Հոլոքոստի ժամանակագրություն, Նացիստական Գերմանիայի կողմից կատարված իրադարձություն, որը նպատակաուղղված էր հետապնդել, սպանել հրեաներին, Հրեական կոլաբորիացիոնիզմի մասնակիցներին և այլ ազգության ու սոցիալական խմբերի անձանց 1933-ից 1945 թվականներն ընկած ժամանակահատվածում[1]։
Նացիստների իշխանություն գալուց մինչև Նյուրնբերգյան օրենքների ընդունում
ապրիլի 7՝ օրենքի ընդունում, ըստ որի այն չինովնիկները, ովքեր նախնիների մեջ ունեին հրեա նախածնողներ, ազատվում են աշխատանքից[5]
ապրիլի 22՝ հիվանդանոցներից հրեա բժիշկների աշխատանքից ազատում[6]
ապրիլի 25՝ քվոտաների ընդունում՝ կրթական հաստատություններում հրեա սովորողների քանակի մասին․ ամեն դպրոցում մինչև 5 % և ավելի քան 1,5 % համալսարաններում[6][7]
հուլիսի 14՝ Գերմանիայի «ոչ լիարժեք» քաղաքացիների հարկադիր ստերջացում (շիզոֆրենիա, էպիլեպսիա և այլ հիվանդություններով տառապող)․ մինչև 1945 թվականը ստերջացրել են 200 հազարից մինչև 400 հազար անձանց[9][10][11]
նոյեմբերի 14՝ հրեաները զրկվում են ընտրության ձայնի իրավունքից։ Հստակեցվում են «հրեաներ» և «միշլինգե» (խառնածիններ) (գերմ.՝ Mischlinge) տերմինները․ 250 հազարից մինչև 500 հազար քաղաքացի համարվում է «միշլինգե»․ արգելվում են հրեաների և վերջիններիս հետ ամուսնությունները
հունվարի 23՝ ԱՄՆ-ի Յուտա նահանգը ներկայացնող սենատոր Ուիլյամ Կինգն իր երկրի կառավարությանը հորդորում է «բացել դռները» Գերմանիայի հրեա փախստականների առջև
հունվարի 26՝ հրեաներին արգելվում է աշխատել Գերմանիայի որևիցե հաստատությունում
հունիսի 12՝ գեստապոյի ղեկավար Ռայնհարդ Հեյդրիխի գաղտնի կարգադրությունը, որի համաձայն «ռասայի պղծման» մեջ մեղադրվողներին բանտարկության ավարտից հետո չթողնել ազատության մեջ
մայիսի 29՝ Հունգարիայում ընդունվում է առաջին օրենքը, որը սահմանափակում է հրեաների իրավունքները․ հրեա չինովնիկների համար սահմանվում է նոր տոկոսաչափ առևտրում, արդյունաբերությունում և այլ զբաղմունքներում
հունիսի 9՝ Հիտլերի անձնական հրամանով ավերվում է Մյունխենի Մեծ սինագոգը[18]
հունիսի 14՝ ընդունվում է հրաման, ըստ որի հրեաներին պատկանող բոլոր արդյունաբերական ձեռնարկությունները անցնում են գրանցում և նույնականացում[19]
հունիսի 15՝ ձերբակալվում են 1500 հրաներ, որոնք ինչ-որ ժամանակ օրենք են խախտել (նույնիսկ սխալ ավտոկայանման համար, թեպետ կրել են պատիժը) ու տեղափոխում են համակենտրոնացման ճամբարներ[18]
մայիսի 8՝ Գերմանիայից Լեհաստան են արտաքսվում ևս 10 հազար հրեա
հուլիսի 4՝ հրապարակվում է «Օրենք ռեյխի քաղաքացու համար» տասներորդ լրամշակված տարբերակը, որտեղ նշվում է, որ հրեա երեխաները չեն կարող սովորել ոչ հրեական դպրոցներում[29]
հոկտեմբերի15՝ Գերմանիայից առաջին «յուդենտրանսպորտն» ուղևորվում է Լոձ
հոկտեմբերի 17-նոյեմբերի 15՝ զանգվածային սպանություններ Օդեսայում, զոհվում է շուրջ 35 հազար հրեա
հոկտեմբերի 18 (այլ տվյալներով հոկտեմբերի 23)՝ վերջնականապես արգելվում է հրեաների արտագաղթը այն տարածքներից, որոնց վրա Նացիստական Գերմանիայի իշխանությունն էր տարածվում[59]
հոկտեմբերի 28՝ հրեաների զանգվածային սպանությունները Կաունասում․ Լիտվայի ազգայնականները սպանում են 19 հազար հրեայի, հետո՝ 80 հազար, 35 հազար և 8 հազար հոգու
փետրվար՝ Խաշչևատոյե (Ուկրաինա) գյուղում զանգվածային սպանություններ․ գերմանացի և ուկրաինացի կոլաբորիացիոնիստները գնդակահարեցին 986 հրեայի, որից 376-ը՝ երեխա
հուլիսի 22՝ Վարշավայի գետտոյից հրեաների աքսորը դեպի մահվան ճամբարներ․ այն ուղեկցվել է սպանություններով, որին մասնակցել են ուկրաինական և լիտվական օժանդակող ստորաբաժանումները
սեպտեմբերի 8՝ ֆաշիստական Իտալիայի կառավարությունը կապիտուլացվեց․ Իտալիան դուրս եկավ պատերազմից։ Դրանից հետո գերմանացիները օկուպացրին Իտալիայի մեծ մասը՝ զավթած տարածքներով (տարածքներ Ֆրանսիայից, Հարավսլավիայից, Հունաստանից և Ալբանիայից) և այդ տարածքներից սկսեցին հրեաներին աքսորել դեպի մահվան ճամբարներ
լույս տեսավ Ռաֆայել Լեմկինի «Պետությունների կառավարումը․ «Առանցքները» օկուպացված Եվրոպայում» գիրքը․ այստեղ առաջին անգամ հեղինակը օգտագործել է «գենոցիդ»[72][73][74][75][76] տերմինը
մայիս-հուլիս՝ նացիստները օկուպացնում են Հունգարիան և հունգարկոլլաբորացիոնիստների օգնությամբ 500 հազար հունգարաբնակ հրեայի ուղարկում գերմանական և լեհական համակենտրոնացման ճամբարներ, որտեղ և սպանում են վերջիններիս
հունիսի 28՝ Օսվենցիմ ճամբարի պատմության մեջ մեկ օրում ռեկորդային թվով մարդ է սպանվում՝ 24 հազար[77]
↑Михман Д. Еврейские лидеры и еврейское сопротивление // Катастрофа европейского еврейства. — 1. — Тель-Авив: Открытый университет Израиля, 2001. — Т. 4. — С. 263. — ISBN 965-06-0233-X
↑на основании закона «О засорении чуждыми элементами германских школ и университетов», Краткий очерк германского национал-социалистического права (1933—1939) Д. А. Кошелев, 2004
↑«Documentazione» (իտալերեն). olokaustos.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ ապրիլի 8-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 3-ին.
↑Niewyk, Donald L., 1940– (2000). The Columbia guide to the Holocaust. Nicosia, Francis R., 1944–. New York: Columbia University Press. ISBN0-231-11200-9. OCLC43385495.{{cite book}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link)
↑«Niemieckie miasta deportacji». Zbąszyń 1938 (լեհերեն). Samorząd Województwa Wielkopolskiego. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2014 թ․ հուլիսի 19-ին.
↑«'German Mobs' Vengeance on Jews», The Daily Telegraph, 11 November 1938, cited in Gilbert, Martin. Kristallnacht: Prelude to Destruction. Harper Collins, 2006, p. 42.
↑«World War II: Before the War»Արխիվացված 2015-01-07 Wayback Machine, The Atlantic, June 19, 2011. «Windows of shops owned by Jews which were broken during a coordinated anti-Jewish demonstration in Berlin, known as Kristallnacht, on Nov. 10, 1938. Nazi authorities turned a blind eye as SA stormtroopers and civilians destroyed storefronts with hammers, leaving the streets covered in pieces of smashed windows. Ninety-one Jews were killed, and 30,000 Jewish men were taken to concentration camps».
↑D'Ancona, Jacob (2003). The City Of Light. New York: Citadel. էջեր 23–24. ISBN0-8065-2463-4. «But the wearing of a badge or outward sign — whose effect, intended or otherwise, successful or not, was to shame and to make vulnerable as well as to distinguish the wearer…»
↑Shirley Rotbein Flaum (2007). «Lodz Ghetto Deportations and Statistics». Timeline (անգլերեն). JewishGen Home Page. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ մարտի 21-ին. Վերցված է 2015 թ․ մարտի 26-ին. «Source: Encyclopedia of the Holocaust (1990), Baranowski, Dobroszycki, Wiesenthal, Yad Vashem Timeline of the Holocaust, others.»
↑Brechtken, Magnus (1998). "Madagaskar für die Juden": antisemitische Idee und politische Praxis 1885 - 1945. Studien zur Zeitgeschichte (2. Aufl ed.). München: Oldenbourg. ISBN978-3-486-56384-9.
↑Румыния՝ հոդվածը Հրեական էլեկտրոնային հանրագիտարանում
↑Солонарь В. А. Очищение нации. Насильственные перемещения населения и этнические чистки в Румынии в период диктатуры Иона Антонеску (1940–1944). — СПБ.: Нестор-История, 2020. — С. 85. — 456 с. — ISBN 978-5-4469-1675-7
↑Hippler, Fritz (1940 թ․ նոյեմբերի 28), Der ewige Jude, Curt Bois, Charles Chaplin, Albert Einstein, Deutsche Filmherstellungs- und -Verwertungs- GmbH, Berlin (DFG), Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 24-ին
↑Benz, Wolfgang; Distel, Barbara; Königseder, Angelika (2005). Der Ort des Terrors: Geschichte der nationalsozialistischen Konzentrationslager. München: C. H. Beck. ISBN978-3-406-52960-3.
↑USHMM (2012 թ․ մայիսի 11). «Chelmno»(permission granted to be reused, in whole or in part, on Wikipedia; OTRS ticket no. 2007071910012533 confirmed). Holocaust Encyclopedia. United States Holocaust Memorial Museum, Washington, DC. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 12-ին. «Text from USHMM has been released under the GFDL. The website can offer no guarantee that the information is correct in each circumstance.»
↑JVL (2013). «Chelmno (Kulmhof)». The Forgotten Camps. Jewish Virtual Library.org. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 10-ին.
↑Хелмно՝ հոդվածը Հրեական էլեկտրոնային հանրագիտարանում
↑Из донесения начальника полиции безопасности и СД. Истребление евреев на оккупированных территориях // Уничтожение евреев СССР в годы немецкой оккупации (1941-1944). Сборник документов и материалов / Ицхак Арад. — Иерусалим: Яд ва-Шем, 1991. — С. 191. — 424 с. — ISBN 9653080105
↑D. Frantz and C. Collins: Death on the Black Sea: The Untold Story of the Struma and World War II’s Holocaust at Sea, ISBN 0-06-093685-1 или 0066212626
↑Тувья Фридман. «Охотник на нацистов». Издание Института документации нацистских военных преступлений. Хайфа, p.o.b. 4950. Израиль 2007
Although it is often assumed that Lemkin created the word to specifically address the Holocaust, his original intention was to create a term that would describe an ancient military tactic revived by the Nazis.
↑ 77,077,1Освенцим՝ հոդվածը Հրեական էլեկտրոնային հանրագիտարանում
↑«Треблинка». Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ փետրվարի 12-ին. Վերցված է 2011 թ․ մարտի 15-ին.
Fiscel J. R. Historical Dictionary of the Holocaust. — 2. — Scarecrow Press, 2010. — Т. 42. — P. xiii-xxvii. — 349 p. — (Historical Dictionaries of War, Revolution, and Civil Unrest Series). — ISBN 9780810867741