ՌացիոՎիքի

ՌացիոՎիքի
rationalwiki.org​(անգլ.)
Տեսակpolitical online encyclopedia?
Լեզուանգլերեն, չինարեն, էսպերանտո, ֆրանսերեն, գերմաներեն, հունարեն, իտալերեն, պարսկերեն և պորտուգալերեն
Բացվածմայիսի 22, 2007
 RationalWiki Վիքիպահեստում

ՌացիոՎիքի` վիքի նախագիծ, որի նպատակն է «վերլուծել և հերքել կեղծ գիտությունները և հակացիենտիզմը, փաստել մարգինալ գաղափարները, հետազոտել կոնսպիրոլոգիական տեսությունները, ավտորիտարիզմը և ֆունդամենտալիզմը, ինչպես նաև վերլուծել, թե ինչպես են այդ թեմաները ներկայացվում ԶԼՄ-ներում»[1]։ Նախագիծը մեկնարկել է 2007 թվականին՝ որպես հակակշիռ Կոնսերվատներին, այն բանից հետո, երբ դրա մի քանի օգտատերեր արգելափակվել էին հոդվածների բովանդակությունը վիճարկելու փորձերի համար[2][3]։ ՌացիոՎիքին ունի անգլերեն և ռուսերեն տարբերակներ։

Պատմություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ստեղծում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2007 թվականի ապրիլին ամերիկացի թերապևտ Պետեր Լիպսոնը փորձեց խմբագրել կրծքագեղձի քաղցկեղի մասին մի հոդված Կոնսերվապեդիայում՝ հերքելու այնտեղ առկա պնդումները աբորտների և հիվանդության զարգացման միջև ենթադրաբար դրական կապերի մասին։ Կոնսերվապեդիան համացանցային հանրագիտարան է, որի հիմնադիր Էնդի Շլաֆլին այն ստեղծել է որպես Վիքիպեդիայի «այլընտրանք», քանի որ վերջինս, նրա կարծիքով, «լիբերալ և աթեիստական կողմնակալ էր»։ Կոնսերվապեդիայի ադմինիստրատորները, ներառյալ Շլաֆլին, կասկածի տակ դրեցին Լիպսոնի իրավասությունը և դադարեցրին քննարկումը՝ արգելափակելով նրա և այլ մասնակիցների օգտահաշիվները, որից հետո նրանք թողեցին կոնսերվապեդիայի հոդվածները խմբագրելու փորձերը և հիմնեցին իրենց սեփական կայքը՝ RationalWiki.com[3][4]:

RationalMedia հիմնադրամ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աշխատանքները համակարգեու և կայքի գործառնական ծախսերը հոգալու համար 2010 թվականին Թրենտ Թուլուզը հիմնել է ոչ առևտրային կազմակերպություն, որը կոչվեց՝ «Ռացիոնալվիքի հիմնադրամ»։ Բայց 2013 թվականի հուլիսին անվանումը փոխվել է RationalMedia Foundation-ի, քանի որ, հիմնադրամի հիմնադիրների խոսքով, դրա նպատակներն ավելի լայն են պետք է պարզապես աջակցել կայքին[5]։

Ռուսալեզու տարբգերակ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ՌացիոՎիքիի ռուսալեզու տարբերակը ստեղծվել է 2011 թվականի հունվարի սկզբին, այն բանից հետո, երբ ֆորումի ռուսալեզու օգտատերը (borda.ru) գրել է կայքի սեփականատերերին՝ խնդրելով այդ մասին։ Առաջին ռուսալեզու հոդվածները հայտնվել են 2011 թվականի հունվարի 4-ին։ Ավելի ուշ ռուսական տարբերակի համար ստեղծվել է առանձին տիրույթ ru.rationalwiki.org։ Այս պահին ռուսալեզու տարբերակը կայքի միակ լրացուցիչ լեզվական տարբերակն է, բացի հիմնական՝ անգլերենից[6]։ Ռուսական տարբերակի հոդվածների մեծ մասը համապատասխան անգլալեզու հոդվածների թարգմանություն է, սակայն կան նաև հոդվածներ միայն Ռուսաստանում հայտնի երևույթների և մարդկանց մասին, օրինակ՝ հումորիստ Միխայիլ Զադոռնովի մասին[7]։ 2020 թվականի օգոստոսի դրությամբ ռուսերեն բաժինը պարունակում է ավելի քան հազար հոդված։

Առաջադրանքներ և բովանդակություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ՌացիոՎիքին որպես իր առաջադրանք նշում է հետևյալ կետերը[2][8]՝

  • Կեղծ գիտության և հակասիենտիզմի վերլուծություն և հերքում
  • Մարգինալ տեսությունների ամբողջական ցուցակի ստեղծում
  • Ավտորիտարիզմի և ֆունդամենտալիզմի ուսումնասիրություններ
  • Վերլուծություն և Քննադատություն, թե ինչպես են այս թեմաները ներկայացվում լրատվամիջոցներին

Ռացիովիկայի փիլիսոփայությունը որոշ տարբերություններ ունի Վիքիպեդիայի և այլ տեղեկատվական վիքի նախագծերի փիլիսոփայությունից։ Պաշտոնական քաղաքականությունը նկարագրվում է որպես «բծախնդիր տեսակետ» [10] (անգլ.՝ snarky point of view), ի տարբերություն Վիքիպեդիայի չեզոք տեսակետի քաղաքականության։ Հետևելով այս կանոնին՝ շատ հոդվածներ ռացիովիկները ծաղրում են, երգիծանքի ենթարկում և հեգնական կերպով նկարագրում այն տեսակետները, որոնց դեմ հանդես է գալիս։ Սա հատկապես վերաբերում է այնպիսի թեմաների, ինչպիսիք են ոչ ավանդական բժշկությունը և քրիստոնեական ֆունդամենտալիզմի առաջնորդները[4]։

Ռացիովիկայի ակտիվության զգալի մասը նվիրված է կոնսերվապեդիայի քննադատությանը և մոնիտորինգին[3]։ Մասնակիցները, որոնցից շատերը նախկինում գրել են կոնսերվապեդիայում, հաճախ շատ կոշտ են քննադատում այն։ Ըստ Լեսթեր Հեյնեսի The Register կայքում հրապարակած խոսքերի՝ «Conservapedia:Delusions» վերնագրով հոդվածը ծաղրում է այնպիսի պնդումներ, ինչպիսիք են՝ «համասեռամոլությունը հոգեկան խանգարում է», «աթեիստները սոցիոպաթներ են» և «արարման առաջին 6 օրվա ընթացքում Աստված երկիրը տեղադրեց սև խոռոչի ներսում՝ ժամանակը դանդաղեցնելու համար, որպեսզի հեռավոր աստղերից լույսը հասցնի հասնել մեզ»[4]։

Կարծիքներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2015-ին Անդրեա Բալատորեն Ռացիովիկին անվանեց Google-ի և Bing-ի որոնման արդյունքների դիրքերի առումով ամենանշանավոր «մերկացնող» կայքերից մեկը, որը մի փոքր ավելի հայտնի է, քան rense.com-ը, բայց ավելի քիչ նկատելի, քան YouTube-ը և Վիքիպեդիան[9]։

ԷԷՃԻ-ի կողմից հրապարակված «Intelligent Systems'2014» գիտաժողովի ամփոփագրում Ալեքսանդր Շվեցը գրում է, որ «պարբերականներում կան մի քանի ինտերնետային ռեսուրսներ և հոդվածներ, որոնք տեղեկատվություն են տրամադրում կեղծ գիտական տեսությունների մասին։ Դրանք ներառում են՝ տեղեկատվություն, որն օգնում է ոչ փորձագետներին ձեռք բերել անհրաժեշտ գիտելիքներ՝ մոլորությունները կանխելու համար։ Այդպիսի ռեսուրսներից է ռացիովիքին, որը ստեղծվել է կեղծ գիտական տեսությունների, անհատների և կազմակերպությունների մասին գիտելիքները համակարգելու և դասակարգելու համար»[10]։

ՌացիոՎիքին երբեմն մեջբերվում է հանրաճանաչ և ակադեմիական աղբյուրներում։ Թոմ Շիվերսը The Daily Telegraph-ից հղում է կատարել դիետիկներին՝ նկարագրելով համացանցի կանոնները[11]։ Snopes.com կայքը բազմիցս մեջբերել է այն՝ նկարագրելով դավադրության տեսաբան Սորչ Ֆաալին European Union Times-ում[12][13][14][15]։ Մագնուս Ռեմեջը «Perspectives on Information»-ում մեջբերել է նրան՝ պատմելով Կոնսերվապեդիայի հիմնադիրներ Էնդի Շլաֆլիի և կենսաբան Ռիչարդ Լենսկու նամակագրության մասին, որտեղ Շլաֆլին անհաջող փորձել է հերքել կենսաբանի էվոլյուցիոն փորձի եզրակացությունները[16]։ Թոմաս Լեյտչը մեջբերել է այն «Wikipedia, knowledge, Authority և liberal education ին digital century» հոդվածում, որտեղ անդրադարձել է Citizendium նախագծի պատմությանը[17][18]։

Տես նաև

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ «RationalWiki:Languages». RationalWiki. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ հոկտեմբերի 9-ին. Վերցված է 2021 թ․ նոյեմբերի 11-ին.
  2. ↑ 2,0 2,1 Keeler, Mary; Johnson, Josh; Majumdar, Arun. «Crowdsourced Knowledge: Peril and Promise for Complex Knowledge Systems» (PDF). էջ 4. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2015 թ․ ապրիլի 13-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 17-ին.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Simon, Stephanie (2007 թ․ հունիսի 22). «A conservative's answer to Wikipedia». Los Angeles Times. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ մարտի 26-ին. Վերցված է 2007 թ․ նոյեմբերի 2-ին.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Haines, Lester (2007 թ․ հունիսի 20). «Need hard facts? Try Conservapedia». The Register. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ փետրվարի 11-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 19-ին.
  5. ↑ «Introducing the new RationalMedia Foundation». RationalMedia Foundation. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ փետրվարի 11-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 16-ին.
  6. ↑ «Заглавная страница - RationalWiki». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 9-ին.
  7. ↑ «Задорнов, Михаил Николаевич - RationalWiki». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 28-ին. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 9-ին.
  8. ↑ «RationalWiki Main Page». RationalWiki. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ մարտի 16-ին. Վերցված է 2015 թ․ մարտի 20-ին.
  9. ↑ Ballatore, Andrea. «Google chemtrails: A methodology to analyze topic representation in search engine results». 20.7 (2015). First Monday. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 8-ին. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 10-ին.
  10. ↑ Shvets, Alexander Intelligent Systems'2014: Proceedings of the 7th Институт инженеров электротехники и электроники International Conference Intelligent Systems IS’2014, September 24–26, 2014, Warsaw, Poland, Volume 2: Tools, Architectures, Systems, Applications. Series: Advances in Intelligent Systems and Computing, Vol. 323 / Filev, D.; Jabłkowski, J.; Kacprzyk, J.; Krawczak, M.; Popchev, I.; Rutkowski, L.; Sgurev, V.; Sotirova, E.; Szynkarczyk, P.; Zadrozny, S.. — Springer Publishing[en], 2014. — С. A Method of Automatic Detection of Pseudoscientific Publications, page 533 et seq.. — ISBN 978-3-319-11310-4
  11. ↑ Chivers, Tom (2009 թ․ հոկտեմբերի 23). «Internet rules and laws: the top 10 from Godwin to Poe». The Telegraph. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ հունիսի 19-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 19-ին.
  12. ↑ «Russia Warns Obama: Monsanto». Snopes.com. 2013 թ․ մայիսի 29. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 19-ին.
  13. ↑ «Loose Change». Snopes.com. 2013 թ․ հոկտեմբերի 10. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 19-ին.
  14. ↑ «Rapid Fire». Snopes.com. 2013 թ․ հոկտեմբերի 15. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 19-ին.
  15. ↑ «Outboxing Helena». Snopes.com. 2014 թ․ հունվարի 27. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 19-ին.
  16. ↑ Ramage, Magnus; Chapman, David Perspectives on Information. — Routledge, 2012. — С. 90. — ISBN 1136707638
  17. ↑ Leitch, Thomas Wikipedia U: Knowledge, Authority, and Liberal Education in the Digital Age. — JHU Press, 2014. — С. 145. — ISBN 1-4214-1550-X
  18. ↑ Reiss, Dorit Rubinstein, and Lois A. Weithorn. «Responding to the Childhood Vaccination Crisis: Legal Frameworks and Tools in the Context of Parental Vaccine Refusal(չաշխատող հղում).» (PDF) Buffalo Law Review 63 (2015).