Լուիջի դա Պորտո

Լուիջի դա Պորտո
Ծնվել էօգոստոսի 10, 1485[1]
ԾննդավայրՎինչենցա, Վենետո, Իտալիա
Վախճանվել էմայիսի 10, 1529[1] (43 տարեկան)
Վախճանի վայրՎինչենցա, Վենետո, Իտալիա
Մասնագիտությունգրող
Քաղաքացիություն Վենետիկի հանրապետություն
 Luigi da Porto Վիքիպահեստում

Լուիջի դա Պորտո (իտալ.՝ Luigi da Porto, օգոստոսի 10, 1485[1], Վինչենցա, Վենետո, Իտալիա - մայիսի 10, 1529[1], Վինչենցա, Վենետո, Իտալիա), իտալացի գրող և պատմագիր, հայտնի է որպես Ռոմեոյի և Ջուլիետի մասին պատմության հեղինակ[2]։

Կենսագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծագել է Վիչենցի ազնվականական ընտանիքից, ստացել է ռազմական կրթություն։ Վարել է արկածներով, ռազմական բախումներվ ու սիրային արկածներով[3]։ Ռազմական ու քաղաքական իրադարձությունների մասին գրել է «Հանգերը», որը հրատարակվել է 1539 թվականին, իսկ 1857 թվականին հրատարակվել են նրա «Պատմական նամակները»[2]։

Լուիջի դա Պորտոն համարվում է «Երկու ազնիվ սիրահարների նորահայտ պատմությունը» (իտալ.՝ Historia nuovamente ritrovata di due nobili amanti), որը հրատարակվել է 1530 թվականին[2] և վերահրատարակվել «Հանգերի» հետ միասին 1539 թվականին Պիետրո Բեմբոյի խմբագրությունում։ Մոնտորսո Վիչենտինոյի վիլլայում բուժելով իր հոգու ու մարմնի վերքերը՝ Լուիջին գրել է այդ պատմությունը Ռոմեոյի ու Ջուլիետի սիրային տառապանքների մասին։ Հետագայում Ուիլյամ Շեքսպիրը դրանից էլ ոգեշնչվել է իր «Ռոմեո և Ջուլիետ» հայտնի ողբերգությունն ստեղծելիս[4]։

Լուիջի դա Պորտոյի ստեղծագործության ստեղծման վայրերին՝ Մոնտորսոյի Դա Պորտո-Բարբարան վիլլան սիրային ստեղծագործության երկրպագուների շրջանում նույնքան ճանաչում չունի, ինչպես Վերոնան։

Ռոմեո և Ջուլիետ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լուիջի դա Պորտոյի պատմության համար ոգեշնչման աղբյուր, հավանաբար, ծառայել է Մազուչչո Սալեռնիտանոյի «Մարիոտո և Գանոցցա» (իտալ.՝ Mariotto e Ganozza) ստեղծագործությունը, որը նա վերամշակել է և ներմուծել բազմաթիվ տարրեր, որոնք հետագայում փոխառվել են անգլիացի դրամատուրգի կողմից[5]։ Լուիջի դա Պորտոն ավելացրել է Մերկուտիոյի, Տիբալդ Կապուլետի, վանական Լորենցոյի, Պարիսի կերպարները, ինչպես նաև նրա շնորհիվ են ավելացել պարահանդեսի և դամբարանում սիրահարների երկու ինքնասպանության տեսարանները[6]։

Ստեղծագործության հենց սկզբից զուգահեռ է նկատվում պատմական իրողությունների հետ. մարտերի միջանկյալ տեսարանները, որոնց դա Պորտոն մասնակցել է, քայլերթը Գրադիսկայից դեպի Ուդինե, նետաձիգ Ուխտավորը գրողի ընկերն է, որը մխիթարել է Լուիջիին սիրային հիասթափությունից հետո։ Իրադարձությունները տեղի են ունենում Ուխտավորի հայրենի քաղաքում՝ Վերոնայում։

Երկու պատերազմող ընտանիքների ազգանունները՝ Կապելլետտի և Մոնտեկի, հավանաբար ծագում են Դանթեի «Աստվածային կատակերգություն» ստեղծագործությունից, որտեղ պատերազմող ընտանիքների ներկայացուցիչներ Պաոլոյի և Դարիայի դժբախտ սերը հիշատակվում է Գասպարե Ամբրոջիո Վիսկոնտիի (իտալ.՝ Gaspare Ambrogio Visconti) «Երկու սիրահարներ» բանաստեղծության մեջ։ Ալիգիերիի շնորհիվ հայտնվել է Ռոմեոյի՝ Ռոմեո դի Վիլանովի հերոսի անունը VI v.127 երգից։ Պատմության իրադարձությունները տեղափոխվում են Բարտոլոմեո դելլա Սկալայի ժամանակներ՝ 1301-1304 թվականների Վերոնա քաղաք, որ դա Պորտոյի կենդանության օրոք Վենետիկի համար ռազմավարական նշանակություն է ունեցել[7][8]։

  • Ռոմեոյի և Ջուլիետի մասին ստեղծագործության տիտղոսաթերթը (1530)
    Ռոմեոյի և Ջուլիետի մասին ստեղծագործության տիտղոսաթերթը (1530)
  • Դա Պորտո-Բարբարան վիլլա, որտեղ ապրել է Լուիջի դա Պորտոն
    Դա Պորտո-Բարբարան վիլլա, որտեղ ապրել է Լուիջի դա Պորտոն
  • Այսպես կոչված Ռոմեոյի և Ջուլիետի ամրոցները Մոնտեքիո Մաջորեում, որոնք իրականում եղել են սկալիգերների ամրոցներ
    Այսպես կոչված Ռոմեոյի և Ջուլիետի ամրոցները Մոնտեքիո Մաջորեում, որոնք իրականում եղել են սկալիգերների ամրոցներ

Հեղինակի հայրենի վիլլայ պատուհաններից տեսարան է բացվում դեպի սկալիգերների շքեղ ամրոցները Մոնտեքիոյում (ներկայում կոչվում են Ռոմեոյի և Ջուլիետի ամրոցներ իտալ.՝ Castelli di Romeo e Giulietta)։ Նրանք ոգեշնչել են Լուիջիին ստեղծել անհաշտ ընտանիքների մասին ստեղծագործության հիմնական հայեցակարգը։ Մոնտեքիոյի անվան մեջ հեշտ է նկատել կապը Ռոմեո Մոնտեգյուի ազգանվան հետ։

Ոչ վաղ անցյալում կատարված ուսումնասիրությունները հաստատում են դա Պորտոյի պատմության ինքնակենսագրական բնույթը։ Ռոմեոյի և Ջուլիետի կերպարների հետևում թաքնված են Լուիջին և նրա զարմուհի Լյուչինա Սավորնյանը[3][5]։ Լուիջին սիրահարվել է 16-ամյա Լյուչինային պարահանդեսի ժամանակ, որտեղ նա հիացրել է հյուրերին իր հրաշալի երգով, սակայն ավելի ուշ ընտանիքների կոնֆլիկտի պատճառով ամուսնացել է Ֆրչեսկո Սավորնյան դել Տորոյի հետ[9]։ Սիրահարները ներքաշված են եղել 17-րդ դարի սկզբին Ֆրիուլիում Ստրումիերի և Զամբերլինի ընտանիքների միջև եղած վեճի մեջ։ Հակամարտության արդյունքը դարձել է ճարպոտ հինգշաբթի օրվա կոտորածը (իտալ.՝ Crudele giovedì grasso)։ Այդ տեսությունն ապացուցում է կապը Ֆրիուլիի պատմական ժամանակագրությունների ու դա Պորտոյի ստեղծագործության մանրամասների միջև, ինչպես նաև այն, որ հիշատակվում են Ուդինե քաղաքի որոշ դետակներ, այլ ոչ թե Վերոնայի։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Peter Bondanella, Julia Conway Bondanella, Jody Robin Shiffman Cassell Dictionary Italian Literature. — A&C Black, 2001. — С. 157. — 734 с. — ISBN 9780304704644
  3. ↑ 3,0 3,1 John Rigby Hale, David Chambers, Cecil H. Clough, Michael Mallett War, Culture and Society in Renaissance Venice: Essays in Honour of John Hale. — A&C Black, 1993. — 316 с. — ISBN 9781852850906
  4. ↑ Peter Brand, Lino Pertile The Cambridge History of Italian Literature. — Cambridge University Press, 1996. — С. 227. — ISBN 0-521-43492-0
  5. ↑ 5,0 5,1 Luigi Da Porto, Matteo Bandello, Pierre Boaistuau, Victoria University (Toronto, Ont ) Centre for Reformation and Renaissance Studies Romeo and Juliet Before Shakespeare: Four Early Stories of Star-crossed Love. — Centre for Reformation and Renaissance Studies, 2000. — 140 с. — ISBN 9780772720153
  6. ↑ William Shakespeare The Tragedy of Romeo and Juliet: With New and Updated Critical Essays and a Revised Bibliography / J. A. Bryant, Jr.. — Penguin Group USA, 2006. — С. 128. — 308 с. — ISBN 9781596092211
  7. ↑ William Shakespeare Romeo and Juliet / Brian Gibbons. — Arden Shakespeare, 1980. — 308 с. — ISBN 9781903436417
  8. ↑ Silvia Bigliazzi, Lisanna Calvi Shakespeare, Romeo and Juliet, and Civic Life: The Boundaries of Civic Space. — Routledge, 2015. — 351 с. — ISBN 9781317556961
  9. ↑ Edward Muir Mad Blood Stirring: Vendetta and Factions in Friuli During the Renaissance. — JHU Press, 1998-05-18. — 240 с. — ISBN 9780801858499

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Carlo Pulsoni Bembo correttore di Luigi Da Porto?. — Aevum, 1993. — Т. LXVIII. — С. 501–518.
  • Patrizi DA PORTO, Luigi (Alvise). — Massimiliano Pavan. — Rom: Istituto della Enciclopedia Italiana, 1986. — Т. 32 (Dall'Anconata–Da Ronco).

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լուիջի դա Պորտո» հոդվածին։
 ⛭ 
  Բառարաններ և հանրագիտարաններ