Ոմն Հանս Պֆաալի անհավանական արկածները

Ոմն Հանս Պֆաալի անհավանական արկածները; անգլ.՝ The Unparalleled Adventure of One Hans Pfaall
	Յան Դարգենտի նկարազարդումը «Ոմն Հանս Պֆաալի անհավանական արկածների» մասին Ժյուլ Վեռնի «Էդգար Պոն և նրա ստեղծագործությունը» (Edgar Poe et ses œuvres) գիտահանրամատչելի գրքի համար (1864 թ.)
Տեսակ	գրական ստեղծագործություն
Ժանր	գիտական ֆանտաստիկա
Ձև	պատմվածք
Հեղինակ	Էդգար Ալլան Պո
Երկիր	ԱՄՆ
Բնագիր լեզու	անգլերեն
Գրվել է	1835
Հրատարակվել է	1835
Թվային տարբերակ	projekt-gutenberg.org/poe/pfaal/pfaal.html
	The Unparalleled Adventure of One Hans Pfaall

«Ոմն Հանս Պֆալի անհավանական արկածները» կամ «Հանս Պֆֆալ» (The Unparalleled Adventure of One Hans Pfaall)^[1], ամերիկացի գրող Էդգար Ալան Պոյի կարճ պատմվածք, որը հրապարակվել է 1835 թվականի հունիսին «Հարավային գրական սուրհանդակ» (Southern Literary Messenger) ամսագրի «Հանս Ֆաալ - մի պատմություն» (Hans Phaall -- A Tale) վերնագրով, որը Պոն նախատեսել էր որպես խաբեություն^[2]:

Պատմությունը համարվում է ժամանակակից գիտաֆանտաստիկ ժանրի առաջիններից մեկը^[3]^[4]^[5]: Պատմությունը ներկայացնում է դեպի Լուսին ուղևորությունը Պֆաալ անունով մի մարդու, որը խոստանում է հայտնել Լուսնի մակերևույթի և լուսնաբնակների վերաբերյալ տեղեկատվությունը, իր մի քանի սպանությունների համար ներում շնորհելու դիմաց, որոնք նա կատարել էր Երկիրը լքելուց անմիջապես առաջ:

Պոն նպատակ է ունեցել շարունակել խաբեությունը հրապարակումները շարունակելով, սակայն 1835 թվականի օգոստոսի 25-ի Նյու Յորքի Sun օրաթերթի համարում տպագրվել է նմանատիպ հոդված (Լուսնային մեծ խաբեություն), որը ներկայացվել է որպես իրական իրադարձություն և մեծ հնչեղության է արժանացել ու կլանել է հանրային ողջ ուշադրությունը: Այդ պատճառով Պոն հրաժարվել է իր խաբեությունը շարունակելու մտքից: Ավելի ուշ Պոն գրել է, որ իր պատմվածքի ծաղրական երանգը հեշտացրել էր ընթերցողներին ենթադրյալ կեղծիքը տեսնելը:

Սյուժե

Էդգար Ա. Պոյի «Hans Phaall -- A Tale» բնօրինակ էջը, որը տպագրվել է «Հարավային գրական սուրհանդակ» գրական մասագրի 1835 թվականի հունիսի համարում

Մի ջերմ օր (ճշգրիտ չի նշվում, երբ) Ռոտերդամի բիրժայի հրապարակում վայրէջք է կատարում մի հսկա օդապարիկ: Այն անկանոն ձևի էր. օդապարիկի զամբյուղը գլխարկանման էր: Օդապարիկում գտնվում էր մամնի անհամաչափ կառուցվածքով մի էակ, որի բոյը երկու ֆուտ (60,96 սմ) էր: Նա բուրգոմիստր Սուպերբուս վան Ունդերդուքին փոխանցում է մի փակ փաթեթ, որից հետո օդապարիկը մեծ արագությամբ բարձրանում ու անհետանում է երնքում:

Պարզվում է, որ փաթեթում նամակ կա իրենց քաղաքի բնակիչներից Հանս Պֆաալից, որը զբաղվում էր կրակը բորբոքելու համար օդամղիչ փուքսերի վերնորոգմամբ: Նամակում Պֆաալը պատմում է վերջին տարիների իր դաժան կյանքի մասին, իր պարտքերի և իրեն հանգիստ չտվող պարտատերերի մասին, նաև հսկա օդապարիկ կառուցելու անհագ ձգտման մասին: Որից հետո պատմում է այդ հսկա օդապարիկը կառուցելու և այն մասին, որ ինքը գիտի ինչպես ստանալ անհայտ գազ, որը միայն հայտնի է խորհրդավոր մի մարդու` ոմն Նանտ քաղաքի բնակիչ: Ըստ Պֆաալի այդ էլեմենտը երկար ժամանակ համարվել է ազոտի մաս: Նրա խտությունը 37,4 անգամ ջրածնի խտությունից փոքր է:

Օդապարիկով թռչելուց առաջ (որի պատրաստությունները խիստ գաղտնի է արել) Պֆաալն իր պարտատերերերին խաբելով հրավիրել է ցախանոց և թռիչքի մեկնարկի պահին այրել է դեպի վառոդով լի տակառը հասնող ֆիտիլը:

Որից հետո Պֆաալը մանրամասն նկարագրվում է օդապարիկով թռիչքը։ Ձեռագիրը, որը կազմում է պատմության մեծ մասը, մանրամասնում է, թե ինչպես է Պֆաալին հաջողվել հասնել Լուսին` ստեղծելով հեղափոխական նոր օդապարիկ և մի սարք, որը տիեզերքի վակուումը սեղմելով վերածում է շնչելու համար պիտանի օդի: Երբ մթնոլորտային ճնշումը շատ է նոսրանում, Պֆաալը մտնում է հերմետիկ գոնդոլի մեջ և միացնում է «պարոն Գրիմմի մթնոլորտային օդը խտացնելող սարքը»:

Վերջապես, օդապարիկը շրջվում է և սկսում է մոտենալ Լուսնին: Ճանապարհորդությունը տևում է 19-ը օր և Պֆաալը հասնում է Լուսին: Նամակում պատմվում է Երկրի նկարագրությունները տիեզերքից, ինչպես նաև Երկրի բնական արբանյակի կրակոտ, հրաբխային մակերևույթի վրա վայրէջքը: Նամակի վերջում Պֆաալը Ռոտերդամի բուրգոմիստրին և աստղագիտական միության նախագահին առաջարկում է Լուսնի կյանքի մասին տեղեկություններ հայտնել, եթե երեք պարտատերերի սպանությունը իրեն ներվի:

Ձեռագիրը կարդալուց հետո քաղաքային իշխանությունները համաձայնվում են, որ Պֆաալը պետք է ներում ստանա, բայց տեքստը նրանց բերած սուրհանդակը (ակնհայտորեն Լուսնի բնակիչը) անհետացել էր, և նրանք չէին կարող վերականգնել կապը նրա հետ:

Ազդեցություն

Էդգար Ալան Պոն սովորել է Վիրջինիայի համալսարանում 1826 թվականին, երբ այնտեղի ֆակուլտետի նախագահն էր Ջորջ Թաքերը, և հայտնի է, որ նա կարդացել էր Թաքերի 1827 թվականի «Ճանապարհորդություն դեպի Լուսին» վեպը և դրանից ոգեշնչվել «Հանս Պֆաալը» գրելու համար^[6]^[7]:

Հարրի Հարիսոնը և Մալքոլմ Էդվարդսը, 1979 թվականի «Տիեզերանավը փաստերում և հորինվածքներում» գրքում, մեկնաբանում են, որ Թաքերի պատմությունը «կարող էր [...] պատասխանատու լինել» Պոյի պատմության համար^[8], մինչդեռ Ջ. Օ. Բեյլին գրում է, որ Պոյի պատմությունը «անշուշտ շատ բանում է պարտական» Թաքերի պատմվածքին^[6], իսկ Ադամ Ռոբերթսն այնքան հեռու է գնում, որ ասում է, որ «Պոն մի քանի էջ գրագողություն է արել»^[9]:

Բեյլին, 1942 թվականին Ամերիկայի ժամանակակից լեզուների ասոցիացիայի հրապարակումների հոդվածում, որը վերլուծում է Պոյի մի քանի պատմվածքների աղբյուրները, այդ թվում՝ «Հանս Պֆաալը», բացահայտում է մի քանի զուգահեռներ երկու պատմությունների միջև, ներառյալ ճամփորդության ժամանակ օդի պակասի պատճառով գլխապտույտի կամ գիտակցության կորստի մասին հղումները, գրավիտացիայի ուղղության փոփոխությունից (bouleversement) հետո Լուսինը Երկրի հետ շփոթելը: Ինչպես նաև առաջին դեմքով պատմողը հետաձգում է գիտական հայտնագործությունների քննարկումը անձնական պատճառներով, սակայն խոստանում է դրանք առանձին հրապարակել ավելի ուշ: Բեյլին եզրակացրել է, որ պատմվածքի համար Պոյի աղբյուրները բազմազան են և բարդ, սակայն նյութի զգալի քանակությունը կարելի է գտնել Թաքերի գրքում, և դա չի կարող բացատրվել 1828 թվականի մարտին American Quarterly Review-ում հրապարակված A Voyage to the Moon գրախոսության հետ ծանոթ լինելով (որը նախկինում առաջադրվել էր որպես բացատրություն, որ Պոն հղում է արել «Հանս Պֆաալ» 1840 թվականի հրատարակության գրառման մեջ), քանի որ Թաքերի և Պոյի պատմության որոշ ընդհանուր գծեր ակնարկում չեն հիշատակվել^[10]:

Գրական նշանակություն

Պոյի պատմությունը ազդեցություն է ունեցել և հիշատակվում է Ժյուլ Վեռնի Երկրից մինչև Լուսին (1865) գիտաֆանտաստիկ վեպի վրա, որը կարելի է դիտել որպես պատմության վերապատմում^[11]: Ժյուլ Վեռնը Պոյին համարել է «գիտական վեպի» ստեղծող, երբ նրան անվանել է «հրաշալի գիտական վեպի ստեղծող» («le créateur du roman merveilleux scientifique»)^[12]:

Էդգար Պոյի նշումներ

Պատմության ավարտից հետո հեղինակը նշումներ է արել, որոնցում նա քննարկում է Սան թերթում տպագրված հայտնի խաբեության սխալները, որոնք այժմ հայտնի են որպես «Լուսնային մեծ խաբեություն», դրա չհիմնավորվածությունը և ընթերցողների դյուրահավատությունը: Նա դրան հակադրում է իր սեփական դատողությունները:

Պֆաալի տեքստում և ծանոթագրություններում հեղինակը հենվում է որոշակի հիպոթեզների և տեսությունների վրա, (մեր օրերում հնացած գիտական տեսություններ): Նախ, Երկրից մինչև Լուսին ամբողջ տարածությունում մթնոլորտի առկայությունը: Նաև հիշատակում է Խոռոչավոր Երկրի վարկածի^{[Ն 1]} ժամանակակից տարբերակը.

(ապրիլի 7-ի գրառում) Դեպի հյուսիս <…> ձգվում էր շարունակական, կամ գրեթե շարունակական դաշտ: Նրա մակերեսը, որը սկզբում հարթ էր, աստիճանաբար իջնում էր՝ ստանալով նկատելի գոգավոր ձև և ավարտվում էր հենց բևեռի մոտ՝ կլոր, կտրուկ արտահայտված իջվածքով։ Վերջինս երևում էր շատ ավելի մուգ, քան մնացած կիսագունդը և տեղ-տեղ ամբողջովին սև էր^[1]^[12]։

Նշումներ

↑ «Խոռոչավոր Երկրի հիպոթեզը» ենթադրում է Երկրի ներսում ներքին աստղի առկայությունը, սակայն դա հերքվում է հետևյալ փաստերով. Աստղի ծնունդը պահանջում է Երկրի զանգվածից մի քանի կարգով մեծ զանգված և համեմատելի Արեգակի զանգվածի հետ: Մինչ օրս հայտնաբերված ամենաթեթև աստղերի զանգվածը հարյուրապատիկ անգամ ավելի մեծ է, քան ամբողջ Երկրի զանգվածը: Այլ հիմնավորումները տես Երկրի խոռոչ հոդվածում:

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 «Необыкновенное приключение некоего Ганса Пфааля (По; Энгельгардт) — Викитека». ru.wikisource.org (ռուսերեն). Վերցված է 2025-03-13-ին.
↑ Ketterer, David. “Poe's Usage of the Hoax and the Unity of ‘Hans Phaall.’” Criticism, vol. 13, no. 4, 1971, pp. 377–385. Accessed 29 Nov. 2020.
↑ Shenoy, Gautham. "Edgar Allan Poe – The father of science fiction? Factor Daily. Retrieved 2020-11-29.
↑ "Edgar Allan Poe Pioneers Science Fiction." National Park Service. Retrieved 2020-11-29.
↑ Olney, Clarke. “Edgar Allan Poe—Science-Fiction Pioneer.” The Georgia Review, vol. 12, no. 4, 1958, pp. 416–421. JSTOR, www.jstor.org/stable/41395580. Accessed 30 Nov. 2020.
↑ ^6,0 ^6,1 Bailey, James Osler (1972) [1947]. «Chapter Three: Down Alph the Sacred River: Scientific Fiction, 1817–1870—C. The Wonderful Journey—3. To Other Planets». Pilgrims Through Space and Time: Trends and Patterns in Scientific and Utopian Fiction (անգլերեն). Greenwood Press. էջ 45. ISBN 978-0-8371-6323-9.
↑ Moskowitz, Sam (October 1959). Santesson, Hans Stefan (ed.). «Two Thousand Years of Space Travel». Fantastic Universe (անգլերեն). Vol. 11, no. 6. էջեր 84–85. ISFDB series #18631.
↑ Harrison, Harry; Edwards, Malcolm (1979). «Flying to the Moon». Spacecraft in Fact and Fiction (անգլերեն). Exeter Books. էջ 10. ISBN 978-0-89673-019-9.
↑ Roberts, Adam (2016). «SF 1850–1900: Mobility and Mobilisation». The History of Science Fiction. Palgrave Histories of Literature (2nd ed.). Palgrave Macmillan. էջ 156. doi:10.1057/978-1-137-56957-8_7. ISBN 978-1-137-56957-8. OCLC 956382503.
↑ Bailey, J. O. (June 1942). «Sources for Poe's Arthur Gordon Pym, 'Hans Pfaal,' and Other Pieces». Publications of the Modern Language Association of America. LVII (2): 522–535.
↑ Tretsch, John. "Extra! Extra! Poe invents science fiction!" as collected in The Cambridge Companion to Edgar Allan Poe, edited by Kevin J. Hayes. Cambridge University Press, 2002: 117. 0-521-79727-6
↑ ^12,0 ^12,1 «Жюль Верн | Геннадий Прашкевич | страница 34 | LoveRead.ec - читать книги онлайн бесплатно». loveread.ec. Վերցված է 2025-03-13-ին.

Արտաքին հղումներ

Green, Roger Lancelyn (1975) [1958]. «Unparallelled Adventures on the Moon». Into Other Worlds: Space-Flight in Fiction, from Lucian to Lewis (English). Arno Press. էջեր 76–82. ISBN 978-0-405-06329-9.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
Nicolson, Marjorie Hope (1948). «Epilogue». Voyages to the Moon (անգլերեն). The Macmillan Company. էջեր 238–241.
Roberts, Adam (2016). «Early 19th-Century SF». The History of Science Fiction. Palgrave Histories of Literature (2nd ed.). Palgrave Macmillan. էջեր 140–143. doi:10.1057/978-1-137-56957-8_6. ISBN 978-1-137-56957-8. OCLC 956382503.
Publication history and versions of "Hans Pfaall"
"Hans Phaall -- A Tale", Southern Literary Messenger, Volume 1, Issue 10, June, 1835, pp. 565-580
The Unparalleled Adventure of One Hans Pfaal at Must-ReadClassics

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ոմն Հանս Պֆաալի անհավանական արկածները» հոդվածին։

[13] «Խոռոչավոր Երկրի հիպոթեզը» ենթադրում է Երկրի ներսում ներքին աստղի առկայությունը, սակայն դա հերքվում է հետևյալ փաստերով. Աստղի ծնունդը պահանջում է Երկրի զանգվածից մի քանի կարգով մեծ զանգված և համեմատելի Արեգակի զանգվածի հետ: Մինչ օրս հայտնաբերված ամենաթեթև աստղերի զանգվածը հարյուրապատիկ անգամ ավելի մեծ է, քան ամբողջ Երկրի զանգվածը: Այլ հիմնավորումները տես Երկրի խոռոչ հոդվածում:

[:0-1] 1,0 ^1,1 «Необыкновенное приключение некоего Ганса Пфааля (По; Энгельгардт) — Викитека». ru.wikisource.org (ռուսերեն). Վերցված է 2025-03-13-ին.

[2] Ketterer, David. “Poe's Usage of the Hoax and the Unity of ‘Hans Phaall.’” Criticism, vol. 13, no. 4, 1971, pp. 377–385. Accessed 29 Nov. 2020.

[3] Shenoy, Gautham. "Edgar Allan Poe – The father of science fiction? Factor Daily. Retrieved 2020-11-29.

[4] "Edgar Allan Poe Pioneers Science Fiction." National Park Service. Retrieved 2020-11-29.

[5] Olney, Clarke. “Edgar Allan Poe—Science-Fiction Pioneer.” The Georgia Review, vol. 12, no. 4, 1958, pp. 416–421. JSTOR, www.jstor.org/stable/41395580. Accessed 30 Nov. 2020.

[BaileyAVoyageToTheMoon-6] 6,0 ^6,1 Bailey, James Osler (1972) [1947]. «Chapter Three: Down Alph the Sacred River: Scientific Fiction, 1817–1870—C. The Wonderful Journey—3. To Other Planets». Pilgrims Through Space and Time: Trends and Patterns in Scientific and Utopian Fiction (անգլերեն). Greenwood Press. էջ 45. ISBN 978-0-8371-6323-9.

[MoskowitzAVoyageToTheMoon-7] Moskowitz, Sam (October 1959). Santesson, Hans Stefan (ed.). «Two Thousand Years of Space Travel». Fantastic Universe (անգլերեն). Vol. 11, no. 6. էջեր 84–85. ISFDB series #18631.

[HarrisonEdwardsAVoyageToTheMoon-8] Harrison, Harry; Edwards, Malcolm (1979). «Flying to the Moon». Spacecraft in Fact and Fiction (անգլերեն). Exeter Books. էջ 10. ISBN 978-0-89673-019-9.

[RobertsAVoyageToTheMoon2-9] Roberts, Adam (2016). «SF 1850–1900: Mobility and Mobilisation». The History of Science Fiction. Palgrave Histories of Literature (2nd ed.). Palgrave Macmillan. էջ 156. doi:10.1057/978-1-137-56957-8_7. ISBN 978-1-137-56957-8. OCLC 956382503.

[BaileySourcesForPoe-10] Bailey, J. O. (June 1942). «Sources for Poe's Arthur Gordon Pym, 'Hans Pfaal,' and Other Pieces». Publications of the Modern Language Association of America. LVII (2): 522–535.

[11] Tretsch, John. "Extra! Extra! Poe invents science fiction!" as collected in The Cambridge Companion to Edgar Allan Poe, edited by Kevin J. Hayes. Cambridge University Press, 2002: 117. 0-521-79727-6

[:1-12] 12,0 ^12,1 «Жюль Верн | Геннадий Прашкевич | страница 34 | LoveRead.ec - читать книги онлайн бесплатно». loveread.ec. Վերցված է 2025-03-13-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[Ն 1]