Հռոմեական թատրոններ (կառուցվածք)

Հռոմեական թատրոնը Ամանում, Հորդանան

Հռոմեական թատրոններ ստեղծված Հին հունական թատրոնների նախատիպով։ Նրանք կազմել են հին հունական թատրոնների ընդհանուր զարգացման մի մասը։ Հունական ճարտարապետությունը իսկապես մեծ ազդեցություն է ունեցել հռոմեական ճարտարապետության վրա։ Հռոմեական թատրոնը իր կառուցվածքային ոճով նման է այլ երկրների թատրոնների կառուցվածքին։ Սակայն ի տարբերություն հունական թատրոնի, հռոմեական թատրոնները կառուցել են պատրաստի հիմքերի վրա՝ առանց բլրի լանջի վրա հողային աշխատանքների և առանց բոլոր կողմերից փակելու։

Շինություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հռոմեական թատրոնի հատակագիծը

Հռոմեական թատրոններ են կառուցվել Հռոմեական կայսրության ամբողջ տարածքում՝ Իսպանիայից մինչև Մերձավոր Արևելք։ Քանի որ հռոմեացիները մեծ ազդեցություն ունեին տեղական ճարտարապետության վրա, աշխարհում բազմաթիվ թատրոններ կառուցված են յուրօրինակ հռոմեական հատկանիշներով[1]։ Հին Հռոմի թատրոնների և ամֆիթատրոնների միջև ևս կան նմանություններ։ Դրանք կառուցվել են նույն նյութից՝ հռոմեական բետոնից, և օգտագործվել են հասարակությանը տարբեր միջոցառումներ ցուցադրելու նպատակով։ Դրանք երկու, բոլորովին տարբեր կառույցներ են՝ հատուկ նախագծերով, որոնցից յուրաքանչյուրում անցկացվում էին տարբեր միջոցառումներ։ Ի տարբերություն հռոմեական թատրոնի՝ ամֆիթատրոնը վերադաս ակուստիկայի կարիք չունի։ Ամֆիթատրոններում անցկացնում էին մրցավազքեր և գլադիատորական միջոցառումներ, մինչդեռ թատրոններում ներկայացնում էին պիեսներ, մնջախաղեր, երգչախմբային միջոցառումներ, իրականացնում էին բանախոսություններ և առևտուր[2]։ Ի տարբերություն հռոմեական ամֆիթատրոնների, որոնք կառուցվում էին շրջանաձև, թատրոնի կիսաշրջանաձև կառուցվածքը ուժեղացնում էր բնական ակուստիկան[1]։

Բոսրաի հռոմեական թատրոնի ներքին տեսքը, Սիրիա։ 1) Բեմահարթակի հետնամասի պատ2) Պատկերասրահ 3) Ամբիոն4) Նախաբեմ 5) Նվագախումբ 6) Նստավայրի հատված 7) Գլխավոր մուտք 8) Մուտքեր հանդիսատեսի

Թատրոնի շենքերը կիսաշրջանաձև էին և ունեին իրենց հատուկ ճարտարապետական կառուցվածք, որոնք, կախված տարածաշրջանից, ունեին չնչին տարբերություններ։ Բեմահարթակի հետնամասի բարձր պատը ամրացվում էր սյուներով։ Նախաբեմը պատ էր, որը կառուցված էր բեմի առջևի մասում, երկու կողմից զարդարված դեկորատիվ զարդերով։ Նախաբեմի կառուցման ոճում նկատվում էին հելլենիզմի ազդեցությունը։ Հռոմեական թատրոնը ուներ նաև ամբիոն, որի վրա երբեմն ամրացվում էին բեմահարթակների հետնամասի պատերի սյուները։ Թատրոնը բաղկացած էր երկու մասից՝ բեմից (նվագախմբի) և նստավայրի հատվածից (լսարան)։ Նստավայրի հատվածը երբեմն կառուցվում էր մի փոքրիկ բլրի լանջին, որտեղ, ըստ հունական թատրոնների ավանդույթի, կարելի էր հեշտությամբ պատրաստել դասավորված նստատեղեր։ Նստավայրի հատվածի կենտրոնը փորվում էր բլրից կամ բլրի լանջից, իսկ նստատեղերի արտաքին մասից շառավղով անհրաժեշտ էր կառուցել հենարաններ և ամուր պահող պատեր։ Դրա կարիքը միշտ չէ որ անհրաժեշտ էր, քանի որ հռոմեացիները հակված էին կառուցել իրենց թատրոնները՝ անկախ բլուրների առկայությունից։ Հռոմ քաղաքի ներսում կառուցված բոլոր թատրոնները ամբողջությամբ պատրաստված էին մարդկանց ձեռքերով՝ առանց բլուրների վրա հողային աշխատանքներ իրականացնելու։ Նստավայրի հատվածը տանիք չուներ․ անձրևից կամ արևից պաշտպանվվելու համար գլխավերևում հովանիներ էին ամրացնում[3]։ Նստատեղերի թիերի ներքևում կային մուտքի և ելքի անցումներ՝ նախատեսված հանդիսատեսի համար[4]։

Որոշ հռոմեական թատրոններ կառուցում էին փայտից և անմիջապես փառատոնի ավարտից հետո քանդվում էին։ Այս ավանդույթը առաջացել էր թատերական շինություններ կառուցելու համար մշտական արգելքների հետևանքով, որը շարունակվում է մինչեւ մ.թ. ա. 55 թվականը, երբ օրենքից խուսափելու համար տաճարի հավելումով կառուցվեց Պոմպեյի թատրոնը։ Կան հռոմեական թատրոններ, որոնք մնացել են անավարտ[5]։

Հռոմում մի քանի թվով թատրոններ են դարերի ընթացքում պահպանել իրենց կառուցվածքը, որոնք փաստում են թատրոնների յուրահատկությունների մասին։ Հռոմի Օրանժի թատրոնը՝ Ժամանակակից Օրանժում, Ֆրանսիա, դասական հռոմեական թատրոնի լավագույն օրինակ է, որի բեմահարթակի ետնամասի պատը հիշեցնում է Արեւմտյան Հռոմեական թատրոնի նմուշները, որը, սակայն, զուրկ է դեկորատիվ քարե սյուներից և արձաններից[3]։

Պատկերասրահ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հռոմեական թատրոնների ցանկ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հիմնական հոդված՝ Հռոմեական ամֆիթատրոնների ցանկ

Տես նաև

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիիքպահեստ

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 Jones, Mark Wilson (2000). Principles of Roman Architecture. New Haven: Yale University Press. ISBN 0-300-08138-3.
  2. ↑ McDermott, Alicia. «Ancient Mall Found in Famous Theater City of Aspendos Shows Commerce and Entertainment Went Hand-in-Hand».
  3. ↑ 3,0 3,1 Richard Allan Tomlinson. "Theatres (Greek and Roman), structure", The Oxford Companion to Classical Civilization. Ed. Simon Hornblower and Antony Spawforth. Oxford University Press, 1998. Oxford Reference Online. Oxford University Press. Northwestern University. 11 May 2007.
  4. ↑ Ros, Karen E. (1996). «The Roman Theater at Carthage». American Journal of Archaeology. 100 (3): 449–89. JSTOR 507025.
  5. ↑ Constance Campbell. "The Uncompleted Theatres of Rome", The Johns Hopkins University Press. Theatre Journal 55.1 (2003) 67–79 10 May 2007.