Շեյխ Խամդուլլախ

Շեյխ Խամդուլլախ
Ծնվել է1436[1]
ԾննդավայրԱմասիա, Թուրքիա
Վախճանվել է1520[1]
Մահվան վայրՍտամբուլ, Օսմանյան կայսրություն
ՔաղաքացիությունՕսմանյան կայսրություն
Մասնագիտությունգեղագիր
ԹեմաներIslamic calligraphy?
ՈւսուցիչHayreddin Mar‘aşî?[2]
ԱշակերտներHüsâmeddin Hüseyin Şah?[2] և Շեհզադե Քորքուդ[2]
 Sheikh Hamdullah Վիքիպահեստում

Շեյխ Խամդուլլախ (թուրքերեն՝ Şeyh Hamdullah, 1436[1], Ամասիա, Թուրքիա - 1520[1], Ստամբուլ, Օսմանյան կայսրություն), օսմանյան գեղագիր։

Կենսագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծնվել է Ամասիայում։ Նրա հայրը՝ Մուստաֆա Դեդեն, սերում է մի տոհմից, որի ներկայացուցիչները գաղթել են դեպի Թուրքիա Միջին Ասիայից դեպի Ամասիա[3]։

Խամդուլլախն գեղագրությունը սովորել է Խաիրեդդինա Մարասից, ով նրան ուսուցանել է արաբական գեղագրության վեց ոճերը[4]։ Խամդուլլախն իր աշխատանքներում փորձում էր ընդօրինակել հին վարպետների գործերը[5]։ Ուսման ընթացքում նա հանդիպել է որդուն Մեհմեդ IIին, որոնք շուտով դարձան ընկերներ։ Նա դառնալով Բայազեթի սուլթան Խամդուլլախին հրավիրեց մայրաքաղաք Ստամբուլ։ Այնտեղ նա դարձավ Սուլթանի արքունիքի գլխավոր գեղագրիչը[3]։

1485 թվականին Բայեզիդը ձեռք է բերեց հայտնի գեղագիր Յակուտ ալ-Մուստասիմի 7 գործերը։ Դրանից հետո նա Խամդուլլախին հանձնարարեց կատարել նոր գեղագրական ոճ, որը նման էր Ալ-Մուստաիմի օգտագործած ոճին։ Չնայած Խամդուլլախը Ալ-Մուստաիմի աշխատանքը համարեց անգերազանցելի, բայցևայնպես համաձայնեց։ Հետազոտողների կարծիքով, նոր ոճը, որը Բայեզիդը պատվիրեց ստեղծել, պետք է դառնար նոր կայսրության և նոր տոհմի խորհրդանիշ, որի հիմնադիրը նա ցանկանում էր դառնալ[6]։

Խամդուլլախը ժամանակավորապես դարձավ ճգնավոր, որի ընթացքում, ըստ նրա տեսիլքի Մուհամեդ մարգարեն սովորեցրել է գեղագրության նոր ոճեր[7]։ Արդյունքում, Խամդուլլախն վերամշակեց Նասխ գեղագրական ոճը։ Սկսաց 1500 թվականից ի վեր Ղուրանի մեծ մասը գրվել է Խամդուլլախի ոճով, որի համար հայտնի է որպես «Օսմանյան գեղագրության հայր>>[8]։ Խամդուլլախի աշակերտները տարածում էին նրա ոճը ամբողջ Օսմանյան կայսրությունում։ [9]Խամդուլլախի ոճը գործածվում էր շուրջ 150 տարի՝ նրան դարձնելով օսմանյան ամենանշանակալից գեղագետներից մեկը։ Նույնիսկ երկու հարյուր տարի անց գեղագրության ուսանողները, ներառյալ Խաֆիզ Օսմանի, վերարտադրեցին Խամդուլլախի աշխատանքները[10]։

Խամդուլլախն իր ամբողջ կյանքը նվիրեց գեղագրությանը, նույնիսկ երբ նա ավելի քան 80 տարեկան էր, դեռ գեղագրություն էր գրում։ Խամդուլլախն ստեղծեց 47 Մուսաֆներ, ինչպպես նաև բազմաթիվ դժուզով և այլ աշխատանքներ, որոնցից շատերը գտնվում է Թոփքափը ամրոց պալատի հավաքածուում[11]։ Բայեզիդ մզկիթները ներկված են Խամդուլլախի գեղագրով, Ֆիրուզագան և Դավուդան Ստամբուլում, ինչպես նաև Բայեզիդ մզկիթը Ադրիանապոլիսում[12]։

Խամդուլլախի համբավի մեծացմանը զուգընթաց՝ գեղագրությունից զատ աճում էին նրա հմտությունների պատմությունները՝ ասելով, որ Խամդուլլախն հիանալի նետաձիգ էր, բազեագետ, լողորդ և հիանալի դերձակ[5]։

Խամդուլլախն մահացել է 1520 թվականին Ստամբուլ քաղաքում։ Թաղված է Կարաջաախմետի գերեզմանատանը։ Նրա աշխատանքները պահպանվել են մինչ օրս, և պահվում են Տոպկապի պալատի հավաքածուում[13]։

Խամդուլլախի որդին՝ Մեվլյանա Դեդե Չալաբին, նույնպես գեղագիր էր, և ամուսնացած էր Ամասիացի գեղագրիչ Շուկրուլլե Խալիֆայի հետ, ով նախկինում սովորել էր Խամդուլլախի մոտ։ Խամդուլլախի թոռները՝ Պիր Մուհամեդ Դեդեն և Դերվիշ Մուհամեդը, գեղագրիչներ դարձան, Ճիշտ ինչպես նրանց հայրը և պապը[14]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 http://dx.doi.org/10.1163/1573-3912_ei3_COM_30255
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Türkiye Diyanet Vakfı Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (тур.) — Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
  3. ↑ 3,0 3,1 Uğur Derman, 1998, էջ 46
  4. ↑ Traditional Turkish Arts: Calligraphy Turkish Republic, Istanbul, Ministry of Culture and Tourism, n.d., p. 9
  5. ↑ 5,0 5,1 Huart, C., Les Calligraphes et les Miniaturistes de l’Orient Musulman, 1972 p. 108 by Digital copy
  6. ↑ Özkafa, 2010, էջ 114
  7. ↑ Schimmel, A. Rivolta, B., «Islamic Calligraphy», Metropolitan Museum of Art Bulletin, vol. 50, no. 1, 1992, p. 21
  8. ↑ Türk ve İslâm Eserleri Müzesi, The Art of the Qurʼan: Treasures from the Museum of Turkish and Islamic Arts, Smithsonian Institution, 2016, p. 82
  9. ↑ Uğur Derman, 1998, էջ 19
  10. ↑ Osborn, J.R., Letters of Light: Arabic Script in Calligraphy, Print, and Digital Design, Harvard University Press, 2017, [E-book edition], n.p.
  11. ↑ Baydar and Hepworth, 2009, էջ 135
  12. ↑ Dijkema, F.Th. (ed.),The Ottoman Historical Monumental Inscriptions in Edirne, BRILL, 1977, p. 45
  13. ↑ T Diez Albums: Contexts and Contents, BRILL, c. 2016, p.136
  14. ↑ Akin-Kivanc, E., Mustafa Âli’s Epic Deeds of Artists: A Critical Edition of the Earliest Ottoman Text about the Calligraphers and Painters of the Islamic World, BRILL, 2011

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Uğur Derman, M., Letters in Gold: Ottoman Calligraphy from the Sakıp Sabancı Collection, Metropolitan Museum of Art, 1998.
  • Baydar and Hepworth, «Two Case Studies:The Rejoining of a Text-Block and the New Use of Remoistenable Tissue», in: Driscoll, M.J. and Mósesdóttir, E. (eds), Care and Conservation of Manuscripts 11, [Proceedings of the Eleventh International Seminar, University of Copenhagen, 24-25 April 2008], Museum Tusculanum Press, 2009
  • Özkafa, F., «İstanbul ve Hat Sanatı» [Istanbul and the Art of Calligraphy] in: Yusuf Çağlar (ed.), Bir Fotoğrafın Aynasında: İstanbul’un Meşhur Hattatları [Through the Mirror of a Picture: Eminent Calligraphers of Istanbul], Istanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi, 2010.
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Շեյխ Խամդուլլախ» հոդվածին։
BNF: 17114873w · GND: 118863622 · LCCN: n98950140 · VIAF: 20096199 · ULAN: 500336976 · WorldCat VIAF: 20096199