Հոլոքոստի զբոսաշրջություն

Հոլոքոստի զբոսաշրջություն, տերմին, որն օգտագործվում է ԶԼՄ-ների կողմից այն ժամանակ, երբ մարդիկ այցելում են Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ընթացքում հրեաների դեմ մղված կոտորածների՝ Հոլոքոստից ոչնչացված վայրերը, ինչպես նաև հրեական սրբավայրերի այցելությունները, ինչպիսիք են նախկին նացիստական մահվան ճամբարները և Պետական թանգարանների շրջանում համակենտրոնացման ճամբարները[1]։ Այն պատկանում է, այսպես կոչված, «Արմատական զբոսաշրջության» կատեգորիային, սովորաբար Կենտրոնական Եվրոպայի մասերում[2], կամ ավելի մասշտաբային՝ Արևմտյան ոճի մութ զբոսաշրջությունը, մահվան վայրերը և աղետները[3]։

Հոլոքոստ տերմինը, որն առաջին անգամ օգտագործվել է 1950 թվականների վերջերին, առաջացել է հունական հոլոքաստոն բառից, որը նշանակում է Աստծո ամբողջական ողջակիզում։ Այն դարձավ 1933 թվականից մինչև 1945 թվականը Նացիստական Գերմանիայի օկուպացված տարածքներում մոտ 6 միլիոն եվրոպական հրեաների համակարգված բնաջնջման խորհրդանիշը[4]։ Այս տերմինը կարող է կիրառվել նաև մոտ հինգից յոթ միլիոն ոչ հրեա զոհերի համար, որոնք այդ ժամանակահատվածում սպանվել են նացիստների կողմից[5]։

Ցեղասպանության մութ ճամբարները
Աուշվից-Բիրկենաու գլխավոր ուղին։ Աուշվից-Բիրկենաու Պետական թանգարանի մշտական ցուցահանդեսը։

Մութ զբոսաշրջության սպեկտր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Մութ զբոսարջություն» տերմինն առաջին անգամ օգտագործվել է 1996 թվականին։ Ըստ P.R. Stone-ի, գոյություն ունի «զբոսարջության մութ սսպեկտր»-ը, որը տարբերում է մութ զբոսաշրջության երանգները.[6]

ամենամութ
ավելի մութ
մութ
լուսավոր ավելի լուսավոր ամենալուսավոր

Սպեկտրը նպաստում է մատակարարման և սպառման շրջանակների ինտենսիվության որոշմանը։ Ամենամութ զբոսաշրջությունը նկարագրվում է հետևյալ տարրերով. կրթական ուղղվածություն, պատմական ֆոն, մասունքների գտնվելու վայրերի չճշգրտվածությունը (աննպատակահարմարություն) և զբոսաշրջության սահմանափակ ենթակառուցվածքը։ Ամենալուսավոր զբոսաշրջության օբյեկտները հիմնականում ունեն հակառակը. զվարճանքի ուղվածություն, առևտրային կենտրոնացում, անաչառություն, առևտրային նպատակաուղղվածություն և զբոսաշրջության ենթակառուցվածքի ավելի բարձր մակարդակ։ Պրոֆեսոր Ուիլյամ Ֆ. Ս. Մայլսը պնդում է, որ մահը և բռնի իրադարձությունները՝ սերունդներին փոխանցված վերապրածների և վկաների միջոցով՝ ավելի մուգ են, քան մյուս դեպքերը։ Մայլզը նաև նշում է, որ զբոսաշրջային գոտու մթության մակարդակը մասամբ կախված է հեռանկարային զբոսաշրջիկների ընտանիքներիի ֆոնից[6]։

Կենտրոնական Եվրոպայում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Լեհաստանի Հոլոքոստի քարտեզը

Վերջին 20 տարիների ընթացքում Կենտրոնական Եվրոպան դարձել է հրեական ժառանգության ամենատարածված տարածաշրջանը։ Վերջին շրջանում զբոսաշրջության աճը պայմանավորված է մի քանի պատմական իրադարձություններով, որոնք բացել են տարածաշրջանը. Լեհաստանի Համերաշխության շարժումը, Միխայիլ Գորբաչովի գլասնոստի և վերափոխման քաղաքականությունը, և ամենակարևորը՝ Խորհրդային Միության փլուզումը[2]։

Չնայած զբոսաշրջիկների մեծ մասը Հոլոքոստի մասին անմիջական փորձ չունեն, Հոլոքոստի շատ տուրեր այցելում են Հոլոքոստի իսկական վայրեր, ինչպիսիք են գերեզմանոցները և կրեմատորիան։ Հոլոքոստի զբոսաշրջության երկու հիմնական ուղղությունները Լեհաստանն ու Իսրայելն են։ Այդ երկու երկրների միջև Հոլոքոստի զբոսաշրջության մեջ ունեցած հարաբերությունները լավագույն են պատկերված մարդաբան Ժակ Կուգելմասի կողմից, ով Շոա խմբի առաքելության համար օգտագործել է «արտադրողական մոտեցումը»[7]։

Ճանապարհորդությունը կազմակերպվում է այնպես, որպեսզի նվազագույնի հասցնի ժամանակակից Լեհաստանի հետ շփումը և ավելի վիզուալ դառնա ժամանակի բացասական վայրերը։ Մահվան ճամբարները ծառայում են որպես հրեական անցյալի մաքրության խորհրդանիշներ։ Շոայի մահացածների հետ նույնացնելով մասնակիցները ձգտում են վերահաստատել իրենց խոցելիությունը... ի տարբերություն հրեաների ամերիկյան հասարակության արտոնյալ դիրքորոշման մեջ, թեև պարտավորվում են ասիմիլիացվել ձուլմանը։ Ճանապարհորդությունները անխուսափելիորեն ավարտվում են Իսրայելում, որպես՝ «Հրեաների ապագա»։ – Ջ. Ֆելդման, Above the Death Pits, Beneath the Flag[7]

Իսրայելում, Ապրելու մարտը (March of the Living, MOTL) հիմնադրվել է 1988 թվականը, որը կազմակերպում է Հոլոքոստի տուրեր դեռահասների համար։ MOTL-ը մոտ հիսուն երկրներից տարեկան հազարավոր երիտասարդներ է ուղարկում Լեհաստան, ապա Իսրայել։ Լեհաստանը իր մահվան ճամբարների քանակի պատճառով Հոլոքոստի զբոսաշրջության ժամանակ ամենաշատ այցելված երկիրն է։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից առաջ Լեհաստանն ունեցել է Եվրոպայում ամենախոշոր հրեական համայնքը, որից ավելի քան երեք միլիոնը (90 տոկոսը) սպանվել են[8]։

Մահվան և աշխատանքային ճամբարները կառուցվել են Կենտրոնական Եվրոպայում 1930-ական թվականների վերջին և 1940-ական թվականների սկզբին գերմանական օկուպացիայի իշխանությունների կողմից, որոնցից շատերը Լեհաստանում են, և որտեղի առաջին և ամենամեծ ճամբարը Աուշվիցն է։ 1941-1944 թվականների ընթացքում Ռայխի կողմից այլ գրոհային ճամբարներ են ստեղծվել օկուպացված Լեհաստանում, ներառյալ Մայդանեկը (Լուբլինում), Բիրկենաուն (Բժեզինկայում), Տրեբլինկան (Տրեբլինկա գյուղի մոտ), Բելժենցը (Լյուբլինի հարավ-արևելքում), Սոբիբորը (Սոբիբոր գյուղի մոտ), Չլմնո (Չլմնոն նադ Ներեմ գյուղի մոտ)[9]։

Քննադատություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հոլոքոստի զբոսաշրջությունը, չնայած նրա կարճ գոյությանը, ունեցել է բազմաթիվ քննադատական հայացքներ։ Լեհ լրագրող և հրեական ակտիվիստ Կոնստանտի Գբերտը նշել է.

Մարդիկ հակված են մոռանալ, որ լեհական հրեաների մասին կարևոր բաները չեն սահմանափակվում նրանով, որ նրանք 900 տարի սպասել են, որ գերմանացիները գան և սպանեն նրանց, բայց նրանք իրոք ինչ-որ բան արել են այս 900 տարիների ընթացքում։ – Կոնստանտի Գբերտ, Living in the Land of Ashes[10]։

Մարդաբան Ջեք Կուգելմասսը գրում է, որ Իսրայելի կրթության նախարարության հովանավորությամբ Լեհաստանի ամերիկյան ուղևորությունները նպաստում են ոչ թե կյանքին, այլ մահվանը, քանի որ Հոլոքոստի վայրերը թույլ են տալիս միտիոիստական ինքնությանը դրսևորել ուժեղ զգայական էմոցիներ[7]։ Միեւնույն ժամանակ, «Շոահ» ուղևորությունների կազմակերպիչների կողմից մասնակիցների վրա տարածվող քարոզչական ուղերձները ազգայնական են, այլ ոչ թե ունիվերսալ, և անխուսափելիորեն ազդում են նաեւ պաղեստինցիների հանդեպ իրենց կարեկցանքի վրա[7]։ Իսրայելի News and Opinion-ի կողմից «Շոահ» խմբի առաքելությունների քննադատությունը կենտրոնացած էր իր տնտեսական տեսանկյունից, անհատ անդամները կոչ էին անում Լեհաստանի Հոլոքոստի հարակից վայրերը ընդհանրապես բոյկոտել։ Որպեսզի կանգնեցնեն զբոսաշրջիկների գումարերի վատնումը[11], նշանավոր Rabbis-ը պաշտպանում էր այն փաստը, որ հրեաները ձեռնպահ են մնում Լեհաստան մեկնելուց, նույնիսկ եթե նրանք ցանկանան մասնակցելու միայն Ապրելու մարտի (MOTL) պաշտոնական հանդիպումներին[12]։

Պալերմոյի համալսարանի պրոֆեսոր Մաքսիմիլիանո Կորստենտեն գրել է, որ Հոլոքոստի վայրերի այցելողները, ի տարբերություն նախկին ուխտավորների, ձգտում են ամրապնդել իրենց կյանքը մեկ այլ մահվան միջոցով։ Մութ տուրիզմը նպաստում է ժամանակակից էգոցենտրիզմին այն սկզբունքով, որ վերապրածները համաշխարհային մրցակցությունում են կենդանի մնալու համար, անխուսափելիորեն «վայելելու եղբոր ողբերգությունը», այլ ոչ թե հանդիպել անձի մահվան անխուսափելիության հետ[13]։ Այս տեսակի վերապրածների մոդելը, սակայն, կարող է հանգեցնել մարդու ռասիստական և էթնոցենտրիկ միտումներ[12]։

Հրեական վիրտուալ համայնքներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ինտերնետում կան երեք համայնքներ, որոնցում տարածվում են հրեական մտահոգությունները և լուրերը, մասնավորապես Հոլոքոստի զբոսաշրջության վերաբերյալ Գերմանիայում և ամբողջ Կենտրոնական Եվրոպայում։ ԻՆչպես նկարագրում է Ջ.Ս. Պոդոսենն ու Ջ.Մ Հանթը, դրանք են.

  1. Հրեական Ընթացիկ իրադարձություններ։ Հիմնականում Հյուսիսային Ամերիկայի և Իսրայելի համաժողովը, աշխարհի իրադարձությունների վերաբերյալ հազարավոր գրություններով, ինչպես նաև հրեական հրեական պարբերականներից հրեաների հետ կապված գլոբալ նորություններով։
  2. Կրոնական հուդայականություն։ Ամերիկյան ավելի քան չորս հազար ուղղափառ և պահպանողական հրեաների համայնք, որի գլխավոր հետաքրքրությունը հուդայականությունն է և տարածումը ողջ աշխարհում։ Համայնքը տարածվում է աշխարհագրական տարածքների վրա, որոնց վրա հիմնում են խմբեր։ Խումբը հրապարակել է ավելի քան մեկ միլիոն գրառում, և ըստ համայնքի արխիվի, զբոսաշրջության վերաբերյալ Հոլոքոստը ամենաշատ քննարկված թեմաներից մեկն է։
  3. Իսրայելի նորություններ և կարծիք։ Իսրայելում և Իսրայելի մոտ ապրող հրեաների կայքէջը, որը պատմում է իսրայելական և հրեական հրատարակչական աղբյուրների մասին[11]։

Տես նաև

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ Alexander Schwabe (2005 թ․ հունվարի 27). «Holocaust Tourism: Visiting Auschwitz, the Factory of Death». The Holocaust. SPIEGEL ONLINE, Hamburg, Germany. Վերցված է 2015 թ․ օգոստոսի 11-ին. «The tourist hotels of Krakow lie just one hour away from the world's most horrid place: Auschwitz. Close to 600,000 visitors come to the death camp every year. Among them are former prisoners, religious Jews and descendants of the dead. For everyone, it is a trip laced with pain.»
  2. ↑ 2,0 2,1 Yasmin Qureshi (2011 թ․ հուլիսի 27). «Holocaust memories and 'roots tourism' in Eastern Europe». Yasmin Qureshi is a human rights activist involved in social justice movements in South Asia and Palestine. Mondoweiss. Վերցված է 2015 թ․ օգոստոսի 11-ին.
  3. ↑ Rami Khalil Isaac and Erdinç Çakmak (2013). «Understanding visitor's motivation at sites of death and disaster: the case of former transit camp Westerbork, the Netherlands». Current Issues in Tourism. Taylor and Francis: 1–16. doi:10.1080/13683500.2013.776021. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 1-ին.
  4. ↑ Holocaust museum Houston, Terms Related to the Holocaust. Արխիվացված 2017-07-01 Wayback Machine Retrieved August 11, 2015.
  5. ↑ Friedlander, Henry (1995). The Origins of Nazi Genocide: From Euthanasia to the Final Solution. Chapel Hill, NC: University of North Carolina Press. էջ 191.
  6. ↑ 6,0 6,1 P.R. Stone. A dark tourism spectrum: Towards a typology of death and macabre related tourist sites, attractions and exhibition. (PDF file, direct download 252 KB), Vol. 54, No. 2, 2006, pp. 148, 151 (5-8/17 in PDF). From: Selected Works of Dr. Philip Stone. University of Central Lancashire. Retrieved 12 August 2015.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 Jackie Feldman (2010) [2008]. Above the Death Pits, Beneath the Flag: Youth Voyages to Poland and the Performance of the Israeli National Identity. Berghahn Books. էջեր 20–21. ISBN 0857453874. Վերցված է 2015 թ․ օգոստոսի 12-ին. {{cite book}}: |work= ignored (օգնություն)
  8. ↑ Tadeusz Piotrowski (2006). Poland's Holocaust. էջ 217. ISBN 0786429135. Վերցված է 2015 թ․ օգոստոսի 14-ին.
  9. ↑ Robert D. Cherry, Annamaria Orla-Bukowska, Rethinking Poles and Jews: Troubled Past, Brighter Future, Rowman & Littlefield, 2007, 0-7425-4666-7, Google Print, p. 5.
  10. ↑ Aleksandra Jankowska, Simone Müller-Pohl, Ella Street, A Kosher Shrimp? The New Museum in the Context of Holocaust Tourism in Poland. Humanity in Action, 2015.
  11. ↑ 11,0 11,1 «Equity restoration, the Holocaust and tourism of sacred sites» (PDF). Methodology (3). Tourism Management 32/2011. 2011 թ․ հունվարի 15. 1335 (4-5/11 in PDF). OA access article feed. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2018 թ․ հուլիսի 24-ին. Վերցված է 2015 թ․ օգոստոսի 11-ին. «Hunt and Kernan (1991) mention that those who have been the victims of distressing events are likely to cognitively restructure inputs, or outcomes, associated with specific activities surrounding the event itself. Therefore, the perceptions of victims in terms of antecedents and or consequences of particular events may not reflect reality. Consequently, retaliatory consumption practices that look to restore lost equity may indeed be misdirected, thereby punishing a harm doer that doesn't exist in physical reality, based on the accessibility of some factors and the discounting of others.[p. 7 in PDF]» {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն); Cite uses deprecated parameter |authors= (օգնություն)
  12. ↑ 12,0 12,1 Maximiliano Korstanje (February 2015) "The Anthropology of Dark Tourism. Exploring the contradiction of Capitalism" Արխիվացված 2016-03-04 Wayback Machine (PDF file, direct download 265 KB), CERS Centre for Ethnicity and Racism Study. University of Leeds UK. Retrieved 15 August 2015.
  13. ↑ 32) Korstanje M & George B. “Death and Culture: is Thanatourism symptomatic of the end of Capitalism?”. In Virtual Traumascape and exploring the roots of Dark Tourism. Korstanje M & George B. (eds) Hershey, IGI Global. 2017

Մատենագիտություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Erica Lehrer. The Quest: Scratching the Heart // Poland Revisited. Bloomington: Indiana University Press, 2013; pp. 91–122.
  • E. Jilovsky. Recreating Postmemory? Children of Holocaust Survivors and the Journey to Auschwitz. Monash University, 2008; pp. 145–162.
  • P. R. Stone. A dark tourism spectrum: Towards a typology of death and macabre related tourist sites, attractions and exhibition. Vol. 54, No. 2, 2006; pp. 145–160.
  • A. Jankowska, S. Müller-Pohl, E. Street. "A Kosher Shrimp? The New Museum in the Context of Holocaust Tourism in Poland." Humanity in Action, Poland, 2008.
  • C. Aviv, D. Shneer. New Jews: The end of the Jewish Diaspora. New York University, 2005; pp. 215.
  • J.S. Podoshen, J.M. Hunt. Equity restoration, the Holocaust and tourism of sacred sites. Elsevier, 2011; pp. 1332– 1342.
  • W.Miles. Auschwitz: Museum Interpretation and Darker Tourism. USA, 2002; pp. 1175–1178.
  • Korstanje M. The Rise of Thana Capitalism and Tourism. Abingdon, Routledge, 2016.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • T. Richmond, Konin: One Man’s Quest for a Vanished Jewish Community. Vintage, 1996; 572 pp.
  • H. Epstein, Children of the Holocaust: conversations with sons and daughters of survivors. Putnam, 1979; 348 pp.
  • J. Benstock, Film documentary “The Holocaust Tourism”. UK, 2005.
  • T.P. Thurnell-Read, "Engaging Auschwitz: an analysis of young travellers' experiences of Holocaust Tourism." Journal of Tourism Consumption and Practice, 2009. V.1. №1; pp. 26–52. ISSN 1757-031X.
  • J.Feldman, Above the Death Pits, Beneath the Flag. Britain, 2008; 95 pp.
  • Korstanje, M. E. (2011), "Detaching the elementary forms of dark-tourism." Anatolia, 22(3), 424-427.
  • Verma, S., & Jain, R. (2013), "Exploiting Tragedy for Tourism." Research on Humanities and Social Sciences, 3(8), 9-13.
  • Korstanje, M. (2015), "The anthropology of dark tourism." CERS, Unitersity of Leeds UK working paper 22.
  • Verma, S. (2013), "Exploiting Tragedy: Dark Tourism." Available at SSRN 2306870.
  • Werdler, K. (2013), "Dark tourism and place identity: managing and interpreting dark places." Journal of Heritage Tourism, (ahead-of-print), 1-3.
  • Gnoth, J., & Matteucci, X. (2014), "A phenomenological view of the behavioural tourism research literature." International Journal of Culture, Tourism and Hospitality Research, 8(1), 3-21.
  • Potts, T. J. (2012), "Dark tourism’and the ‘kitschification’of 9/11." Tourist Studies, 12(3), 232-249.
  • Wilson, J. Z. (2008), Prison: Cultural memory and dark tourism. Peter Lang.
  • Sather-Wagstaff, J. (2011), Heritage that hurts: Tourists in the memoryscapes of september 11 (Vol. 4). Left Coast Press.
Վիիքպահեստ