս հայտնաբերումը[23][24]։ Այս ակտիվացնող մուտացիայի առկայությունը կարող է բնութագրել ԼԲՀ-ն որպես միելոպրոլիֆերատիվ հիվանդություն
Ախտորոշումը հաստատվում է հյուսվածաբանորեն՝ հյուսվածքիբիոպսիայով[8]։ Բիոպսիայի սլայդերի հեմատոքսինլին-էոզինով ներկումը ցույց կտա Լանգերհանսյան բջիջների առանձնահատկությունները, օրինակ, բջջային հստակ լուսանցք, վարդագույն հատիկներով ցիտոպլազմա։ Բիրբեկիհատիկների առկայությունը էլեկտրոնային մանրադիտակի և իմունո-ցիտոքիմիական առանաձնահատկությունների՝ օրինակ CD1-ի դրական լինելը ավելի հատուկ է։ Սկզբնապես արյան հետազոտությունը՝ արյան բոլոր տարրերի քանակի հաշվումը, լյարդի ֆունկցիայի ստուգումը, մեզի հետազոտությունը, ոսկրային պրոֆիլը կատարվում են հիվանդության աստիճանը որոշելու և այլ պատճառներ բացառելու համար։
Թոքի ռետիկուլյար եւ միկրոհանգուցային փոփոխությունները կրծքավանդակի ռենտգեն հետազոտությամբ կարող են ակնհայտ պատկեր ունենալ կիստաների ձեւավորման բարձր դեպքերում։ ՄՌՇ-ով եւ բարձր հզորության ՀՇ-ն կարող է ցույց տալ, փոքր, խոռոչավորված հանգույցներ՝ բարակ պատերով կիստաների հետ։ Ուղեղի ՄՌՇ սքանը կարող է ցույց տալ վնասվածքների երեքխումբ՝ ուռուցքային/գրանուլեմատոզ վնասում․ ոչ ուռուցքային/գրանուլեմատոզ վնասոում եւ ատրոֆիա։ Ուռուցքային վնասումը սովորաբար հայտնաբերվում է հիպոթալամո-հիպոֆիզար առանցքում՝ տարածք գրավող վնասում կալցիֆիկատներով կամ առանց դրանց։ Ոչ քաղցկեղային վնասման դեպքում, կա սիմետրիկ հիպերինտենսիվ T2 ազդակ՝ հիպոինտենսիվ կամ հիպերինտենսիվ T1 ազդանշանով, որը տարածվում է գորշ նյութից սպիտակի մեջ։ Բազալ գանգլիայում, ՄՌՇ-ն ցույց է տալիս, հիպերինտենսիվ T1 ազդակ՝ globus pallidus-ում[25]։
Նաեւ կատարվում է էնդոկրին ֆունկցիայի գնահատում եւ ոսկրածուծի բիոպսիա, եթե նշանակված է։ [փա՞ստ]
S-100 սպիտակուցը արտահայտվում է ցիտոպլազմային պաթերնում[26][27]
հիստոհամատեղելիության II դասի գործոնը (MHC) նույնպես դրսեւորվում է (քանի որ հիստիոցիտները նույնպես մակրոֆագներ են)
CD1a
langerin(CD207)-ը, Լանգերհանս բջջային սահմանափակված սպիտակուց, որը խթանում է Բիրբեկի հատիկների ձևավորումը, նրանց հետ կապակցված բաղադրիչ է եւ խիստ յուրահատուկ ցուցանիշ[30][31]։
Առաջարկվել են Լանգերհանս բջջային հիստիոցիտոզով մինչև 18 տարեկան հիվանդների կառավարման գայդլայններ[32][33][34][35]։ Բուժումն առաջնորդվում է հիվանդության աստիճանով։ Ոսկրածուծի մեկուսացված կարող է ենթարկվել վերացման կամ սահմանափակման՝ ճառագայթման ազդեցությամբ, երեխաների համար 5-10 Գրեյ չափաբաժնով, մեծահասակների համար՝ 24-30 Գրեյ։ Այնուամենայնիվ, համակարգային հիվանդությունները հաճախ պահանջում են քիմիաթերապիա։ Համակարգային ստերոիդների օգտագործումը ընդհանուր է, քիմիաթերապիայի հետ զուգակցված կամ առանձին։ Տեղային ստերոիդային քսուքը կիրառվում է մաշկի վնասվածքների դեպքում։ Էնդոկրին անբավարարությունը հաճախ պահանջում է ցմահ հավելում, օրինակ՝ դեպրեսոպինը ոչ շաքարային դիաբետի համար, որը կարող է կիրառվել որպես քթի կաթիլի ձեւով։ Քիմիոթերապեւտիկ ագենտները, ինչպիսիք են ալկիլացնող ագենտները, հակամետաբոլիտները, vinca ալկալոիդները կամ միայնակ կամ համակցված կարող են դիֆֆուզ հիվանդությանը հանգեցնել ամբողջական ախտադարձի։
Գերազանց է միայն կենտրոնացած հիվանդության համար։ Բազմաօջախային հիվանդության 60% -ը ունենում է քրոնիկական ընթացք, 30% -ը հասնում է ռեմիսիայի, իսկ մահացությունը ՝ մինչև 10%[36]։
ԼԲՀ- մբ սովորաբար ախտահարվում են 1-ից 15 տարեկան երեխաները՝ առավելագույն հավանականությունը՝ 5-ից 10 տարեկանն է։ 10 տարեկանից ցածր երեխաների շրջանում տարեկան ենթադրվում է, 200 հազ.-ից 1 դեպք[37] իսկ մեծահասակների մոտ ավելի հազվադեպ, մոտ 560,000-ից 1 դեպք[38]։ Հայտնաբերվել է տարեցների շրջանում, բայց շատհազվադեպ է[39]։ Այն առավել տարածված է կովկասցիների շրջանում և տղամարդկանց մոտ երկու անգամ ավելի հաճախ է հանդիպում, քան կանանց մոտ[40]։ Այլ բնակչություններում նույնպես տղամարդկանց շրջանում տարածվածությունը փոքր-ինչ ավելի է, քան կանանց մոտ[41]։
ԼԲՀ- ն սովորաբար սպորադիկ և ոչ ժառանգական վիճակ է, բայց դեպքերի սահմանափակ քանակով նկատվել է ընտանեկան դեպքեր։ Հ<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Hashimoto-Pritzker_disease" rel="mw:ExtLink" title="Hashimoto-Pritzker disease" class="mw-redirect cx-link" data-linkid="211">Hashimoto-Pritzker</a> -ի հիվանդությունը Hand-Schüller-Christian հիվանդության բնածին, ինքնաբուժվող տարբերակն է[42]։
«Merry Little Christmas» վերնագրով Հաուս-ի 3-րդ սեզոնի 10-րդ դրվագում առաջնային հիվանդը գաճաճություն ունեցող մի աղջիկ է, որն ունի բազմաթիվ ախտանիշներ, որոնց արդյունքում, ի վերջո, ախտորոշվում է Լանգերհանս բջջային հիստիոցիտոզ[43]։ Նաև, «Լավ բժիշկ» սերիալի 1-ին սեզոնի 5-րդ դրվագում,, բժիշկ Մըրֆին փորձում է ախտորոշել Լանգերհանս բջջային հիստիոցիտոզը՝ նախկինում օստեոսարկոմայով ախտորոշված մի տղայի մոտ։
Mystery Diagnosis- ի մի դրվագում ՝ «Կինը, ով երեւում էր վարդագույն», Բրուք Ռոհերը, որովայնի ցավի ախտանիշներ է ունեցել, ախտորոշվել էր Լանգերհանս բջջային հիստիոցիտոզ։
Լանգերհանս բջջային հիստիոցիտոզը երբեմն սխալ անվանվում է որպես «Langerhan» կամ «Langerhan»-ի բջջային հիստիոցիտոզ, նույնիսկ հեղինակավոր դասագրքերում կարող է հանդիպել։ Անունը, սակայն, սկիզբ է առել հիվանդությունը բացահայտող Փոլ Լանգերհանսի անունից[44]։
↑The Writing Group of the Histiocyte Society (1987). «Histiocytosis syndromes in children. Writing Group of the Histiocyte Society». Lancet. 1 (8526): 208–9. doi:10.1016/S0140-6736(87)90016-X. PMID2880029.
↑«Spontaneous gonadotrophin deficiency recovery in an adult patient with Langerhans cell Histiocytosis (LCH)». Pituitary. 8 (2): 169–74. 2005. doi:10.1007/s11102-005-4537-z. PMID16379033.
↑Ladisch, Stephan (2011). «Histiocytosis Syndromes of Childhood». In Kliegman, Robert M.; Stanton, Bonita F.; St. Geme, Joseph; Schor, Nina; Behrman, Richard E. (eds.). Nelson Textbook of Pediatrics (19th ed.). Saunders. էջեր 1773–7. ISBN978-1-4377-0755-7.
↑Kaltsas, GA; Powles, TB; Evanson, J; Plowman, PN; Drinkwater, JE; Jenkins, PJ; Monson, JP; Besser, GM; Grossman, AB (2000 թ․ ապրիլ). «Hypothalamo-pituitary abnormalities in adult patients with langerhans cell histiocytosis: clinical, endocrinological, and radiological features and response to treatment». The Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism. 85 (4): 1370–6. doi:10.1210/jcem.85.4.6501. PMID10770168.
↑Grois, N; Pötschger, U; Prosch, H; Minkov, M; Arico, M; Braier, J; Henter, JI; Janka-Schaub, G; Ladisch, S (2006 թ․ փետրվար). «Risk factors for diabetes insipidus in langerhans cell histiocytosis». Pediatric Blood & Cancer. 46 (2): 228–33. doi:10.1002/pbc.20425. PMID16047354.
↑Broadbent, V; Dunger, DB; Yeomans, E; Kendall, B (1993). «Anterior pituitary function and computed tomography/magnetic resonance imaging in patients with Langerhans cell histiocytosis and diabetes insipidus». Medical and Pediatric Oncology. 21 (9): 649–54. doi:10.1002/mpo.2950210908. PMID8412998.
↑Filippi, Paola; De Badulli, Carla; Cuccia, Mariaclara; Silvestri, Annalisa; De Dametto, Ennia; Pasi, Annamaria; Garaventa, Alberto; Prever, Adalberto Brach; del Todesco, Alessandra (2006). «Specific polymorphisms of cytokine genes are associated with different risks to develop single-system or multi-system childhood Langerhans cell histiocytosis». British Journal of Haematology. 132 (6): 784–7. doi:10.1111/j.1365-2141.2005.05922.x. PMID16487180.
↑Willman, Cheryl L.; Busque, Lambert; Griffith, Barbara B.; Favara, Blaise E.; McClain, Kenneth L.; Duncan, Marilyn H.; Gilliland, D. Gary (1994 թ․ հուլիսի 21). «Langerhans'-Cell Histiocytosis (Histiocytosis X) -- A Clonal Proliferative Disease». New England Journal of Medicine. 331 (3): 154–160. doi:10.1056/NEJM199407213310303. PMID8008029.
↑«Langerin, a novel C-type lectin specific to Langerhans cells, is an endocytic receptor that induces the formation of Birbeck granules». Immunity. 12 (1): 71–81. 2000. doi:10.1016/S1074-7613(00)80160-0. PMID10661407.
↑«Quality of survival in Histiocytosis X: a Southwest Oncology Group study». Med. Pediatr. Oncol. 8 (1): 35–40. 1980. doi:10.1002/mpo.2950080106. PMID6969347.
↑Gerlach, Beatrice; Stein, Annette; Fischer, Rainer; Wozel, Gottfried; Dittert, Dag-Daniel; Richter, Gerhard (1998). «Langerhanszell-Histiozytose im Alter» [Langerhans cell histiocytosis in the elderly]. Der Hautarzt (German). 49 (1): 23–30. doi:10.1007/s001050050696. PMID9522189.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
↑Sellari-Franceschini, S.; Forli, F.; Pierini, S.; Favre, C.; Berrettini, S.; Macchia, P.A. (1999). «Langerhans' cells histiocytosis: a case report». International Journal of Pediatric Otorhinolaryngology. 48 (1): 83–7. doi:10.1016/S0165-5876(99)00013-0. PMID10365975.
↑Aricò, M.; Girschikofsky, M.; Généreau, T.; Klersy, C.; McClain, K.; Grois, N.; Emile, J.-F.; Lukina, E.; De Juli, E. (2003). «Langerhans cell histiocytosis in adults: Report from the International Registry of the Histiocyte Society». European Journal of Cancer. 39 (16): 2341–8. doi:10.1016/S0959-8049(03)00672-5. PMID14556926.
↑Kapur, Payal; Erickson, Christof; Rakheja, Dinesh; Carder, K. Robin; Hoang, Mai P. (2007). «Congenital self-healing reticulohistiocytosis (Hashimoto-Pritzker disease): Ten-year experience at Dallas Children's Medical Center». Journal of the American Academy of Dermatology. 56 (2): 290–4. doi:10.1016/j.jaad.2006.09.001. PMID17224372.