Չարլզ Լյուիս Թիֆանի

Չարլզ Լյուիս Թիֆանի
Դիմանկար
Ծնվել էփետրվարի 15, 1812(1812-02-15)[1][2][3][…]
ԾննդավայրՔիլինգլի, Ուինդհամ շրջան, Կոնեկտիկուտ, ԱՄՆ
Մահացել էփետրվարի 18, 1902(1902-02-18)[1][2][3][…] (90 տարեկան)
Մահվան վայրՅոնկերս, Վեստչեստեր շրջան, Նյու Յորք, ԱՄՆ
ԳերեզմանԳրին-Վուդ գերզմանոց
Քաղաքացիություն ԱՄՆ
Մասնագիտությունոսկերիչ և ձեռնարկատեր
Ծնողներմայր՝ Chloe Tiffany?[4]
Պարգևներ և
մրցանակներ
Պատվո լեգեոնի շքանշանի ասպետ
ԵրեխաներԼուիս Կոմֆորտ Տիֆֆանի[5][6] և Annie Olivia Mitchell?[4]
Ստորագրություն
Изображение автографа
 Charles Lewis Tiffany Վիքիպահեստում

Չարլզ Լյուիս Թիֆանի (անգլ.՝ Charles Lewis Tiffany, փետրվարի 15, 1812(1812-02-15)[1][2][3][…], Քիլինգլի, Ուինդհամ շրջան, Կոնեկտիկուտ, ԱՄՆ - փետրվարի 18, 1902(1902-02-18)[1][2][3][…], Յոնկերս, Վեստչեստեր շրջան, Նյու Յորք, ԱՄՆ), ամերիկյան զարդերի վաճառքի 19-րդ դարի առաջատար, Tiffany & Co. (1837) ընկերության հիմնադիրը։ Ամերիկայում առաջին մանրածախ կատալոգի ստեղծողն է և ստեռլինգային արծաթի ու պլատինի անգլիական չափորոշիչների հիմնադիրը։

Կենսագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թիֆանին ծնվել է 1812 թվականի փետրվարի 15-ին Կոնեկտիկուտ նահանգի Քիլինգլի քաղաքում, Քլոեի (Դրապեր) և Կոմֆորտ Թիֆանիի ընտանիքում։ Թիֆանին կրթությունը ստացել է շրջանային դպրոցում և Կոնեկտիկուտի Փլեյնֆիլդ քաղաքի ակադեմիայում։ 15 տարեկանից օգնել է հորը՝ ղեկավարելով փոքրիկ խանութ։ Հետագայում աշխատել է հոր գործարանի գրասենյակում։ Թիֆանիի ընտանիքը ծագել է ներգաղթյալ Համֆրի Թիֆանիից (1630-1685)[7], որն ապրել է Մասաչուսեթսի ծոցի գաղութում 1660 թվականին[8]։

Կարիերա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Թիֆանին իր խանութում՝ ձախից

1837 թվականին, հորից փոխառված 1000 ԱՄՆ դոլարով, դասընկերոջ՝ Ջոն Բ. Յանգի հետ Նյու Յորքում բացել է գրենական պիտույքների և նվերների փոքրիկ խանութ։ Առաջին երեք օրվա ընթացքում նրանց ընդհանուր վաճառքը բերել է ընդամենը 4,38 դոլար[9], բայց երկու տարի անց նրանք դեռ բիզնեսի մեջ էին՝ վաճառելով ապակյա և ճենապակյա իրեր, դանակներ, ժամացույցներ և զարդեր։ Իր աշխատանքի համար Չարլզն ընտրել է մի փիլիսոփայություն, որն արտահայտված է հետևյալ բառերով. «Լավ դիզայն՝ լավ բիզնես»։ 1840-ական թվականներին, Լուի Ֆիլիպի ռեժիմի անկումից հետո, ֆրանսիացի արիստոկրատները, փախչելով քաղաքական ցնցումներից, փորձում էին վաճառել իրենց զարդերը։ Չարլզ Թիֆանին դա համարել է հիանալի հնարավորություն և սկսել ադամանդներ գնել՝ վտանգելով իր «երիտասարդ» ձեռնարկության կապիտալը։ Սա հանգեցրել է ԱՄՆ-ում խոշոր ադամանդների հայտնվելուն, որոնք աննկատ չեն մնացել ամերիկյան մամուլում, որը Չարլզ Թիֆանիին կնքել է «ադամանդների թագավոր»[10]։

1841 թվականին խանութն ընդարձակվել է և փոխել իր անունը՝ «Թիֆանի, Յանգ և Էլիս»։ Այն ձեռք է բերել լավագույն բոհեմյան ապակի և ճենապակի վաճառող խանութի հեղինակություն։ Ավելի ուշ սկսել է պատրաստել նաև իր սեփական զարդերը։ 1850-ականների սկզբին ընկերությունը վերանվանվել է «Tiffany & Co.» և մասնաճյուղեր բացել Փարիզում (1850) և Լոնդոնում (1868)։ Կենտրոնական խանութը տեղափոխվել է 5-րդ ավենյու[10]։

Վիկտորյական հասարակության արծաթե իրերի պահանջմունքը բավարարելու համար Չարլզ Թիֆանին վարձում է Նյու Յորքում հայտնի ոսկերիչ-արծաթագործ Ջոն Ս. Մուրին։ Նրան հանձնարարվում է արծաթը հավասարեցնել բրիտանական ստեռլինգին` մաքուր արծաթի 92,5% և այլ մետաղների 7,5%։ Հետագայում «Tiffany & Co.»-ի մշակումն ընդունվեց որպես ԱՄՆ-ի արծաթի ստանդարտ[10]։

1861 թվականին Չարլզն անձամբ ծանոթանում է նախագահ Լինքոլնի հետ, որը որոշում է զարդեր պատվիրել կնոջ համար։ Հատուկ Մերի Լինքոլնի համար ստեղծվում է հիանալի մարգարտե վզնոց։ 1862 թվականին՝ Ամերիկայի քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ, Չարլզն ու նրա ընկերությունն աջակցում են Հյուսիսին՝ բանակին մատակարարելով զենք, սնունդ և դեղորայք[11]։

1860-ականների կեսերին Չարլզն առաջատար էր ամերիկյան արծաթի շուկայում, բայց քիչ հայտնի էր Եվրոպայում։ 1867 թվականին Փարիզի համաշխարհային ցուցահանդեսում ընկերությունը մարտահրավեր է նետում եվրոպացիներին և ստանում արծաթագործության համար նածատեսված գլխավոր մրցանակը։ Առաջին անգամ ամերիկյան դիզայնի տունը գովաբանվում է օտարերկրյա ժյուրիի կողմից[10]։

1870 թվականին ընկերության գրասենյակը տեղափոխվում է Մանհեթենի Միության հրապարակ 15։ Այդ ժամանակ ասում էին, որ Չարլզը շատ առույգ տեսք ուներ, ինչպես պատանեկության տարիներին։ Քաղաքում նա միշտ հագնում էր վերարկու և կրում էր բարձր մետաքսյա գլխարկ։ Չարլզ Թիֆանին իր ամբողջ կյանքի ընթացքում աշխատանքային ոչ մի օր չի բացակայել հիվանդության պատճառով[10]։

Չարլզը նորարարական գաղափարների հետևորդ էր, ինչը նպաստում էր բիզնեսի զարգացմանը և իր ընկերության կարգավիճակի ամրապնդմանը։ Նորամուծություններից մեկը զարդերում գունավոր քարերի ներմուծումն էր։ 1876 թվականին «Tiffany & Co.» ընկերությունը բացառիկ տուրմալին է ձեռք բերում անվանի երկրաբան Ջորջ Ֆրեդերիկ Կունցից։ Որոշ ժամանակ անց դոկտոր Կունցը միանում է զարդերի տանը և համագործակցում Չարլզ Թիֆանիի հետ՝ «Tiffany & Co.»-ի հաճախորդների համար Ամերիկայում և ամբողջ աշխարհում ամենալավ ադամանդե քարերը գտնելու նպատակով[10]։

1877 թվականին Հարավային Աֆրիկայի Քիմբերլի ադամանդի հանքերում հայտնաբերվում է աշխարհի ամենամեծ և ամենագեղեցիկ ադամանդներից մեկը՝ դեղին ադամանդը։ 287,42 կարատ քաշով քարը Թիֆանին գնում է 18000 դոլարով։ Ջորջ Ֆրեդերիկ Կունցի ղեկավարությամբ Թիֆանի ադամանդը հղկվում է, և քաշը իջնում է մինչև 128,54 կարատի՝ ստանալով այն ժամանակների համար աննախադեպ՝ 82 նիստ[10]։

1878 թվականին Փարիզի համաշխարհային ցուցահանդեսում Թիֆանիի տունը ստանում է ամենաբարձր մրցանակները՝ արծաթի և ոսկերչական զարդերի համար, իսկ Չարլզ Թիֆանին պարգևատրվում է Պատվո լեգեոնի շքանշանի Խաչով։ Այս ձեռքբերումների արդյունքում «Tiffany & Co.»-ն ստանում է կայսերական և թագավորական զարդերի ընկերության կարգավիճակ՝ զարդեր մատակարարելով Եվրոպայի թագաժառանգներին, ինչպես նաև օսմանյան սուլթանին, Ռուսաստանի կայսրին և կայսրուհուն, Իրանի շահին։

Չարլզի կյանքի վերջին 20 տարվա ընթացքում նրա ընկերությունը իր արտադրանքի համար բազմիցս ստացել է ամենաբարձր մրցանակները։ Դա տեղի է ունեցել նաև 1889 թվականին Փարիզի համաշխարհային ցուցահանդեսում, 1893 թվականին և 1900 թվականին Չիկագոյի համաշխարհային ցուցահանդեսում[10]։

Չարլզի կյանքի ամենամեծ նվաճումներից մեկը Թոմաս Էդիսոնի հետ համագործակցությունն է, որի արդյունքում ստեղծվել են լուսարձակներ և թատրոնների էլեկտրական լուսավորության տարբեր այլ սարքավորումներ[12]։ Դրա շնորհիվ Բրոդվեյը և թատերական այլ շոուներ դառնում են ավելի ժողովրդական։ Բացի այդ, Չարլզ Թիֆանին Մետրոպոլիտենի արվեստի թանգարանի հովանավորն էր և Նյու Յորքի գեղեցիկ արվեստների ընկերության հիմնադիրներից մեկը[10]։

Անձնական կյանք

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1839 թվականի նոյեմբերի 30-ին Չարլզն ամուսնացել է Ջոն Բ. Յանգի քրոջ՝ Հարիետ Օլիվիա Ավենի Յանգի (1816-1897) հետ։ Նրանք ունեցել են վեց երեխա՝ Չարլզ Լյուիս Թիֆանի կրտսերը (ծն. 1842), Էննի Օլիվիա Թիֆանի Միթչելը (ծն. 1844, ամերիկացի դիվանագետ Հայրամ Բինգհամ IV-ի մեծ տատը)[13][14], Լուիս Կոմֆորտ Թիֆանի (ծն. 1848), Լուիզա Հարիթ Թիֆանի (ծն. 1856), Հենրի Չարլզ Թիֆանի (ծն. 1858) և Բերնեթ Յանգ Թիֆանի (ծն. 1860):

Մահ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Թիֆանիի գերեզմանը

Չարլզ Թիֆանին մահացել է Նյու Յորքի Յոնկեր քաղաքում, 1902 թվականի փետրվարի 18-ին, 90 տարեկան հասակում[15]։ Այդ պահին նրա ընկերությունը գնահատվել է ավելի քան 2 միլիոն դոլար և ճանաչվել է Հյուսիսային Ամերիկայի ամենահայտնի ոսկերչական ընկերություն[8]։

Պարգևներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Encyclopædia Britannica
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Gran Enciclopèdia Catalana (կատ.) — Grup Enciclopèdia, 1968.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 GeneaStar
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Geni(բազմ․) — 2006.
  5. ↑ Union List of Artist Names — 2013.
  6. ↑ https://hedendaagsesieraden.nl/2021/11/20/tiffany/
  7. ↑ «Tiffany Playground». Վերցված է 2013 թ․ հուլիսի 12-ին.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Roth, David M., editor, and Grenier, Judith Arnold, associate editor, "Connecticut History and Culture: An Historical overview and Resource Guide for Teachers", published by the Connecticut Historical Commission, 1985, page 155
  9. ↑ «Timeline - The Tiffany Story, 1837». Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 18-ին.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 10,4 10,5 10,6 10,7 10,8 «About Tiffany & Co. Charles Lewis Tiffany». Վերցված է 2013 թ․ հուլիսի 12-ին.
  11. ↑ «Чарльз Льюис Тиффани: бриллиантовый король». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2013 թ․ հուլիսի 12-ին.
  12. ↑ «History of Tiffany Lamps & Lampshades». www.tiffanyshades.com. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 9-ին.
  13. ↑ «Hiram Bingham; Diplomat, 84». New York Times. 1988 թ․ հունվարի 17. Վերցված է 2013 թ․ հունիսի 9-ին.
  14. ↑ «Illustrations from the Tiffany Fortune: Founder of Tiffany & Co., Charles Tiffany with his granddaughter Alfreda Mitchell, 1877». tiffanyfortne.com. 2007 թ․ հոկտեմբերի 12. Վերցված է 2013 թ․ հունիսի 9-ին.
  15. ↑ «Charles L. Tiffany Dead». New-York Tribune. 1902 թ․ փետրվարի 19. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 9-ին.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Չարլզ Լյուիս Թիֆանի» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ