Պիրոկինեզ

Մեդիում Դանիել Դանգլաս Հոմը պիրոկինեզի ենթադրյալ պրակտիկանտ էր

Պիրոկինեզը ենթադրյալ հոգեկան կարողություն է, որը թույլ է տալիս մարդուն ստեղծել և կառավարել կրակը մտքի ուժով[1][2][3]։ Ինչպես մյուս պարահոգեբանական երևույթների դեպքում, պիրոկինեզի փաստացի գոյությունը հաստատող վերջնական ապացույց չկա։ Ենթադրյալ շատ դեպքեր կեղծիքներ են՝ խաբեության արդյունք.[4][5]:

Ստուգաբանություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Պիրոկինեզիս» բառը (հունարեն՝ pyr=կրակ, kinesis=շարժում) տարածվել է սարսափ վիպասան Սթիվեն Քինգի կողմից 1980 թվականին իր «Firestarter» վեպում՝ նկարագրելու կրակ ստեղծելու և կառավարելու կարողությունը[1][6][7]։ Բառը նախատեսված է տելեկինեզին զուգահեռ, Ս. Թ. Ջոշին նշում է, որ տելեկինեզի ճիշտ անալոգիան կլինի «ոչ թե «պիրոկինեզը», այլ «տելեպիրոզը» (հեռվից կրակ)»[8]։

Պատմություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ա. Վ. Անդերվուդը, 19-րդ դարի աֆրոամերիկացի, ձեռք է բերել հայտնիության կարգավիճակ՝ իրերը վառելու ենթադրյալ ունակությամբ։ Մոգերն ու գիտնականները ենթադրում են, որ փոխարենը Անդերվուդը օգտագործել է ֆոսֆորի թաքնված կտորները։ Ֆոսֆորը կարող է հեշտությամբ բռնկվել շնչառության կամ քսման միջոցով։ Թերահավատ քննիչ Ջո Նիկելը գրել է, որ Անդերվուդը կարող էր օգտագործել «քիմիական այրման տեխնիկա և դեռ այլ միջոցներ։ Ինչ էլ որ լինի ճշգրիտ տարբերակը, և ֆոսֆորի հնարքը կարող է լինել ամենահավանականը, խաբեության հնարավորությունները շատ ավելի գերակշռում են ցանկացած օկուլտիզմի լիազորություններ, որոնք ակնարկվել են Չարլզ Ֆորտի և ուրիշների կողմից»[5]։

Մեդիում Դանիել Դանգլաս Հոմը հայտնի էր կրակի ունակություններով և հրդեհից վերցված ածուխի ջեռուցված կտորը ձեռքում պահելով։ Մագ Հենրի Ռ. Էվանսը գրել է, որ ածուխի հետ վարվելը ձեռնածություն է, որը Հոմը կատարել է թաքնված պլատինի կտորի միջոցով[9]։ Հերվարդ Քարինգթոնը նկարագրեց Էվանսի վարկածը որպես «անկասկած հնարամիտ», բայց մատնանշեց, որ փորձառու քիմիկոս Ուիլյամ Քրուքսը ներկա էր նիստին, մինչ Հոմը կատարում էր հնարքը և հստակ կիմանար, թե ինչպես տարբերել ածուխը և պլատինը[10]։ Ֆրենկ Պոդմորը գրել է, որ կրակի սխրանքների մեծ մասը կարող էր հեշտությամբ իրականացվել հնարքների և ձեռքի խորամանկության միջոցով, սակայն հալյուցինացիան և զգայական խաբեությունը կարող էին բացատրել Քրուկսի պնդումը Հոմի մատներից բոցը դիտելու մասին[11]։

Ջոզեֆ Մաքքեյբը գրել է, որ Հոմի պիրոկինեզի ենթադրյալ սխրանքները անբավարար էին, նա նշել է, որ դրանք կատարվել են մութ պայմաններում ոչ վստահելի վկաների շրջանում[12]::

Երբեմն պիրոկինեզի մասին պնդումները հրապարակվում են կրակի ուրվականների համատեքստում, ինչպիսիք են Կաննետո դի Կարոնիայի հրդեհը և 1982 թվականին իտալական երիտասարդ շոտլանդացի դայակ Քերոլ Քոմփթոնի դեպքը[13]։

2011 թվականի մարտին երեք տարեկան մի աղջիկ Անտիկում, Ֆիլիպինների կարևոր միստիցիզմով և բանահյուսությամբ գավառում, գրավեց տեղական լրատվամիջոցների ուշադրությունը հրդեհներ կանխատեսելու կամ ստեղծելու ենթադրյալ գերբնական ուժի ունակությամբ։ Քաղաքի քաղաքապետն ասաց, որ ականատես է եղել, թե ինչպես է բարձը բռնկվել այն բանից հետո, երբ աղջիկն ասել է «կրակ... բարձ»։ Մյուսները պնդում էին, որ ականատես են եղել, թե ինչպես է աղջիկը կանխագուշակում կամ կրակս ստեղծում առանց առարկաների հետ ֆիզիկական շփման[14][15]:Քաղաքի հոգևոր առաջնորդը պնդում էր, որ աքսորել է աղջկան, իսկ ոստիկանությունը չկարողացավ որևէ աննորմալ բան գտնել, թեև պարանորմալ երեւույթների կողմնակիցը պնդում էր, որ նա պետք է ժառանգած լիներ այդ ուժերը նախորդ կյանքից[16]:Ենթադրյալ «հրդեհի մեկնարկի» պատմությունը ցուցադրվել է 2020 թվականի հունիսի 22-ի «Կապուսո Մո, Ջեսիկա Սոհո» շոուում։ Քանի որ տան շուրջ մի քանի առարկաներ են բռնկվել, տեղի բնակիչները հավաքվել են աղջկա տուն՝ իմանալու հանգամանքները, իսկ շտապօգնության ծառայություններն այցելել են տուն՝ հետաքննեության համար[17]։

Գոյություն չունի գիտականորեն հայտնի մեթոդ ուղեղի համար պայթյուններ կամ հրդեհներ առաջացնելու համար[2]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 Joyce, Judith (2011). The Weiser Field Guide to the Paranormal. San Francisco, California: Weiser Books. էջ 159. ISBN 978-1609252984.
  2. ↑ 2,0 2,1 Gresh, Lois H.; Weinberg, Robert (2007). The Science of Stephen King: From Carrie to Cell, The Terrifying Truth Behind the Horror Masters Fiction. Hoboken, New Jersey: Wiley & Sons. էջեր 38–39. ISBN 9780471782476. Վերցված է 2014 թ․ սեպտեմբերի 5-ին.
  3. ↑ Westfahl, Gary; Gaiman, Neil (2005). The Greenwood Encyclopedia of Science Fiction and Fantasy (1st ed.). Westport, Connecticut: Greenwood Press. էջ 637. ISBN 9780313329524. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 6-ին.
  4. ↑ Stein, Gordon; Gardner, Martin (1993). Encyclopedia of Hoaxes. Detroit: Gale Research. էջեր 161–164. ISBN 0810384140.
  5. ↑ 5,0 5,1 Nickell, Joe (2004). Mystery Chronicles: More Real-Life X-Files. Lexington, Kentucky: University Press of Kentucky. էջեր 56–60. ISBN 9780813123189.
  6. ↑ McCrossan, John A. (2000). Books and Reading in the Lives of Notable Americans: A Biographical Sourcebook. Westport, Connecticut: Greenwood Press. էջ 144. ISBN 0313303762.
  7. ↑ Lee, Walt (1972). Reference Guide to Fantastic Films: Science Fiction, Fantasy, & Horror. Volume 2. Los Angeles: Chelsea-Lee Books. էջ 193. ISBN 0913974048. Արխիվացված է օրիգինալից 2023 թ․ նոյեմբերի 1-ին. Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 20-ին.
  8. ↑ Joshi, S. T. (2001). The Modern Weird Tale. Jefferson, North Carolina: McFarland. էջ 75. ISBN 9780786409860. Վերցված է 2014 թ․ սեպտեմբերի 6-ին.
  9. ↑ Evans, Henry R. (1897). Hours With the Ghosts Or Nineteenth Century Witchcraft. Laird & Lee. էջեր 106-107. «The "coal" is a piece of spongy platinum which bears a close resemblance to a lump of half burnt coal, and is palmed in the hand, as a prestidigitateur conceals a coin, a pack of cards, an egg, or a small lemon. The medium or magician advances to the grate and pretends to take a genuine lump of coal from the fire but brings up instead at the tops of his fingers, the piece of platinum.»
  10. ↑ Carrington, Hereward (1907). The Physical Phenomena of Spiritualism. Herbet B. Turner & Co. էջ 404.
  11. ↑ Podmore, Frank (1910). «Levitation and the Fire Ordeal». The Newer Spiritualism. Henry Holt and Company. էջեր 55–86.
  12. ↑ McCabe, Joseph (1920). Is Spiritualism Based on Fraud? the Evidence Given by Sir A. C. Doyle and Others Drastically Examined. London Watts & Co. էջեր 78–80.
  13. ↑ «Sicilian fires recall nanny's 'witch' ordeal». The Scotsman. 2004 թ․ փետրվարի 12. Վերցված է 2015 թ․ մարտի 5-ին.
  14. ↑ «Fire 'seer' draws hundreds to Antique village». Newsinfo.inquirer.net. 2011 թ․ մարտի 9. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 4-ին. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 7-ին.
  15. ↑ Felongco, Gilbert P (2011 թ․ մարտի 5). «Three-year-old alleged firestarter sparks amazement in Philippines». Gulf News.
  16. ↑ Vince (2011 թ․ մարտի 24). «Fire Starter or Pyrokinesis: 3-Year old Child from Iloilo City Make Fire by Imagination». Philippine News.
  17. ↑ «Kapuso Mo, Jessica Soho: Bata mula Antique na hinihinalang firestarter, kumusta na ngayon?». GMA News and Public Affairs. YouTube. 2020 թ․ հունիսի 21. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ դեկտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 1-ին.

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Գորդոն Սթեյն. (1993). Խաբեությունների հանրագիտարան. Գեյլի հետազոտություն. 0-8103-8414-0
  • Ջոն Թեյլոր. (1980). Գիտությունը և գերբնականը. պարանորմալ երևույթների ուսումնասիրություն, ներառյալ հոգեկան բուժում, պայծառատեսությունը, հեռատեսությունը և կանխագուշակումը վաստակավոր ֆիզիկոսի և մաթեմատիկոսի կողմից։ Թեմփլ Սմիթ. 0-85117-191-5