Կապեցիտաբին

Կապեցիտաբին
Քիմիական բանաձև	C₁₅H₂₂FN₃O₆
Մոլային զանգված	6,0E−25 կիլոգրամ[1] գ/մոլ
Քիմիական հատկություններ
Դասակարգում
CAS համար	154361-50-9
PubChem	60953
EINECS համար	604-948-1
SMILES	CCCCCOC(=O)NC1=NC(=O)N(C=C1F)C2C(C(C(O2)C)O)O
ЕС	604-948-1
ChEBI	54916
Եթե հատուկ նշված չէ, ապա բոլոր արժեքները բերված են ստանդարտ պայմանների համար (25 °C, 100 կՊա)

Կապեցիտաբին, վաճառքային անունը Քսելոդա, քիմիոթերապևտիկ դեղ, որն օգտագործվում է կրծքագեղձի, ստամոքսի և կոլոռեկտալ քաղցկեղների բուժման համար^[2]։ Կրծքագեղձի քաղցկեղի բուժման մեջ այն օգտագործվում է հիմնականում դոցետաքսելի հետ^[3]։ Կիրառվում է բերանացի^[3]։

Հաճախ դիտվող կողմնակի երևույթներից են որովայնային ցավը, փսխումները, լուծը, թուլությունը և ցանավորումը^[3]։ Այլ, ավելի ծանր կողմնակի երևույթներից դիտվում են մակարդման խանգարումներ, ալերգիկ ռեակցիաներ, սրտային խնդիրներ, արյան բջիջների ցածր քանակ^[3]։ Այն խորհուրդ չի տրվում երիկամային խնդիրներ ունեցող անձանց^[3]։ Հղիության ընթացքում վերջինիս օգտագործումը կարող է վնասել պտղին^[3]։ Օրգանիզմի ներսում կապեցիտաբինը վերածվում է 5-ֆտորուրացիլի, որն էլ իր ազդող ձևն է^[3]։ Այն պատկանում է ֆտորպիրիմիդինների ընտանիքին, որոնցից են 5-ֆտորուրացիլը և տեգաֆուրը^[4]։

Կապեցիտաբինը արտոնագրվել է 1992-ին և բժշկական օգտագործման համար հաստատվել է 1998 թ-ին^[5]։ Այն ներառված է Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության անփոխարինելի դեղերի ցանկում, որոնք համարվում են առողջապահական համակարգի ամենաարդյունավետ և ամենաանվտանգ դեղերը^[6]։ Զարգացող երկրներում կապեցիտաբինի բուժման մեկ կուրսը կազմում է մոտ 122․64-195․66 ԱՄՆ $^[7]: Միացյալ թագավորությունում դեղի մեկ կուրսի արժեքը NHS-ի համար կազմում է 210․67 £^[2]։ ԱՄՆ-ում 2016թ-ի դրությամբ դեղն արժե 1,892․00 $^[8]:

Բժշկական ցուցումներ

Այն կիրառվում է հետևյալ քաղցկեղների բուժման համար^[9][10][11]․

• Կոլոռեկտալ քաղցկեղ (կամ որպես նեոադյուվանտ բուժում ճառագայթման հետ, ադյուվանտ թերապիա կամ մետաստազավորված ձևերի դեպքում)
• Կրծքագեղձի քաղցկեղ (մետաստազավորված կամ մոնոթերապիայի/համակցված թերապիայի ձևով․ այն Միացյալ թագավորությունում արտոնագրված է, որպես երկրորդ ընտրության միջոց
• Ստամոքսի քաղցկեղ (ԱՄՆ-ում կիրառումը հաստատված չէ․ արտոնագրված է Միացյալ թագավորությունում
• Կերակրափողի քաղցկեղ (ԱՄՆ-ում կիրառումը հաստատված չէ)

Կողմնակի ազդեցություններ

Կողմնակի երևույթները ըստ հաճախականության^{[12][13][14][15]}․

Շատ հաճախ (>10% հաճախականություն)

• Ախորժակի բացակայություն
• Լուծ
• Փսխում
• սրտխառնոց
• Բերանաբորբ
• Որովայնի ցավ
• Հոգնածություն
• Ասթենիա/թուլություն
• Ձեռք-ոտք համախտանիշ^[16]
• Այտուցներ
• Տենդ
• Ցավ
• Գլխացավ
• Ալոպեցիա|մազաթափություն
• Մաշկաբորբ
• Դիսպեպսիա/մարսողության խանգարում
• Հևոց/շնչարգելություն
• Աչքի գրգռում
• Ոսկրածուծի ճնշում^{[Ն 1]}

Հակացուցումներ

Հակացուցումներից են^[14]․

• Ֆտորուրացիլի, կապեցիտաբինի կամ նրանց այլ ածանցյալների նկատմամբ գերզգայունության պատմություն
• Դիհիդրոպիրիմիդին դեհիդրոգենազայի պակաս
• Հղիություն և կրծքով կերակրում
• Ծանր լեյկոպենիա, նեյտրոպենիա կամ թրոմբոցիտոպենիա
• Ծանր լյարդային կամ երիկամային խնդիրներ
• Սորիվուդինով կամ իր քիմիական նմանակներով (օրինակ՝ բրիվուդինը) բուժում

Դեղորայքային փոխազդեցություններ

Դեղեր, որոնց փոխազդեցության մասին հայտնի է^[14]․

• Սորիվուդին կամ իր նմանակները, ինչպես բրիվուդինը
• CYP2C9-ի սուբստրատներ, ներառյալ՝ վարֆարինը և կումարինի այլ ածանցյալները
• Ֆենիթոին, քանի որ կապեցիտաբինը բարձրացնում է ֆենիթոինի շիճուկային խտությունը
• Կալցիումի ֆոլինատը կարող է ուժեղացնել կապեցիտաբինի բուժական ազդեցությունները, պայմանավորված վերջինիս ածանցյալ 5-ֆտորուրացիլի հետ առկա սիներգիզմով։ Այս սիներգիզմի պատճառով կարող է դիտվել շատ ավելի ծանր լուծ^[9]

Ֆարմակոգենետիկա

Դիհիդրոպիրիմիդին դեհիդրոգենազա ֆերմենտը պատասխանատու է ֆտորպիրիմիդինների խմբի դեղերի՝ կապեցիտաբինի, ֆտորուրացիլի և տեգաֆուրի նյութափոխանակության համար^[4]։ Այս ֆերմենտի գենետիկ տարբերակներով պայմանավորված, կարող է դիտվել վերջինիս ակտիվության նվազում կամ բացակայություն, և այլ անձինք, ովքեր հետերոզիգոտ կամ հոմոզիգոտ են այդ տարբերակի համար, կունենան ֆերմենտի մասնակի կամ լրիվ բացակայություն․ մարդկանց մոտ 0․2%-ը ունի ֆերմենտի լրիվ բացակայություն^[4][17]։ Ֆերմենտի մասնակի կամ լրիվ բացակայությամբ հիվանդները ունեն ծանր կամ, նույնիսկ, մահացու դեղորայքային տոքսիկության բարձր ռիսկ, ֆտորպիրիմիդիններով բուժման ժամանակ․ որպես օրինակ կարող է դիտվել ոսկրածուծի ճնշում, նեյրոտոքսիկություն կամ ձեռք-ոտք համախտանիշ^[4][17]։

Ազդեցության մեխանիզմ

Կապեցիտաբինը օրգանիզմում վերածվում է 5-ֆտորուրացիլի, որը թիմիդիլատ սինթազայի պաշարիչ է, և ընկճում է թիմիդիլատ մոնոֆոսֆատի սինթեզը, որն անհրաժեշտ է ԴՆԹ-ի դե նովո սինթեզի համար^[10]։

Հասարակություն և մշակույթ

Վաճառքային անվանումներից մեկը Քսելոդան է, որը արտադրում է Գենենթեքը։

Նշումներ

1. Ներառյալ։ սակավարյունություն, լիմֆոպենիա, նեյտրոպենիա and թրոմբոցիտոպենիա

Ծանոթագրություններ

1. CAPECITABINE
2. British national formulary : BNF 69 (69 ed.). British Medical Association. 2015. էջեր 585, 588. ISBN 9780857111562.
3. «Capecitabine». The American Society of Health-System Pharmacists. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 15-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
4. Caudle, KE; Thorn, CF; Klein, TE; Swen, JJ; McLeod, HL; Diasio, RB; Schwab, M (December 2013). «Clinical Pharmacogenetics Implementation Consortium guidelines for dihydropyrimidine dehydrogenase genotype and fluoropyrimidine dosing». Clinical Pharmacology and Therapeutics. 94 (6): 640–5. doi:10.1038/clpt.2013.172. PMC 3831181. PMID 23988873.
5. Fischer, Janos; Ganellin, C. Robin (2006). Analogue-based Drug Discovery (անգլերեն). John Wiley & Sons. էջ 511. ISBN 9783527607495. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ սեպտեմբերի 11-ին.
6. «WHO Model List of Essential Medicines (19th List)» (PDF). World Health Organization. April 2015. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
7. «Capecitabine». International Drug Price Indicator Guide. Արխիվացված է օրիգինալից 2018-01-22-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
8. «NADAC as of 2016-12-07 | Data.Medicaid.gov». Centers for Medicare and Medicaid Services. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 21-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 19-ին.
9. Rossi, S, ed. (2013). Australian Medicines Handbook (2013 ed.). Adelaide: The Australian Medicines Handbook Unit Trust. ISBN 978-0-9805790-9-3.
10. «Xeloda (capecitabine) dosing, indications, interactions, adverse effects, and more». Medscape Reference. WebMD. 2014 թ․ հունվարի 25. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ փետրվարի 2-ին.
11. Joint Formulary Committee (2013). British National Formulary (BNF) (65 ed.). London, UK: Pharmaceutical Press. ISBN 978-0-85711-084-8.
12. «XELODA (capecitabine) tablet, film coated [Genentech, Inc.]». DailyMed. Genentech, Inc. December 2013. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ փետրվարի 1-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 25-ին.
13. «Capecitabine Teva : EPAR – Product Information» (PDF). European Medicines Agency. Teva Pharma B.V. 2014 թ․ հունվարի 10. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2014 թ․ փետրվարի 4-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 25-ին.
14. «Capecitabine 150mg – Summary of Product Characteristics (SPC)». electronic Medicines Compendium. Zentiva. 2013 թ․ դեկտեմբերի 23. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ փետրվարի 1-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 25-ին.
15. «NAME OF THE MEDICINE XELODA® Capecitabine» (PDF). TGA eBusiness Services. Roche Products Pty Limited. 2013 թ․ դեկտեմբերի 5. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ սեպտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 25-ին.
16. Reddening, swelling, numbness and desquamation on palms and soles
17. Amstutz, U; Froehlich, TK; Largiadèr, CR (September 2011). «Dihydropyrimidine dehydrogenase gene as a major predictor of severe 5-fluorouracil toxicity». Pharmacogenomics. 12 (9): 1321–36. doi:10.2217/pgs.11.72. PMID 21919607.

Արտաքին հղումներ

• U.S. National Center for Biotechnology Information: Medical Genetics Summaries - Capecitabine Therapy and DPYD Genotype
• Xeloda.com (patient information, tools, and resources)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կապեցիտաբին» հոդվածին։