Մահվան երթ Բաթաանից

Մահվան երթ Բաթաանից
Սպանության ձև	Մահվան երթ
Մասն է	Battle of Bataan?
Սկիզբ	ապրիլի 9, 1942
Վերջ	ապրիլի 17, 1942

Երթուղին

Մահվան երթի զոհերից

Մահվան երթ Բաթաանից (անգլ.՝ Bataan Death March, ֆիլիպիներեն՝ Martsa ng Kamatayan sa Bataan; ճապոներեն՝ バターン死の行進, Hepburn: Batān Shi no Kōshin) , Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ Ճապոնիայի կայսերական բանակի կատարած ռազմական հանցագործություն, որը տեղի է ունեցել հազարավոր ամերիկացի և ֆիլիպինցի ռազմագերիների Բաթաան թերակղզու հարավային մասից 106 կիլոմետր հեռավորության վրա գտնվող «Օ'Դոնել» համակենտրոնացման ճամբարը տեղափոխելիս^[1]։ Մահվան երթը հարկադրված են եղել կատարել մոտավոր հաշվարկներով 60.000-ից 80.000 ռազմագերիներ, որոնցից 2500-10000 ֆիլիպինցիներ և 100—650 ամերիկացիներ մահացել են ճանապարհին^[2][3][4]։

Երթը

Բաթաանի ճակատամարտն ավարտվել է 1942 թվականի ապրիլի 9-ին, երբ ամերիկյան ու ֆիլիպինյան զինվորականները գերի են հանձնվել ճապոնացիներին։ Գերիներին հրամայվել է ոտքով հասնել Բաթաան մարզի վարչական կենտրոն՝ Բալանգա։ Ռազմական առաջին հանցագործությունը կատարվել է Պատիգան գետի ափին, երբ գնդապետ Մասանոբու Ցուիի հրամանով սպանվել են 350-400 անզեն ֆիլիպինցիներ^[5]։

Երթի ժամանակ ռազմագերիները տառապել են սննդի ու ջրի պակասից, հարկադրված են եղել խմել ջրափոսերից։ Երբ հասել են Բալանգա, սանիտարական վատ պայմանների ու մարդկանց չափազանց մեծ կուտակումների պատճառով դիզենտերիա և այլ համաճարակներ են բռնկվել, ու թեև ռազմագերիների մեջ բժիշկներ են եղել, վերջիններս հիվանդներին չեն կարողացել պատշաճ օգնություն ցույց տալ, քանի որ դեղամիջոցները բացակայել են, ճապոնացիներն էլ բացարձակապես ոչ մի օգնություն չեն ցուցաբերել։

Ռազմագերիները Բալանգայից ոտքով շարժվել են դեպի Սան Ֆեռնանդո, ճանապարհին դարձյալ տառապել հոգնածությունից, սննդի ու ջրի պակասից։ Բացի այդ, վերահսկիչներն անխնա ծեծել են նրանց, որոշ սպաներ թրով հարվածներ հասցնելու վարժանքներ են կատարել ռազմագերիների վրա։ Այսպես կոչված՝ «մաքրող խմբերն» էլ սպանել են նրանց, ովքեր այլևս ի վիճակի չեն եղել շարունակելու ճանապարհը^[6][7]։ Այսպես՝ ահավոր տառապանքներ կրելով, զոհեր տալով՝ մահվան երթի մասնակիցներից ողջ մնացածները հասել են Օ'Դոնել, որտեղի զորանոցը ճապոնացիները վերածել էին համակենտրոնացման ճամբարի։

Դատաքննությունը

1945 թվականի սեպտեմբերին դաշնակիցներին հաջողվել է գերի վերցնել Ճապոնիայի կայսերական բանակի գեներալ, 14-րդ բանակի հրամանատար Մասահարու Հոմային, ում հրամանով էր կազմակերպվել Բաթաանի մահվան երթն ու ռազմագերիների սպանդը։ Պատերազմի հանցագործներին դատելու նպատակով Տոկիոյում կազմակերպված տրիբունալի ժամանակ նրան ներկայացվել են մեղադրանքներ մարդկության դեմ գործած 43 ծանրագույն հանցանքների համար^[8], դատապարտել են մահապատժի, որն ի կատար է ածվել 1946 թվականի ապրիլի 3-ինр^[9]:

Գրականություն

• Bilek, Anton (Tony) No Uncle Sam: The Forgotten of Bataan. — Kent State University Press, 2003. — ISBN 0873387686
• I Am Alive!: A United States Marine's Story of Survival in a World war II Japanese POW Camp. — 2003. |isbn=0345449118 |ref=Jackson |язык=en |автор=Jackson, Charles; Bruce H. Norton}}
• Mallonee, Richard C. Battle for Bataan : An Eyewitness Account. — I Books, 2003. — ISBN 0743474503
• Templeton, Billy D. Manila Bay Sunset: The Long March Into Hell. — River Road Press, 2006. — ISBN 0978515803
• Corregidor: From Paradise to Hell!. — 2006. |id=ISBN 141202109X |ref=Waldron |язык=und |автор=Waldron, Ben; Emily Burneson}}
• Bataan: Our Last Ditch : The Bataan Campaign, 1942. — 1990. |isbn=0870528777 |ref=Whitman |язык=und |автор=Whitman, John W.}}
• The Battle of Bataan: A History of the 90 Day Siege and Eventual Surrender of 75,000 Filipino and United States Troops to the Japanese in World War. — 1992. |isbn=0899507573 |ref=Young |язык=en |автор=Young, Donald J.}}
• Ghost Soldier. — 2001. |isbn=038549565X |ref=Sides |язык=und |автор=Sides, Hampton}}
• Give Us This Day. |издание=revised  |isbn=0393319210 |ref=Stewart |язык=und |автор=Stewart, Sidney}}

Պատկերասրահ

• 
  Մահվան երթի նշասյուներից
• 
  Մահվան երթի նշասյուներից
• 
  Մահվան երթի նշասյուներից
• 
  Մահվան երթի զոհերի հուշարձանը
• 
  Մահվան երթի զոհերի հուշահամալիր Քափասում

Ծանոթագրություններ

1. «Bataan Death March. Britannica Encyclopedia Online». Britannica.com. 1942 թ․ ապրիլի 9. Վերցված է 2016 թ․ հոկտեմբերի 3-ին.
2. Lansford, Tom (2001). «Bataan Death March». In Sandler, Stanley (ed.). World War II in the Pacific: an encyclopedia. Taylor & Francis. էջեր 159–60. ISBN 978-0-8153-1883-5.
3. Norman, Michael; Norman, Elizabeth. Tears in the Darkness (revised ed.). Farrar, Straus and Giroux. ISBN 978-0374272609. {{cite book}}: Invalid |name-list-style=yes (օգնություն)
4. Seven Czech prisoners were among the captives. Philippine Star, «Czech Heroes in Bataan»
5. «The Causes of the Bataan Death March Revisited». Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ մարտի 10-ին. Վերցված է 2020 թ․ սեպտեմբերի 18-ին.
6. Stewart, Sidney (1999). Give Us This Day (revised ed.). W. W. Norton & Company. ISBN 0-393-31921-0.
7. Murphy, Kevin C. Inside the Bataan Death March: Defeat, Travail (Jefferson, NC: McFarland, 2014). էջեր 240–66.
8. Maga, Timothy P. (2001). Judgment at Tokyo: the Japanese war crimes trials. University Press of Kentucky. էջ 21. ISBN 978-0-8131-2177-2.
9. «The Trial Of General Homma».

Արտաքին հղումներ

• No Uncle Sam: The Forgotten of Bataan — A link to the book’s page on the publisher’s website
• American Battlefield Monument Commission website Those lost in Philippines are memorialized on Tablets of the missing on Manila American Cemetery,Manilia Philippines.
• Battling Bastards of Bataan survivors org.
• Bataan Memorial Death March — A 42 km march commemorating the Bataan Death March (held yearly in New Mexico, USA)
• «Back to Bataan, A Survivor’s Story» — A narrative recounting one soldier’s journey through Bataan, the march, prison camp, Japan, and back home to the United States. Includes a map of the march.
• The Bataan Death March — Information, maps, and pictures on the march itself and in-depth information on Japanese POW camps.
• PBS American Experience: Bataan Rescue Արխիվացված 2016-12-05 Wayback Machine The story of the 1945 rescue of Bataan Death March survivors
• «Technical Sergeant Jim Brown U.S. Army Air Corps (ret) Bataan Death March Survivor Presentation to EAA Chapter 108 May 16 2000»
• Proviso East High School Bataan Commemorative Research Project — Comprehensive history of the Battle for Bataan, the Death March and the role of the 192nd Tank Battalion
• 4th Marine Regiment. 1st Battalion/4th Marines and 3rd Battalion/4th Marines were at Corregidor
• 4th Marines at Corregidor and Bataan Death March
• Maywood Bataan Day Organization Marks Bataan Day on the second Sunday in September since 1942
• 1200 Days, A Bataan POW Survivor’s Story A biography of Russell A. Grokett’s survival of the Bataan Death March, including three years as a Japanese Prisoner of War.
• «Back to Bataan» A survivor’s Story {Alf Larson} Արխիվացված 2020-11-27 Wayback Machine
• Chicago’s Bataan-Corregidor Memorial Bridge
• Info on the Dambana ng Kagitingan Shrine.
• Lester Tenney and Yukako Ibuki — Centre for the Study of Peace and Reconciliation

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մահվան երթ Բաթաանից» հոդվածին։