Կողմնային մեդուլյար համախտանիշ

Կողմնային մեդուլյար համախտանիշ
Տեսակ	հիվանդության կարգ
Հիվանդության ախտանշաններ	սրտխառնոց
Բժշկական մասնագիտություն	նյարդաբանություն
	Lateral medullary syndrome Վիքիպահեստում

Կողային մեդուլյար համախտանիշ, նյարդաբանական խանգարում, որն առաջացնում է մի շարք ախտանիշներ՝ կապված ուղեղի ցողունի երկարավուն հատվածի կողային մասում առաջացած իշեմիայի պատճառով: Իշեմիան ամենից հաճախ ողնաշարային զարկերակի կամ հետին ստորին ուղեղային զարկերակի խցանման հետևանք է^[2]։ Կողային մեդուլյար սինդրոմը կոչվում է նաև Վալլենբերգի համախտանիշ, հետին ստորին ուղեղային զարկերակի (PICA) և ողնաշարային զարկերակի համախտանիշ^[3]:

Նշաններ և ախտանիշներ

Այս սինդրոմը բնութագրվում է զգայական անբավարարությամբ, որը ազդում է ուղեղի ցողունի և վերջույթների վրա հակառակ կողմում (վնասվածքին հակառակ), և դեմքի և գանգուղեղային նյարդերի զգացողության անկմամբ նույն կողմում (նույն կողմը, ինչ վնասվածքը)^[3]: Մասնավորապես ցավի և ջերմաստիճանի զգայության կորուստ, եթե ներգրավված է կողային սպինոթալամիկ տրակտը: Խաչաձև մարմնի հայտնաբերումը խիստ հուշող ախտանիշ է, որից կարելի է դիտարկել ախտորոշումը (սակայն, սա ընդհանուր ախտանիշ է ուղեղի ցողունի բոլոր պաթոլոգիաների համար):

Հիվանդները հաճախ դժվարանում են քայլել կամ պահպանել հավասարակշռությունը (ատաքսիա) կամ զգալ առարկայի ջերմաստիճանի տարբերությունը՝ կախված մարմնի որ կողմին է դիպչում տարբեր ջերմաստիճանի առարկաները ^[4]: Որոշ հիվանդներ կարող են քայլել թեքությամբ, կամ զգալ անհավասարակշռություն և իբրև սենյակի թեքության պատրանքներ: Նիստագմը սովորաբար կապված է գլխապտույտի հետ: Գլխապտույտի այս դրվագը կարող է հանգեցնել ուշագնացության, որը պայմանավորված է Դեյտերսի միջուկի շրջանի ներգրավմամբ:

Կողային մեդուլյար համախտանիշի հետ կապված ընդհանուր ախտանշանները կարող են ներառել կուլ տալու դժվարությունը կամ դիսֆագիան: Դա կարող է առաջանալ միջուկի երկկողմանի ներգրավմամբ, քանի որ այն նյարդավորում են թափառող և գլոսոֆարինգեալ նյարդերը: Տարածված են նաև խոսակցության խանգարումը (դիսարտրիա) և ձայնի որակի խանգարումը (դիսֆոնիա): Ուղեղիկի կամ ստորին գլխուղեղի պեդունկուլի վնասումը կարող է առաջացնել ատաքսիա: Հիպոթալամոսպինալ մանրաթելերի վնասումը խաթարում է սիմպաթիկ նյարդային համակարգի աշխատանքը և առաջացնում ախտանիշներ, որոնք նման են Հորների համախտանիշի ախտանիշներին, ինչպիսիք են միոզը, անհիդրոզը և մասնակի պտոզը:

Գլխուղեղի երեք գլխավոր զարկերակները․ հետին ստորին գանգուղեղակին զարկերակ

Պալատալ միոկլոնուսը, բերանի մկանների թրթռոցը, կարող է նկատվել կենտրոնական տեգմենտային տրակտի խանգարման պատճառով: Այլ ախտանշաններն են՝ խռպոտություն, սրտխառնոց, փսխում, քրտնարտադրության նվազում, մարմնի ջերմաստիճանի զգացողության հետ կապված խնդիրներ, գլխապտույտ, քայլելու դժվարություն և հավասարակշռություն պահպանելու դժվարություն: Կողային մեդուլյար համախտանիշը կարող է նաև առաջացնել բրադիկարդիա, դանդաղ սրտի զարկերակ և հիվանդների միջին արյան ճնշման բարձրացում կամ նվազում ^[3]։ ^[5]

Պատճառ

Դա կլինիկական դրսևորում է, որը առաջանում է հետին ստորին ուղեղային զարկերակի (PICA) կամ նրա ճյուղերից մեկի կամ ողնաշարային զարկերակի խցանման հետևանքով, որի ժամանակ երկարավուն ուղեղի երակային ինֆարկտ է առաջանում, ինչը հանգեցնում է տիպիկ նշանների առաջացմանը: Առավել հաճախ ախտահարված զարկերակը հետին ստորին ուղեղային զարկերակն է, մասնավորապես՝ կողային մեդուլյար հատվածը:

Ախտորոշում

Երկարավուն ուղեղ ցուցադրվում է օլիվի կորիզի միջով անցնող լայնակի հատվածով․կողային մեդուլյար համախտանիշը կարող է ազդել վերին ձախ հատվածի կառուցվածքների վրա. *9.թափառող նյարդ 10.լսողական կորիզ 12.նազելի կորիզ 13.սեպաձև կորիզ 14.եռվորյակ նյարդի ստորին զգազող արմատ 19.լեզվակ*

Քանի որ կողային մեդուլյար համախտանիշը հաճախ առաջանում է ինսուլտի հետևանքով, ախտորոշումը կախված է ժամանակից: Ախտորոշումը սովորաբար կատարվում է վեստիբուլյար ապարատի հետ կապված ախտանիշների գնահատմամբ՝ որոշելու, թե մեդուլլայում որտեղ է տեղի ունեցել ինֆարկտը: Գլխի իմպուլսիվ նիստագմի թեքության թեստ (HINTS) հաճախ կատարվում է օկուլոմոտորային ֆունկցիայի հետազոտություն, ինչպես նաև համակարգչային տոմոգրաֆիա (CT) կամ մագնիսական ռեզոնանսային պատկերացում (MRI)՝ ինսուլտի հայտնաբերման համար: Ստանդարտ ինսուլտի գնահատումը պետք է արվի՝ բացառելու համար գլխուղեղի ցնցումը կամ գլխի այլ վնասվածք ^[3]։

Բուժում

Կողային մեդուլյար համախտանիշի բուժումը կախված է նրանից, թե որքան արագ է այն հայտնաբերվում ^[3]։ Կողային մեդուլյար համախտանիշի բուժումը ներառում է կենտրոնանալ ախտանիշների թեթևացման և ակտիվ վերականգնման վրա՝ օգնելու հիվանդներին վերադառնալ իրենց ամենօրյա գործունեությանը: Շատ հիվանդներ անցնում են լոգոպեդիայի դասեր: Դեպրեսիվ տրամադրությունը և հասարակությունից հեռացումը կարող են նկատվել ախտանիշների սկզբնական ի հայտ գալուց հետո հիվանդների մոտ^[5]:

Ավելի ծանր դեպքերում կարող է անհրաժեշտ լինել սնուցող խողովակ մտցնել բերանով կամ գաստրոստոմիա, եթե կուլ տալը խանգարված է: Որոշ դեպքերում դեղորայքը կարող է օգտագործվել մնացորդային ցավը նվազեցնելու կամ վերացնելու համար: Որոշ ուսումնասիրություններ արձանագրել են հաջողության մասին սինդրոմի հետ կապված քրոնիկական նեյրոպաթիկ ցավը մեղմելու հակաէպիլեպտիկ դեղամիջոցներով, ինչպիսին է գաբապենտինը: Երկարատև բուժումը, ընդհանուր առմամբ, ներառում է հակաթրոմբոցիտների օգտագործումը, ինչպիսիք են ասպիրինը կամ կլոպիդոգրելը, և ստատինի ռեժիմը ողջ կյանքի ընթացքում, որպեսզի նվազագույնի հասցվի մեկ այլ ինսուլտի ռիսկը ^[3]։ Վարֆարինը օգտագործվում է նախասրտերի ֆիբրիլյացիայի առկայության դեպքում: Այլ դեղամիջոցներ կարող են անհրաժեշտ լինել արյան բարձր ճնշումը և կաթվածների հետ կապված ռիսկի գործոնները ճնշելու համար: Հիվանդին կարող է նշանակվել արյունը նոսրացնող միջոց՝ ինֆարկտը կոտրելու և արյան հոսքը վերականգնելու և ապագա ինֆարկտները կանխելու նպատակով ^[6]։

Վալլենբերգի համախտանիշի պատճառով առաջացող ամենաանսովոր և դժվար բուժվող ախտանիշներից մեկը անվերջ, կատաղի զկռտոցն է: Զկռտոցը կարող է այնքան ուժեղ լինել, որ հիվանդները հաճախ դժվարանում են ուտել, քնել և շարունակել խոսակցությունները: Կախված ինսուլտի հետևանքով առաջացած խցանման ծանրությունից՝ զկռտոցը կարող է տևել շաբաթներ: Ցավոք, շատ քիչ հաջողակ դեղամիջոցներ կան, որոնք կարող են նպաստել մշտական զկռտոցների անհարմարությանը:

Դիսֆագիայի ախտանիշների դեպքում կրկնվող տրանսգանգային մագնիսական խթանումը ցույց է տվել, որ օգնում է վերականգնմանը: Ընդհանուր առմամբ, ինսուլտի ավանդական գնահատումը և արդյունքները օգտագործվում են հիվանդների բուժման համար, քանի որ կողային մեդուլյար համախտանիշը հաճախ առաջանում է կողային մեդուլլայի ինսուլտի հետևանքով ^[6]։

Կանխատեսում

Կողմնակի մեդուլյար համախտանիշ ունեցող անձի հետագա վիճակը կախված է ինսուլտի հետևանքով վնասված ուղեղի ցողունի տարածքի չափից և տեղակայությունից ^[3]։ Որոշ անհատներ կարող են նկատել իրենց ախտանիշների նվազում շաբաթների կամ ամիսների ընթացքում: Մյուսները կարող են մնալ զգալի նյարդաբանական հաշմանդամությամբ՝ սկզբնական ախտանիշների ի հայտ գալուց հետո տարիներ շարունակ։ Այնուամենայնիվ, հիվանդների ավելի քան 85%-ը նվազագույն ախտանշաններ է տեսել սկզբնական ինսուլտի պահից վեց ամսվա ընթացքում և կարողացել է ինքնուրույն կատարել միջին օրական մեկ տարվա ընթացքում ^[6]։

Համաճարակաբանություն

Կողային մեդուլյար համախտանիշը հետին իշեմիկ ինսուլտի համախտանիշի ամենատարածված ձևն է: Ենթադրվում է, որ միայն Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում կա այս համախտանիշի շուրջ 600,000 նոր դեպք^[7]։ Կողմնային մեդուլյար համախտանիշի ընդհանուր ամենաբարձր ռիսկի խմբում գտնվող տղամարդիկ միջին տարիքում 55 տարեկան են: Հիպերտոնիայի, շաքարախտի և ծխելու պատմությունը մեծացնում է մեծ զարկերակների աթերոսկլերոզի վտանգը ^[6]: Ենթադրվում է, որ խոշոր զարկերակների աթերոսկլերոզը հանդիսանում է կողային մեդուլյար համախտանիշի ամենամեծ ռիսկի գործոնը՝ խոլեստերինի, ճարպային նյութերի, բջջային թափոնների, կալցիումի և ֆիբրինի կուտակումների պատճառով: Հակառակ դեպքում հայտնի է որպես զարկերակներում սկավառակների կուտակում^[8]։

Պատմություն

Կողային մեդուլյար համախտանիշի ամենավաղ նկարագրությունը առաջին անգամ գրվել է Գասպար Վիսոնի կողմից Լոնդոնի բժշկական և վիրաբուժական միությունում՝ նկարագրելով այդ ժամանակ նկատված ախտանիշները: Ադոլֆ Վալլենբերգն էլ ավելի ամրապնդեց այս նշանները 1895թ.-ին իր առաջին դեպքի մասին զեկույցն ավարտելուց հետո: Նա կարողացավ ճշգրիտ տեղայնացնել վնասվածքը և շուտով դա ապացուցեց հետմահու հետազոտությունից հետո: Վալլենբերգը հրապարակեց ևս երեք հոդված կողային մեդուլյար համախտանիշի մասին:

Ադոլֆ Վալլենբերգ

Ադոլֆ Վալլենբերգը հայտնի նյարդաբան և նեյրոանատոմիստ էր, որն առավել հայտնի էր կողային մեդուլյար համախտանիշի իր կլինիկական նկարագրություններով: 1886 թվականին ավարտել է Լայպցիգի համալսարանի դոկտորի կոչումը: 1928 թվականին նա անցկացրել է 2 տարի (1886-1888) որպես ասիստենտ Դանցիգ քաղաքի հիվանդանոցում, 21 տարի (1907-1928) որպես ներքին և հոգեբուժական բաժանմունքների տնօրեն:1910-1928թթ․ հայտնի է եղել որպես տիտղոսավոր պրոֆեսոր։ 1929 թվականին Վալլենբերգը ստացել է հուշամեդալ՝ նյարդային համակարգի անատոմիայի, ֆիզիոլոգիայի և պաթոլոգիայի բնագավառում կատարած աշխատանքների համար^[4]։

1885թ.-ին Վալլենբերգի առաջին հիվանդը 38-ամյա տղամարդ էր՝ գլխապտույտի, թմրածության, ցավի և ջերմաստիճանի զգայունության կորստի, բազմաթիվ տեղանքների կաթվածի, ատաքսիայի և այլնի ախտանիշներով: Նեյրոանատոմիայի հետ կապված նրա նախադրյալն օգնեց նրան ճիշտ տեղորոշել հիվանդի ախտահարումը դեպի կողային մեդուլլա և համեմատել այն նույն կողմի հետևի ստորին ուղեղային զարկերակի խցանման հետ: 1899 թվականին իր հիվանդի մահից հետո նա կարողացավ ապացուցել իր բացահայտումները հիվանդի հետմահու հետազոտությունից հետո: Նա շարունակեց իր աշխատանքը շատ հիվանդների հետ, և մինչև 1922 թվականը նա հայտնեց իր 15-րդ հիվանդի մասին՝ կլինիկոպաթոլոգիական հարաբերակցություններով: 1938 թվականին Ադոլֆ Վալլենբերգը գերմանական օկուպացիայի պատճառով ստիպված եղավ ավարտել իր բժշկի կարիերան ^[4]։ Երբ նացիստները իշխանության եկան, նրան զրկեցին գիտահետազոտական լաբորատորիայից և ստիպեցին դադարեցնել աշխատանքը, քանի որ նա հրեա էր: 1938 թվականին գաղթել է Մեծ Բրիտանիա, ապա 1943 թվականին տեղափոխվել ԱՄՆ։

Ծանոթագրություններ

↑ Disease Ontology — 2016.
↑ Lui, Forshing; Anilkumar, Arayamparambil C. (2018), «Wallenberg Syndrome», StatPearls, StatPearls Publishing, PMID 29262144, Վերցված է 2019-03-11-ին
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 ^3,6 «Wallenberg syndrome | Genetic and Rare Diseases Information Center (GARD) – an NCATS Program». rarediseases.info.nih.gov (անգլերեն). Վերցված է 2018-04-17-ին.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Aminoff, Michael (29 April 2014). Encyclopedia of the Neurological Sciences (Second ed.). Tomah, WI: Academic Press. էջ 744. ISBN 9780123851581. Վերցված է 30 November 2017-ին.
↑ ^5,0 ^5,1 Matsushima, Toshio (2015). Matsushima, Toshio (ed.). Three Cerebellar Arteries: Superior Cerebellar Artery, Anterior Inferior Cerebellar Artery, and Posterior Inferior Cerebellar Artery (անգլերեն). Tokyo: Springer Japan. էջեր 21–31. doi:10.1007/978-4-431-54183-7_3#:~:text=the%20three%20cerebellar%20arteries%20comprise,hemispheres,%20as%20described%20in%20chap. ISBN 978-4-431-54183-7.
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 «Wallenberg Syndrome». Physiopedia. Վերցված է 7 November 2017-ին.
↑ DeMyer, William (1998). Neuroanatomy (անգլերեն). Williams & Wilkins. ISBN 9780683300758.
↑ «Atherosclerosis». American Heart Association. The American Heart Association. Վերցված է 29 November 2017-ին.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կողմնային մեդուլյար համախտանիշ» հոդվածին։

[_39e4dba038366e7b-1] Disease Ontology — 2016.

[2] Lui, Forshing; Anilkumar, Arayamparambil C. (2018), «Wallenberg Syndrome», StatPearls, StatPearls Publishing, PMID 29262144, Վերցված է 2019-03-11-ին

[:07-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 ^3,6 «Wallenberg syndrome | Genetic and Rare Diseases Information Center (GARD) – an NCATS Program». rarediseases.info.nih.gov (անգլերեն). Վերցված է 2018-04-17-ին.

[:23-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Aminoff, Michael (29 April 2014). Encyclopedia of the Neurological Sciences (Second ed.). Tomah, WI: Academic Press. էջ 744. ISBN 9780123851581. Վերցված է 30 November 2017-ին.

[:0-5] 5,0 ^5,1 Matsushima, Toshio (2015). Matsushima, Toshio (ed.). Three Cerebellar Arteries: Superior Cerebellar Artery, Anterior Inferior Cerebellar Artery, and Posterior Inferior Cerebellar Artery (անգլերեն). Tokyo: Springer Japan. էջեր 21–31. doi:10.1007/978-4-431-54183-7_3#:~:text=the%20three%20cerebellar%20arteries%20comprise,hemispheres,%20as%20described%20in%20chap. ISBN 978-4-431-54183-7.

[:14-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 «Wallenberg Syndrome». Physiopedia. Վերցված է 7 November 2017-ին.

[7] DeMyer, William (1998). Neuroanatomy (անգլերեն). Williams & Wilkins. ISBN 9780683300758.

[8] «Atherosclerosis». American Heart Association. The American Heart Association. Վերցված է 29 November 2017-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]