Կավանաբե Քյոսաի

Կավանաբե Քյոսաի ճապ.՝ 河鍋暁斎
Ծնվել է	մայիսի 18, 1831(1831-05-18)[1][2][3]
Ծննդավայր	Koga, Իբարակի (պրեֆեկտուրա), Ճապոնիա[4]
Մահացել է	ապրիլի 26, 1889(1889-04-26)[3] (57 տարեկան)
Մահվան վայր	Տոկիո պրեֆեկտուրա, Ճապոնիա
Գերեզման	Zuirin-ji
Քաղաքացիություն	Ճապոնիա
Մասնագիտություն	նկարիչ, գծանկարիչ և ukiyo-e artist
Երեխաներ	Kawanabe Kyōun? և Kawanabe Kyōsui?
Kawanabe Kyōsai Վիքիպահեստում

Կավանաբե Քյոսաի (ճապ.՝ 河鍋 暁斎 մայիսի 18, 1831(1831-05-18)^[1][2][3], Koga, Իբարակի (պրեֆեկտուրա), Ճապոնիա^[4] - ապրիլի 26, 1889(1889-04-26)^[3], Տոկիո պրեֆեկտուրա, Ճապոնիա), Կանո դպրոցի ճապոնացի նկարիչ, գրաֆիկ, նկարազարդող։ Հայտնի է նաև Գյոսաի Չիկամարո^[5] անունով և Սեյսեյ Քյոսաի, Շուրանսայ, Բայգա Դուժին կեղծանուններով։

Կենսագրություն

Վաղ տարիներ

Ծնվել է 1831 թվականի մայիսի 18-ին Շիմոսա պրովինցիայում՝ սամուրայների ընտանիքում։ Մանուկ հասակում նրան տվել են Շուզաբուրո (ճապ.՝ 周三郎) անունը։ 1832 թվականին նրա ընտանիքը տեղափոխվել է Էդո (այժմ՝ Տոկիո), որտեղ նրա հայրը ծառայել է սյոգունում՝ որպես հրշեջ։

Վաղ տարիքից Քյոսային դրսևորել է գեղարվեստական ունակություններ։ 1837 թվականին, 6 տարեկանում, նա սկսել է սովորել նկարչություն հայտնի ուկիյո-է ոճի նկարիչ Ուտագավա Կունիյոշիի դպրոցում։ Երկու տարի անց՝ 1840 թվականին, նա մտել է Կանոյի դպրոցի նկարիչ Մաեմուրա Տովայի արվեստանոցը, որը նրան բառախաղային մականուն է տվել՝ Շուտու-գակի («Նկարչության դև»)։ Գակի բառը միջնադարյան բուդդայական դիցաբանության մեջ հավերժ քաղցած դևերի անունն է և այս բառը նաև նշանակում է «մանուկ», «չարաճճի»: Դեռ մանկուց Քյոսային առանձնացել է իր ինքնուրույն, կտրուկ ու քմահաճ բնավորությամբ։

1848 թվականին նա տեղափոխվել է Կանո Տոհակու Տանշին արվեստանոց՝ Կանոյի դպրոցի գլխավոր մասնաճյուղը, որտեղ նկարել է իր առաջին հայտնի գործը՝ Բիշամոնը։ 1849 թվականին նա ավարտել է իր պաշտոնական ուսուցումը և ստացել Կանո Տոյկու Նորիյուկի գեղարվեստական անունը^[5]։

Ինքնուրույն կարիերա

Դպրոցն ավարտելուց հետո Քյոսաին ընդունվել է նկարիչ Ցուբոյամա Տոզանի մոտ, սակայն 1852 թվականի վերջին նրանք բաժանվել են Քյոսաիի անառակ պահվածքի պատճառով։ 1854 թվականին, իր վաղ ուսուցիչների մահից հետո, նա խզել է կապը Կանոյի դպրոցի հետ և սկսել իր կարիերան։ Չնայած դրան, նա կանոնավոր կերպով հաճախել է Կանոյի դպրոցը մինչև 1859 թվականը, որտեղ շարունակել է սովորել։ Նա իր վաղ շրջանի աշխատանքները նկարել է այն ոճով, որը հայտնի է որպես Կյոգա (kyōga՝ խելագար պատկերներ), որտեղից էլ առաջացել է նրա սեփական անունը Քյոսաի։

1857 թվականին նա ամուսնացել է առաջին անգամ՝ Օկիյոյի հետ (ունեցել է չորս կին) և բացել իր սեփական խանութը։ 1860 թվականին ծնվել է նրա որդին՝ Շոզաբուրոն։

1863 թվականը նշանավորվել է որպես Քյոսաիի հիմնական աշխատանքի՝ տպագրություններ ստեղծելու շրջանի սկիզբ։ Այս ընթացքում նա ստեղծել է մոտ 60 գործ, այդ թվում՝ «Գյորետսու Տոկայդո» (ճապ.՝ 行列東海道) տպագրությունների շարքը, որը նվիրված է շոգունի՝ Կիոտո կատարած այցին, ինչպես նաև «Քյոսաիի հարյուր նկարները» կիոգայի շարքին (ճապ.՝ 狂斎百図): Կունիսադա Ուտագավայի և այլ նկարիչների հետ համագործակցելով՝ նա նկարազարդումներ է ստեղծել մի քանի պատմվածքների և վեպերի համար։ 1869-1872 թվականներին Քյոսաին մասնակցել է «Ճանապարհորդություն դժոխքի և դրախտի միջով» (ճապ.՝ 地獄極楽廻り図) ալբոմի ստեղծմանը, որը նվիրված է իր հովանավորին՝ ի հիշատակ վաղ հասակում մահացած դստեր։ Ստեղծագործությունները լցված են հումորի զգացումով և նպատակ ունեն ցույց տալ, որ հովանավորի մահացած դուստրը մասնակցում է հանդերձյալ աշխարհի տոնակատարությանը, որը բնակեցված է բացառապես գեղեցիկ և տաղանդավոր մարդկանցով^[6]։

Ձերբակալություն

1870 թվականի հոկտեմբերին Քյոսաին մասնակցել է հոկուջին բանաստեղծ Կիկակուդո Ուջակուի գրքի հրատարակման տոնակատարություններին, որոնք տեղի են ունեցել ռեստորաններից մեկում։ Խնջույքի ժամանակ Քյոսաին բավականին հարբել է և մի քանի գծանկարներ է արել, որոնցում երգիծական տեսքով պատկերել է իշխանության ներկայացուցիչներին։ Շուտով նրան ձերբակալել են և բերման ենթարկել։ Նա այնտեղ պահվել է մի քանի ամիս, իսկ հետո՝ 1871 թվականի հունվարին, նախքան ազատ արձակվելը, դատապարտվել է մտրակի հիսուն հարվածի։ Բանտը բավականին ծանր վնաս է հասցրել նրա առողջությանը և մինչև 1871 թվականի վերջը նա չի նկարել։

Կապ արևմտյան հայտնի մարդկանց հետ

XIX դարի վերջին Ճապոնիա են այցելել արևմտյան մշակութային հետազոտողներ և ազգագրագետներ, ովքեր հետաքրքրված են ճապոնական ավանդական գեղանկարչությամբ։ Քյոսաի Կանավաբեն ծանոթացել է նրանցից մի քանիսի հետ: Նրանց թվում է եղել ամերիկացի ազգագրագետ Էռնեստ Ֆենոլոսան և ֆրանսիացի արդյունաբերող և կոլեկցիոներ Էմիլ Գիմեն (տես․ Գիմեի թանգարան), որը այցելել է նրան 1876 թվականին և ավելի ուշ գրել իր հուշերը «Ճապոնական զբոսանքներ» (ֆր.՝ Promenades japonaises) էսսեում^[7]: Քյոսաին ծանոթացել է նաև բրիտանացի ճարտարապետ Ջոսիա Կոնդերի հետ, որի հետ ընկերական հարաբերությունները  պահպանվել են մինչև Քյոսաիի մահը՝ 1889 թվական։ 1911 թվականին վերադառնալով Անգլիա, Ջոսիա Կոնդերը գրել է «Կավանաբե Քյոսաիի նկարներ և ուսումնասիրություններ» գիրքը^[8]:

Նկարչի գործերը արևմուտքում հայտնի են դարձել շոտլանդացի վիրաբույժ և ճապոնական արվեստի կոլեկցիոներ Ուիլյամ Անդերսոնի շնորհիվ, որը դրանք գնել է հեղինակից՝ ֆինանսապես օգնելով նրան։ Ներկայումս Անդերսոնի հավաքածուն կազմում է Բրիտանական թանգարանի ճապոնական նկարների առանցքը^[9]:

Պատկերասրահ

• 
  Բակե-Բակե Գակո (ճապ.՝ 化々學校), կամ «Ուրվականների դպրոց»։ 1872 թվականի օգոստոսին Մեյջիի կառավարությունը որոշեց իրականացնել պարտադիր կրթության համակարգ։ Այս կատակերգական նկարում դևերը (վերը) և կապպաները (կենտրոնում) սովորում են իրենց առօրյա օգտագործման համար անհրաժեշտ բառապաշար։ Առաջին խմբին դասավանդում է Շողկին՝ դևերի հալածիչը, որը հագել է արևմտյան ոճի հագուստ։ Ամենայն ուշադրությամբ մուտք գործելու փորձ անող գոբլինները (ներքևում) քամու աստծո կողմից փչվում են։
• 
  Ռեջինշի (ճապ.՝ 連獅子), կամ «Զույգ առյուծների պարը»։ Ռեջինշին հայտնի պարը Կաբուկիի թատրոնում:
• 
  Իզանագին և Իզանամին ծնունդ են տալի Ճապոնիային,1870
• 
  Ճապոնական զբոսանքներ, 1880
• 
  Ծաղիկներ և թռչուններ (花鳥図), 1881, Ցուցադրվել է երկրորդ ազգային արդյունաբերական ցուցահանդեսում
• 
  Զվարճացող կենդանիներ, Նեկոմատա և Տանուկի Բադգեր
• 
  Գեղեցկուհին թագավոր Էնմայի հայելու դիմաց
• 
  Դժոխքի կուրտիզանուհին
• 
  Ագռավը սալոր ճյուղի վրա լիալուսնի ներքո, 1930
• 
  Երբեք չտեսնված՝ կենդանի վայրի վագրի իրական պատեկր

Ծանոթագրություններ

1. Encyclopædia Britannica
2. Benezit Dictionary of Artists — OUP, 2006. — ISBN 978-0-19-977378-7
3. Կերպարվեստի արխիվ
4. Union List of Artist Names — 2022.
5. «The Lavenberg Collection of Japanese Prints». Արխիվացված է օրիգինալից 2016-03-04-ին. Վերցված է 2016-01-15-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
6. «Living tradition of court doll-making celebrated | The Japan Times». Արխիվացված է օրիգինալից 2016-10-09-ին. Վերցված է 2016-01-15-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
7. «Promenades japonaises. Tokio-Nikko. Texte par Émile Guimet, dessins par Félix Régamey». Արխիվացված է օրիգինալից 2016-03-09-ին. Վերցված է 2016-01-15-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
8. «Paintings and Studies by Kawanabe Kyosai, Josiah Conder, K. Ogawa Plates, 1911». Արխիվացված է օրիգինալից 2016-03-04-ին. Վերցված է 2016-01-15-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
9. «Адские сюжеты Каванабэ Кёсай». Արխիվացված է օրիգինալից 2016-03-04-ին. Վերցված է 2016-01-15-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

Գրականություն

• Demon of painting: the art of Kawanabe Kyōsai, Timothy Clark, British Museum Press, 1993
• Comic Genius: Kawanabe Kyôsai, Oikawa Shigeru, Clark Timothy and Forrer Matthi, Tokyo Shinbun, 1996

Արտաքին հղումներ

• Kawanabe Kyosai Memorial museum
• The Lavenberg Collection of Japanese PrintsԱրխիվացված 2016-03-04 Wayback Machine
• British Museum — Kawanabe Kyosai (河鍋暁斎)