Միացյալ Թագավորության ճարտարապետություն
Վերևում` Խորհրդարանի շենքը Հյուսիսային Իռլանդիայում
Կենտրոնում` ձախից` Մերի Էքս երկնաքերև Ս. Անդրեյի եկեղեցին
Կենտրոնում` աջից` Ռոչդեյլի քաղաքապետարանի շենքը
Ներքևում` ձախից Բալմորալ հոթելը
Ներքևում` աջից` Պեմբրուկ ամրոցը
Միացյալ Թագավորության ճարտարապետությունը կամ Բրիտանական ճարտարապետությունը ձևավորվել է ճարտարապետական ոճերի էկլեկտիզմական համակցությամբ՝ սկսած այն շինություններից, որոնք եղել են նախքան Միացյալ Թագավորությունը, օրինակ՝ հռոմեական ճարտարապետությունը, մինչև 21-րդ դարի ժամանակակից ճարտարապետությունը։ Անգլիայում կարելի է տեսնել ճարտարապետական ինքնատիպ լուծումների նմուշներ[1], բայց և Իռլանդիան, Շոտլանդիան և Ուելսը նույնպես նպաստել են ունիկալ ճարտարապետական կառույցների շինությանը և ընդհանուր առմամբ բոլորն էլ մեծ դեր են խաղացել ճարտարապետության պատմության մեջ[1]։ Չնայած Միացյալ Թագավորությանը հասած նախապատմական և կլասիկ շինությունների՝ բրիտանական ճարտարապետությունն սկսվում է առաջին անգլոսաքսական եկեղեցիների շինարարությամբ, որն սկսվել է Ավգուստին Կենտեբերիացու գալուց հետո Մեծ Բրիտանիա կղզում 597 թ.-ին[1]։ Նորմանական ճարտարապետությունը ձևավորվեց 11-րդ դարում, և սկսեցին կառուցվել մեծ թվով եկեղեցիներ և ամրոցներ ողջ Մեծ Բրիտանիայում և Իռլանդիայում, որպեսզի նորմանները կարողանան ուժեղացնել իրենց ազդեցությունը[1]։ Անգլիական գոթական ճարտարապետությունը, որը ծաղկել է 1180 թ.-ից մինչև 1520-ական թթ.-ը, ներմուծվել է Ֆրանսիայից, բայց արագ ձեռք է բերել իր սեփական ունիկալ առանձնահատկությունը[1]։
Միացյալ Թագավորությունով մեկ լիքն են միջնադարյան ճարտարապետության նմուշները՝ քարե մեծ դղյակների տեսքով։ Ավելի մեծ կոնցենտրացիաներով դղյակների ու ամրոցների կարելի է հանդիպել անգլաշոտլանդական սահմանի վրա, որոնք կառուցվել են սկսած 14-րդ դարից` Շոտլանդական անկախության պատերազմի ժամանակներում[2]։ Վառոդի և թնդանոթի հայտնագործությունից հետո ամրոցները դարձան ավելորդ կառույց, և Անգլիական վերածննդի ժամանակաշրջանում մշակվեցին հայրենական ճարտարապետության նոր գեղարվեստական ոճեր` Թուդորյան ոճը, Անգլիական բարրոկոն, Թագուհի Աննայի ոճը և Պալադյան ոճը[2]։ Գեորգիանյան, Շոտլանդական բարոնական և Նեոդասական ոճերը զարգացան Շոտլանդական լուսավորության շնորհիվ, և 1930-ականներից սկսած զարգանում է մոդեռիստական ոճի ճարտարապետությունը Ուելսի արքայազն Չարլզի հովանավորության ներքո[3]։
Միացյալ Թագավորությունից դուրս Բրիտանական ճարտարապետությունն իր ազդեցությունն է թողել Հնդկաստանի, Բանգլադեշի և Պակիստանի վրա[4], որպես հետևանք 19-րդ դարի Բրիտանական գաղութի։ Լահոր, Մումբայ, Կալկաթա, Դաքքա և Չիթագոնգ քաղաքներում կան բրիտանական ոճով կառուցված նավահանգիստների, ադմինիստրատիվ շենքեր և երկաթուղային կայարաններ[4]։ Միացյալ Թագավորությունում որոշ շինություն մտցրվել են, այսպես ասած, «Ազգության համար նշանավոր շինություններ» ցանկում, որպեսզի նրանք ոչ սանկցիավորված փոփոխության չենթարկվեն։ 1947 թ.-ին Միացյալ Թագավորությունում ստեղծվել է թվարկված շինությունների ցանկը, որտեղ ընդգրկվել են ավելի քան կես միլիոն շինություններ։ Այդ բոլոր շինություններն ունեն ինքնատիպ ճարտարապետական ոճ, պատմական և ազգային նշանակություն։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 «Բրիտանական ճարտարապետություն, էջ 1», Encarta, uk.encarta.msn.com, Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հոկտեմբերի 31-ին, Վերցված է 18 Հունիս 2009-ին
- ↑ 2,0 2,1 «Բրիտանական ճարտարապետություն. էջ 2», Encarta, uk.encarta.msn.com, Արխիվացված է օրիգինալից 2009-10-31-ին, Վերցված է 18 Հունիսի 2009-ին
- ↑ «Ճարտարապետությունը լսում է արքայազնի հայցը». BBC News. news.bbc.co.uk. 2009 թ․ մայիսի 12. Վերցված է 2009 թ․ հունիսի 20-ին.
- ↑ 4,0 4,1 Singh et al 2007, էջ. 69
| ||||||||||