Մուսա լեռ

Մուսա լեռ
Տեսակ	լեռ
Երկիր	Թուրքիա[1]
Վարչատարածքային միավոր	Հաթայի մարզ[1]
Լեռնաշղթա	Ամանոս
Բարձրությունը ծովի մակարդակից	1355 մետր և 997 մետր
Մուսա լեռ (Թուրքիա)

Մուսա լեռ (թուրքերեն՝ Musa Dağı, արաբ․՝ موسى داغ‎‎, բառացիորեն «Մտքի լեռ»), Մովսեսի լեռ, Սուրբ լեռ, գտնվում է ներկայիս Թուրքիայի հարավի Հաթայի մարզում, Անթաքյա ծոցի և նրա մեջ թափվող Որոնտես գետի ստորին հոսանքի միջև։

Ամանոսի լեռնաշղթայի ծայր հարավային զանգվածն է։ Բարձրությունը 1355 մ է։ Կազմված է մեզոզոյան հասակի կրաքարերից և ավազաքարերից։ Գագաթային մասը եռանկյունաձև, զառիթափ եզրերով 3–3,5 կմ լայնությամբ սարավանդ է (Ռամլաջըք)։ Հվ–արլ․ և հվ–արմ․ լանջերը համարյա ուղղաձիգ գահավիժում են դեպի Սուեդիայի (Որոնտեսի) դաշտավայրը և դեպի ծովափ։ Հյուսիսում սարավանդի եզրն իջնում է համեմատաբար փոքր թեքությամբ լանջերով և տրոհվում մի շարք լեռնաբազուկների։ Կլիման մերձարևադարձային–միջերկրածովյան է, միջին ջերմաստիճանը ամռանը՝ 26–28 °C, տարեկան տեղումները՝ 900–950 մմ։ Լեռն անտառապատ է, բացառությամբ հարավային լանջերի ժայռոտ մերկացումների և քարակարկառների։ Կինամոնագույն կարբոնատային հողերի վրա աճում են մշտադալար ծառեր՝ սոճի, լիբանանյան մայրի, նոճի և մաքվիսի թփուտներ՝ դափնի, մրտենի, վայրի ձիթենի, գիհի, տերևաթափ ծառեր, կաղնու մի քանի տեսակներ։ Ստորին լանջերի մշակված տարածություններում աճեցվում են խաղողի և պտղատու այգիներ, ցիտրուսային կուլտուրաներ։

1915-ի ամռանը, թուրքական իշխանությունների կազմակերպած տեղահանությունից ու բնաջնջումից խուսափելու նպատակով, Մուսա լեռան գագաթին, որպես պաշտպանական հզոր ամրոց, ապաստանեցին շրջակա հայ գյուղերի մոտ 5000 բնակիչ, որոնք 40 օր (հուլիսի 30-ից մինչև սեպտտեմբերի 10-ը) հերոսական մարտեր մղեցին կառավարական կանոնավոր զորքերի դեմ։

Պատկերասրահ

• 
  Այն ժամանակվա հայկական Խիդիրբեյ գյուղում 1915 թվականի իրադարձություններից առաջ կառուցված տուն (Մուսա լեռ)
• 
  Նոր սեփականատերերի կողմից վերականգնված այն ժամանակվա հայկական տները(Մուսա լեռ)
• 
  Աղբյուրը դեռ մնում է այդ ժամանակներից, հավանաբար շատ լավ կառուցված(Մուսա լեռ)
• 
  Հայկական եկեղեցի Բաթիյազ գյուղում: Տեղը հարգված է նոր գյուղացիների կողմից(Մուսա լեռ)
• 
  Եկեղեցու ներքին տեսք(Մուսա լեռ)
• 
  Ուգոնուլուկ գյուղի եկեղեցու պատին հայերեն արձանագրություն(Մուսա լեռ)
• 
  Ուգոնուլուկ եկեղեցու պատին(Մուսա լեռ)
• 
  Ուգոնուլուկ եկեղեցու ներքին տեսք: Շենքն այսօր գտնվում է պետական պահպանության ներքո:(Մուսա լեռ)

Տես նաև

• Մուսա լեռան հերոսամարտ
• Մուսա լեռան քառասուն օրը (ստեղծագործություն)
• Մուսա լեռան 40 օրը (ներկայացում)
• Մուսա լեռան հերոսամարտի հուշարձան

Ծանոթագրություններ

1. GEOnet Names Server — 2018.

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 8, էջ 84)։