Սերբիայի ազգային խորհրդանիշներ

Սերբիայի ազգային խորհրդանիշներ, այն ինչը խորհրդանշական, ներկայացուցչական կամ այլ կերպ բնորոշ է Սերբիային ու սերբ ժողովրդին կամ սերբական մշակույթին։ Որոշները հաստատված, պաշտոնական խորհրդանիշներ են. օրինակ՝ Սերբիայի զինանշանը, որը հերալդիկորեն ծածկագրված է։ Այլ խորհրդանիշները կարող են չունենալ պաշտոնական կարգավիճակ այս կամ այն պատճառով, բայց նույնպես ճանաչված են ազգային կամ միջազգային մակարդակով։

Պաշտոնական խորհրդանիշներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տեսակ Պատկեր Խորհրդանիշ
Ազգային դրոշ Սերբիայի դրոշ։ Սերբիայի ազգային դրոշը հորիզոնական եռագույն է. կարմիր, կապույտ և սպիտակ փոքր զինանշանով` դրված կենտրոնից ձախ։ Սերբական եռագույնի առաջին գրանցված օգտագործումը եղել է 1835 թվականին։
Զինանշան Սերբիայի զինանշան։ Սերբիայի ազգային զինանշանն ընդունվել է 2004 թվականին և հիմնված է Սերբիայի Թագավորության ժամանակ (1882-1918) օգտագործված բնօրինակի վրա։
Օրհներգ
Սերբիայի ազգային օրհներգ
 Bože pravde (Բոժե պրավդե): Սերբիայի ազգային օրհներգը «Bože pravde» (Արդարության Աստված) առաջին անգամ օգտագործվել է Սերբիայի Թագավորության կողմից (1882-1918 թթ.): Այն վերընտրվել է 2006 թվականին որպես Սերբիայի պաշտոնական օրհներգ։

Այլ խորհրդանիշեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տեսակ Պատկեր Խորհրդանիշ
Ազգային գույներ Սերբիայի ազգային գույներն են կարմիրը, կապույտը և սպիտակը[1][2][3], Սերբիայի դրոշը սովորաբար կոչվում է տրոբոյկա (եռագույն)[4]։ Այս դրոշն ընդունվել է 1835 թվականին[5]։
Ազգային խորհրդանիշ
Բյուզանդականզինանշանի հարթաքանդակ
Սերբական խաչը հիմնված է բյուզանդական խորհրդանիշի` քառագրի (tetragramme ) վրա, և ենթադրվում է, որ այն ընդունվել է առնվազն 14-րդ դարում։ Այն բաղկացած է հունական խաչից և կրակ խորհրդանշող չորս կայծքարերից (firesteel)՝ ուղղված դեպի դուրս։ Ենթադրվում է, որ firesteel-ները Սերբիայի նշանաբան «Միայն միասնությունը կփրկի սերբերին» (սերբ.՝ Само слога Србина спасава) բառերի С տառերն են։
Հերալդիկ խորհրդանիշ Սերբական արծիվ՝ երկգլխանի սպիտակ արծիվ է պատկերված Սերբիայի զինանշանի և դրոշի վրա։ Երկգլխանի արծիվը և սերբական խաչը հիմնական հերալդիկ խորհրդանիշներն են, որոնք ներկայացնում են սերբ ժողովրդի ազգային ինքնությունը դարերի ընթացքում։ Այն ծագել է միջնադարյան Նեմանջիչ (սերբ.` Немањић) դինաստիայից[6]։
Ազգային ռեգալիաներ Կարաջորջևիչ դինաստիայի (Karađorđević) թագի ռեգալները ստեղծվել են 1904 թվականին՝ Պետրոս I Կարագերոգևիչ թագավորի թագադրման համար։ Կտորները պատրաստված են եղել նյութերից, որոնք ներառում են բրոնզ՝ վերցված Կարաջորջեի թնդանոթից, որն օգտագործվել է Սերբիայի Առաջին ապստամբության ժամանակ։ Այս ժեստը խորհրդանշական էր, քանի որ 1904 թվականին այդ ապստամբության 100-ամյակն էր։ Ռեգալիան պատրաստվել է Փարիզում հայտնի Falise brothers ոսկերչական ընկերության կողմից և ներկայումս Սերբիայի Հանրապետության տարածքում պահվող միակ սերբական թագն է[7]։
Հովանավոր սուրբ Սուրբ Սավան, որը հայտնի է նաև Ռաստկո Նեմանջիչ անունով, Սերբական ուղղափառ եկեղեցու հիմնադիրն է և առաջին արքեպիսկոպոսը (1219-1233)։ Նա Սերբիայի հովանավոր սուրբն է և կրթության հովանավորը։ Նա Նեմանջիչ դինաստիայի հիմնադիր Ստեֆան Նեմանյայի որդին է։ Նա հովանավոր սուրբն է Բոսնիա և Հերցեգովինայի Հանրապետության կազմի մեջ մտնող Սերպսկայի հանրապետության։ Ունի նաև Հայրենիքի Հայր պատվավոր կոչում[8]։
Ազգային տարազ(ներ) Սերբիայի ամենատարածված ժողովրդական տարազը կենտրոնական Սերբիայում գտնվող Շումադիյա շրջանինն է[9]։ Այն ներառում է ազգային գլխարկ, շայկաչա[10][11] և ավանդական կաշվե տրեխներ՝ օպանցի (opanci)[12]: Տարեց գյուղացիները մինչ օրս կրում են իրենց ավանդական տարազները[9]։
Մշակութային պրակտիկա Սլավա, ընտանիքի հովանավոր սուրբի հարգանք։ Ընդգրկված է ՅՈՒՆԵՍԿՕ -ի ոչ նյութական մշակութային ժառանգության ցանկում
Ազգային կենդանի(ներ) Գորշ գայլը մեծապես կապված է բալկանյան և սերբական դիցաբանության և պաշտամունքի հետ[13]։ Այն կարևոր դեր ունի սերբական դիցաբանության մեջ[14]։ Սլավոնական, հին սերբական կրոնում և դիցաբանության մեջ գայլը օգտագործվել է որպես տոտեմ։ Սերբական էպիկական պոեզիայում գայլը անվախության խորհրդանիշ է[15]։ 19-րդ դարի սերբ բանասեր և ազգագրագետ Վուկ Կարաջիչը բացատրել է Վուկ («գայլ») անվան ավանդական, ապոտրոպային օգտագործումը. կինը, ով հաջորդաբար կորցնում էր մի քանի երեխա, իր նորածին որդուն տալիս էր Վուկ անունը, քանի որ կարծում էին, որ վհուկները, որոնք «կերել» էին երեխաներին, վախենում են հարձակվել գայլերի վրա[16]։ Այսօր գայլը պատկերված է նաև Սերբիայի քաղաքապետարանի մի քանի զինանշանի վրա՝ որպես հերալդիկական խորհրդանիշ։
Վայրի խոզը մեծապես կապված է հին բալկանյան և սերբական մշակույթի հետ։ Տրիբալին անտիկ աշխարհի հնագույն ցեղ էր, որի անունը օգտագործվել է որպես միջնադարում արևելյան հռոմեական հեղինակների արխայականացման միջոցով սերբերի համար որպես էքսոնիմ[17]։ Տրիբալյան վարազը[18] պատմական զինանշանի մի մասն է եղել, որը վերագրվում էր միջնադարյան Սերբիայի տարբեր զրահներին` Սերբիան Հաբսբուրգների օրոք, Սերբիան առաջին և երկրորդ սերբական ապստամբության ժամանակ Օսմանցիների դեմ[19][20], և պատկերված է Շումադիայի մի քանի ժամանակակից Սերբիայի քաղաքապետարանի զինանշանի վրա։
Ազգային թռչուն(ներ) Արևելյան կայսերական արծիվը Սերբիայի ազգային թռչունն է։ Այն ոգեշնչել է սերբական երկգլխանի արծվի ժամանակակից հերալդիկան[6][21]։
Սպիտակագլուխ անգղը Սերբիայի ազգային թռչունն է։ Այն ոգեշնչել է միջնադարյան երկգլխանի սերբական արծվի հերալդիկան[6][22]։
Ազգային ծառ
1835-1882
1947-2004
 Կաղնին (առավել հաճախ՝ կաղնի ամառային) Սերբիայի խորհրդանիշն է[23], որը եղել է Սերբիայի Սոցիալիստական Հանրապետության պատմական զինանշանի, Սերբիայի Իշխանության պատմական զինանշանի և դրոշների, ինչպես նաև Վոևոդինայի ներկայիս ավանդական զինանշանի ու դրոշի վրա է[24]։ Զինանշանի վրայի կաղնու ճյուղը մի կողմից խորհրդանշում է ուժ ու երկարակեցություն, իսկ ձիթենու ճյուղը մյուս կողմից՝ խաղաղություն և պտղաբերություն[23]։ Սոցիալիստական զինանշանի վրա աջից ոսկեգույն կաղնու ճյուղն էր, ձախից` ցորենի ոսկե ծաղկեպսակը։ Դժվարին ժամանակներում, երբ եկեղեցիներ չկային, մարդիկ աղոթում էին կաղնու ծառերի տակ, որտեղ խաչ էին փորագրում` զապիս (zapis): Այդ կաղնիներից մի քանիսն ավելի քան 600 տարեկան են և համարվում են սուրբ[25]։ Կաղնին օգտագործվում է սերբական Սուրբ Ծննդյան ավանդույթում՝ Բադնյակում։
Ազգային ծաղիկ(ներ) Նատալիի ռամոնդա ծաղիկը համարվում է Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ սերբական բանակի պայքարի խորհրդանիշը[26], ընդ որում սերբական ուժերը կրել են ամենամեծ կորուստները։ Իրենց զոհերի հիշատակը հարգելու համար Սերբիայում մարդիկ կրում են Նատալիի ռամոնդա ծաղիկը՝ որպես հիշատակի խորհրդանիշ, հատկապես Զինադադարի օրվա ընթացքում, որը Սերբիայում կանոնադրական տոն է 2012 թվականից[27]։ Բույսը գիտականորեն նկարագրվել է 1884 թվականին Նիշի շրջակայքում աճող նմուշներից՝ Սավա Պետրովիչի և Իոսիֆ Պանչիչի կողմից, ովքեր այն անվանել են Սերբիայի թագուհի Նատալյա Օբրենովիչի պատվին։
Սերբական ռամոնդա ծաղիկը, որը նաև հայտնի է որպես փյունիկ ծաղիկ՝ ջրելու ժամանակ վերակենդանանալու ունակության պատճառով, նույնիսկ երբ ամբողջովին ջրազրկված է[28], համարվում է Առաջին աշխարհամարտի ընթացքում սերբական բանակի պայքարի խորհրդանիշը, ինչպես նաև խորհրդանշում է ավերիչ պատերազմից հետո Սերբական պետության հարությունը։ Այն օգտագործվում է Նատալիի ռամոնդա ծաղկի կողքին, որի հետ նա նմանություններ ունի՝ ի հիշատակ Առաջին համաշխարհային պատերազմի սերբ զոհերի, հատկապես Զինադադարի օրվա ընթացքում, որը Սերբիայում կանոնադրական տոն է 2012 թվականից[29]։
Ազգային միրգ Սալորը և նրա արտադրանքը մեծ նշանակություն ունեն սերբերի համար և մի շարք սովորույթների մաս են կազմում[30]։ Մի ասացվածք ասում է, որ տուն կառուցելու լավագույն տեղն այն է, որտեղ սալորն ամենալավն է աճում։ Կենտրոնական Սերբիայում գտնվող Շումադիա բերրի շրջանը հատկապես հայտնի է իր սալորով և շլիվովիցայով (šljivovica)[31]:
Ազգային խմիչք Սլիվովիցա (Šljivovica), «սալորի կոնյակ» Սերբիայի ազգային ըմպելիքն է։ Սլիվովից անունը ծագել է սերբերենից[32]։ Սալորը և դրա արտադրանքը մեծ նշանակություն ունեն սերբերի համար և մի շարք սովորույթների մաս են կազմում[33]։ Սերբական կերակուրը սովորաբար սկսվում կամ ավարտվում է սալորի արտադրանքով։ Šljivovica-ն մատուցվում է որպես ապերտիվ։ Մի ասացվածք ասում է, որ տուն կառուցելու լավագույն տեղն այն է, որտեղ սալորն ամենալավն է աճում[33]։ Ավանդաբար, šljivovica-ն (սովորաբար կոչվում է «rakija») կապված է սերբական մշակույթի հետ՝ որպես խմիչք, որն օգտագործվում է բոլոր կարևոր արարողությունների ժամանակ (ծնունդ, մկրտություն, զինվորական ծառայություն, ամուսնություն, մահ և այլն)։ Այն օգտագործվում է սերբական ուղղափառ հովանավոր սուրբ տոնակատարության ժամանակ՝ սլավա։ Այն օգտագործվում է բազմաթիվ ժողովրդական միջոցների մեջ և գերադասվում է մնացած բոլոր ալկոհոլային խմիչքներից։ Կենտրոնական Սերբիայում գտնվող Շումադիա բերրի շրջանը հատկապես հայտնի է իր սալորով և շլիվովիցայով[34]։ Սերբիան աշխարհում սլիվովիցայի ամենամեծ արտահանողն է և աշխարհում սալոր արտադրող երկրորդը[35][36]։ Այն ունի մտավոր սեփականության ծագման ամրագրված անվանում (PDO):
Ազգային ուտեստ Ազգային ուտեստներից են՝ չևապի, պլեսկավիցա և գիբանիցա (տես Սերբական խոհանոց)
Ազգային անձնավորում Մայր Սերբիա, ազգի կանացի կերպար և բոլոր սերբերի փոխաբերական մայր[37]։ Սերբական ազգային առասպելներն ու բանաստեղծությունները մշտապես վկայակոչում են Մայր Սերբիան[38]։ Մայր Սերբիայի ամենաուշագրավ պատկերները քանդակել է Ջորջե Յովանովիչը, ինչպես օրինակ՝ Բելգրադում և Կրուշևացում։ Նրա պատկերը կարելի է տեսնել սերբական անձնագրի, դրամների վրա։
Ազգի հայր(եր) Ստեֆան Նեմանյա Վուկանովիչը, որը նաև հայտնի է որպես Սուրբ Սիմեոն Մյուռոն հոսող, Սերբական Մեծ Իշխանության (նաև հայտնի է որպես Ռաշկայի Մեծ իշխանն ( ժուպան) էր 1166-1196 թվականներին։ Վուկանովիչ դինաստիայի անդամ Նեմանյան հիմնադրել է Նեմանիչ դինաստիան (նշանավոր միջնադարյան սերբական դինաստիաներից ամենահայտնիներից մեկը) և հիշվում է սերբական մշակույթի և պատմության մեջ ունեցած իր ավանդի համար, որը հիմնել է այն, ինչը հետագայում դարձավ Սերբական կայսրություն, ինչպես նաև իր որդու՝ Ռաստկո Նեմանջիչի հետ ազգային եկեղեցին։
Ջորջե Պետրովիչ, ով ավելի հայտնի է Կարաջորջե կեղծանվամբ, սերբ հեղափոխական է, ով ղեկավարել է Օսմանյան կայսրությունից իր երկրի անկախության համար պայքարը Սերբական Առաջին ապստամբության ժամանակ (1804-1813)։ Նա Կարաջորջևիչ դինաստիայի հիմնադիրն է։ Նա ունի նաև Ազգի հայր պատվավոր կոչում[39]։
Միլոշ Օբրենովիչ, որը հայտնի է նաև որպես Միլոշ Մեծ, սերբ հեղափոխական է, ով ղեկավարել է Օսմանյան կայսրությունից իր երկրի անկախության համար պայքարը Սերբական Երկրորդ ապստամբության ժամանակ (1815-1817)։ Նա Օբրենովիչ դինաստիայի հիմնադիրն է։ Նա նաև ունի Ազգի հայր պատվավոր կոչում[40]։
Ազգային հուշարձան(ներ) Սերբիան ունի ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության ցանկում ընդգրկված չորս մշակութային հուշարձաններ՝ վաղ միջնադարյան մայրաքաղաք Ստարի Ռասը և 13-րդ դարի Սոպոչանի վանքը; 12-րդ դարի Ստուդենիցա վանքը, Գամզիգրադի հռոմեական համալիր-Ֆելիքս Ռոմուլյանան; և վերջապես Կոսովոյի վտանգված միջնադարյան հուշարձանները (որը ներառում է Վիսոկի Դեչանի, Լևիշկայի Տիրամայր, Գրաչանիցա և Պեչի պատրիարքական վանքերը)։ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի «Աշխարհի հիշողություն ծրագրում կա երկու գրական հուշարձան՝ 12-րդ դարի Միրոսլավ Ավետարանը և գիտնական Նիկոլա Տեսլայի արժեքավոր արխիվը։
Սուրբ Սավայի եկեղեցին աշխարհի ամենամեծ ուղղափառ եկեղեցիներից մեկն է։ Եկեղեցին նվիրված է Սուրբ Սավային։ Այն կառուցված է Վրաչարի բարձրավանդակում՝ այն վայրում, որտեղ 1595 թվականին Օսմանյան կայսրության Սինան փաշան այրել է նրա աճյունը։ Իր գտնվելու վայրից երևում է Բելգրադի քաղաքային տեսարանը և, հավանաբար, քաղաքի ամենամոնումենտալ շինությունն է։ Եկեղեցու դիզայնը ոգեշնչվել է Ստամբուլի Սուրբ Սոֆիայի տաճարից։
Ազգային արվեստ Սպիտակ հրեշտակ, որմնանկար, որը նկարել է անհայտ հեղինակը Միլեշևայի վանքում, 1235 թվականին Սերբիայում՝ Սերբիայի թագավոր Ստեֆան Վլադիսլավ I-ի օրոք[41][42]։ Համարվելով միջնադարի սերբական և եվրոպական արվեստի ամենագեղեցիկ գործերից մեկը՝ այս որմնանկարը համարվում է եվրոպական գեղանկարչության մեծ նվաճումներից մեկը[42]։
Դուշանի Օրենքի Կոդեքսի հռչակագիր. այդպես է կոչվում Պայա Յովանովիչի 1900 -ական թվականներին նկարած կոմպոզիցիայի յոթ տարբերակներից յուրաքանչյուրը, որտեղ պատկերված է Դուշան Հզորը, որը 1349 թվականին Սկոպյեում իր հպատակներին է ներկայացնում Սերբիայի ամենավաղ պահպանված օրենսգիրքը։
Կոսովոյի աղջիկը, որը նկարել է ռեալիստ Ուրոշ Պրեդիչը 1919 թվականին, սերբական համանուն էպիկական պոեմի կենտրոնական կերպարն է։ Նկարը պատկերում է 1389 թվականին Սերբիայի և Օսմանյան կայսրության միջև Կոսովոյի ճակատամարտի հետևանքները։
Սերբերի արտագաղթ, չորս նմանատիպ յուղաներկ նկարների հավաքածու է, որը նկարել է Պայա Յովանովիչը, 1896-1945 թվականներին։ Այն պատկերում է սերբերին՝ արքեպիսկոպոս Արսենիե III-ի գլխավորությամբ, փախչելով Հին Սերբիայից 1690-1691 թվականների սերբերի մեծ արտագաղթի ժամանակ։
Սերբերի, Բունջևցիների և այլ սլավոնների մեծ ժողովը Բանաթում, Բաչկայում և Բարանջայում, նկարել է Անաստաս Բոկարիչը ք. 1922 կամ ք. 1923. Նկարում ներկայացված է 1918 թվականի նոյեմբերի 25-ին Նովի Սադում կայացած Ժողովրդական ժողովը, որտեղ հռչակվել է Բանաթի, Բաչկայի և Բարանջայի շրջանների միացումը Սերբիայի Թագավորությանը, որը հետագայում կմտնի Սերբերի, Խորվաթների Թագավորության կազմի մեջ։ և սլովենները, իսկ ավելի ուշ՝ Սերբիայի Հանրապետություն՝ Վոյվոդինայի տեսքով։
Ազգային նվագարան Սերբիայի ազգային գործիքը` գուսլեն[43][44], ուղեկցում էր սերբ բարդներին, որոնք կոչվում էին գուսլարի, երբ նրանք էպիկական բալլադներ էին երգում միջնադարյան Սերբիայի և ավելի լավ ապագայի մասին օսմանյան ժամանակաշրջանում և պատերազմի ժամանակ[45]։
Ազգային բանաստեղծ Սերբական էպիկական պոեզիան ազգային պոեզիան է, որն ավանդաբար բանավոր փոխանցվում է ազգային բարդերի կողմից (գուսլարի, «գուսլե նվագող»)։ Վուկ Ստեֆանովիչ Կարաջիչը (1787–1864), սերբական բանահյուսության ուսումնասիրության հայրը և սերբերի լեզվի հիմնական բարեփոխիչը, հավաքել և գրի է առել սերբերի էպիկական բանաստեղծությունները 19-րդ դարի սկզբին[46]։
Ազգային պար Սերբական շուրջպարը՝ կոլո, ներառում է բազմաթիվ տարատեսակներ (տես Սերբական պարեր)։ Ամենատարածվածը Užičko kolo-ն է[47]։ Այլ հայտնի պարերից են Մորավաց, Կոկոնյեշտե, Ժիկանո կոլո և Վրանյանկա պարերը[48]։
Ազգային արհեստ Պիրոտի գորգ (կիլիմ), հարավարևելյան Սերբիայի GI-ով (ապրանքների ծագման վայրի անվանումով) պաշտպանված արտադրանք է։
Գիր Կյուրեղագիրը սերբական ինքնության կարևոր խորհրդանիշն[49] է։ Սերբիայի 2006 թվականի Սահմանադրության համաձայն՝ սերբական կիրիլիցան պաշտոնական օգտագործման միակ գիրն է[50]։ Սերբական կիրիլիցան պաշտոնական կիրառություն ունի Սերբիայում, Չեռնոգորիայում և Սրբսկայի Հանրապետությունում[51]։
Զինվորական ողջույն Երեք մատով ողջույնը սովորաբար օգտագործվում է սերբական ուղղափառությունը արտահայտելիս։
Ազգային գլխարկ Շայկաչա, Սերբիայի ազգային գլխարկ։ Սերբիայում 20-րդ դարի սկզբից հայտնի ազգային խորհրդանիշ է, այն սովորաբար ունի սև, մոխրագույն կամ կանաչ գույն և սովորաբար պատրաստված է փափուկ, տնական կտորից։

Այն լայնորեն տարածվել է սերբ տղամարդկանց շրջանում առաջին սերբական ապստամբության ժամանակ և 19-րդ դարի սկզբից մինչև 20-րդ դարի վերջ սերբ զինվորականների համազգեստի հիմնական բաղադրիչն էր։ Այսօր այն հիմնականում կրում են գյուղական համայնքների տարեց տղամարդիկ։

Կարգախոս Само

слога Србина спасава

«Միայն միասնությունը կփրկի սերբերին» արտահայտությունը (սերբ. Само слога Србина спасава / Սամո սլոգա սրբինա սպասավա) հաճախ ասվում է, որ ցուցադրվում է Սերբիայի զինանշանի վրա գտնվող սերբական խաչի վրա՝ չորս C-աձև կրակների տեսքով, որոնք կազմում են չորս կիրիլյան «Ս» տառերի հապավումը (գրված է լատիներեն «C»-ի նման)։
Ժողովրդական երգ Balkan brass (Բալկանյան փողային գործիք)[52]

Տես նաև

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ The Journal of the Orders & Medals Research Society of Great Britain. Orders and Medals Research Society. 1969. էջ 207.
  2. ↑ Chronicles. Rockford Institute. 1994. էջ 39.
  3. ↑ Nigel Thomas; Krunoslav Mikulan (2006). The Yugoslav Wars (2): Bosnia, Kosovo and Macedonia 1992 - 2001. Osprey Publishing. էջ 58. ISBN 978-1-84176-964-6.(չաշխատող հղում)
  4. ↑ Vojni muzej Jugoslovenske marodne armije (1974). Vesnik. Vol. 19–20. «Srpska trobojka: crveno-plavo-belo»
  5. ↑ Зорица Јанковић (2008). Цару на диван: сусрети српских владара и турских султана. "Београд. ISBN 9788675191049. «ферманом је одређена: црвено-плаво-бела тробојка, са водоравно поређаним бојама.»
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 «Grb Srbije – šta znači dvoglavi beli orao i kako je nastao novi srpski grb». bastabalkana.com (սերբերեն). 2012 թ․ օգոստոսի 13. Վերցված է 2022 թ․ նոյեմբերի 29-ին.
  7. ↑ Lazarević, Veselin. «(NE)SAČUVANA SRPSKA BAŠTINA». Vratiti srpske krune (սերբերեն). Dan online. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 22-ին.
  8. ↑ Branko Pešić (1988). Spomen hram Sv. Save na Vračaru u Beogradu: 1895–1988. Sveti arhijerejski sinod Srpske pravoslavne crkve. «Отац Отаџбине Св. Сава је надахнуо Немањи- ну државу идеалима хришћанског патриотизма и створио слободну цркву у слободној држави. Држа- ва је Отечество – земља мојих ота- ца. Држава не сме да буде импери- ја, јер где ...»
  9. ↑ 9,0 9,1 Dragoljub Zamurović; Ilja Slani; Madge Phillips-Tomašević (2002). Serbia: life and customs. ULUPUDS. էջ 194. ISBN 9788682893059.
  10. ↑ Deliso, Christopher (2009). Culture and Customs of Serbia and Montenegro. Westport, Connecticut: Greenwood Publishing Group. էջ 97. ISBN 978-0-313-34436-7.
  11. ↑ Resić, Sanimir; Plewa, Barbara Törnquist (2002). The Balkans in Focus: Cultural Boundaries in Europe. Lund, Sweden: Nordic Academic Press. էջ 48. ISBN 978-91-89116-38-2.
  12. ↑ Mirjana Prošić-Dvornić (1989). Narodna nošnja Šumadije. Kulturno-Prosvjetni Sabor Hrvatske. էջ 62. ISBN 9788680825526.
  13. ↑ Marjanović, Vesna (2005). Maske, maskiranje i rituali u Srbiji. էջ 257. ISBN 9788675585572. «Вук као митска животиња дубо- ко је везан за балканску и српску митологију и култове. Заправо, то је животиња која је била распрострањена у јужнословенским крајевима и која је представљала сталну опасност како за стоку ...»
  14. ↑ Brankovo kolo za zabavu, pouku i književnost. 1910. էջ 221. «Тако стоји и еа осталим атрибутима деспота Вука. Позната је ствар, да и вук (животиња) има зпатну улогу у митологији…У старој српској ре- лигији и митологији вук је био табуирана и тотемска животиња.»
  15. ↑ Miklosich, Franz (1860). "Die Bildung der slavischen Personennamen" (in German). Vienna: Aus der kaiserlich-königlichen Hoff- und Staatdruckerei: 44-45.
  16. ↑ Karadžić, Vuk Stefanović (1852). Српски рјечник (in Serbian). Vienna: Typis congregationis mechitaristicae: 78.
  17. ↑ Papazoglu 1978, p. 9.
  18. ↑ Danko Popović; Dinko Davidov (2004). Studije o srpskoj umetnosti XVIII veka. Српска књижевна задруга. էջ 18. ISBN 9788637908685.
  19. ↑ Vanja Kraut; Miodrag Đorđević; Rade Rančić (1985). Istorija srpske grafike od XV do XX veka. Narodni muzej. էջ 73. ISBN 9788636700013.
  20. ↑ SANU (1957). Posebna izdanja. SANU. էջ 130.
  21. ↑ James Minahan (2009 թ․ դեկտեմբերի 23). The Complete Guide to National Symbols and Emblems [2 Volumes]. ABC-CLIO. էջեր 525–. ISBN 978-0-313-34497-8.
  22. ↑ «Opstanak Zasticenih Vrsta» (սերբերեն). Վերցված է 2015 թ․ փետրվարի 23-ին.
  23. ↑ 23,0 23,1 Elisabeth Hackspiel-Mikosch; Stefan Haas (2006). Civilian uniforms as symbolic communication: sartorial representation, imagination, and consumption in Europe (18th - 21st century). Franz Steiner Verlag. էջ 196. ISBN 978-3-515-08858-9. «The oak, symbol of Serbia, symbolized strength, longevity, and the olive branch represented peace and fertility»
  24. ↑ «Покрајинска скупштинска одлука о изгледу и коришћењу симбола и традиционалних симбола Аутономне покрајине Војводине». Službeni liist AP Vojvodine (Serbian) (51). 2016 թ․ սեպտեմբերի 15.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  25. ↑ Andrea Pieroni; Cassandra L. Quave (2014 թ․ նոյեմբերի 14). Ethnobotany and Biocultural Diversities in the Balkans: Perspectives on Sustainable Rural Development and Reconciliation. Springer. էջեր 240–. ISBN 978-1-4939-1492-0.
  26. ↑ President honors Serbian WW1 soldiers in Greece: In commemoration of Armistice Day, President Tomislav Nikolić paid homage to fallen Serbian soldiers at the Greek island of Vido.
  27. ↑ «Serbia to mark Armistice Day as state holiday». 2012 թ․ նոյեմբերի 9. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 18-ին.
  28. ↑ Yuki Nakamura and Yonghua Li-Beisson (Editors)ISBN 9783319259772, Springer, p. 185, at Google Books
  29. ↑ Blečić, Petar (2015 թ․ դեկտեմբերի 11). «Kap vode ih vraća u život». Blic.rs (սերբերեն). Վերցված է 2016 թ․ նոյեմբերի 11-ին.
  30. ↑ Stephen Mennell (2005). Culinary Cultures of Europe: Identity, Diversity and Dialogue. Council of Europe. էջ 383. ISBN 9789287157447.
  31. ↑ Grolier Incorporated (2000). The encyclopedia Americana. Grolier. էջ 715. ISBN 9780717201334.
  32. ↑ Haraksimová, Erna; Rita Mokrá; Dagmar Smrčinová (2006). «slivovica». Anglicko-slovenský a slovensko-anglický slovník. Praha: Ottovo nakladatelství. էջ 775. ISBN 978-80-7360-457-8.
  33. ↑ 33,0 33,1 Mennell 2005, p. 383
  34. ↑ Grolier Incorporated 2000, p. 715
  35. ↑ «FAOSTAT». faostat.fao.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 19-ին. Վերցված է 2023 թ․ ապրիլի 20-ին.
  36. ↑ «Razvojna agencija Srbije» (PDF). www.siepa.gov.rs. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ մայիսի 11-ին. Վերցված է 2023 թ․ ապրիլի 20-ին.
  37. ↑ Dubravka Žarkov; Kristen Ghodsee (2007 թ․ օգոստոսի 13). The Body of War: Media, Ethnicity, and Gender in the Break-up of Yugoslavia. Duke University Press. էջեր 51–. ISBN 978-0-8223-9018-3.
  38. ↑ Renata Salecl (2002 թ․ հունվարի 31). The Spoils of Freedom: Psychoanalysis, Feminism and Ideology After the Fall of Socialism. Routledge. էջեր 17–. ISBN 978-1-134-90612-3.
  39. ↑ Durde Jelenić (1923). Nova Srbija i Jugoslavija, 1788–1921. էջ 56. «ОТАЦ ОТАЏБИНЕ – КАРАЂОРЂЕ ПЕТРОВИЋ»
  40. ↑ Milivoj J. Malenić (1901). Posle četrdeset godina: u spomen proslave četrdesetogodišnjice Sv. Andrejske velike narodne skupštine. U Drž. štamp. Kralj. Srbije. «да се на престо српски поврати њен ослободилац и оснивалац: Отац Отаџбине, Милош Обреновић Велики,»
  41. ↑ «White Angel – the Mileševa monastery». Via Balkans Travel Portal. 2010 թ․ դեկտեմբերի 22. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ ապրիլի 4-ին. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 19-ին.
  42. ↑ 42,0 42,1 «Manastir Mileševa - crkva Belog anđela» [Mileševa Monastery - the Church if the White Angel] (Serbian). Večernje novosti. 2012 թ․ օգոստոսի 5. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 19-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  43. ↑ Joel Martin Halpern (1967). A Serbian village. Harper & Row. «Թեև թափառող գուսլարի այլևս գոյություն չունի, գուսլը համարվում է Սերբիայի ազգային գործիքը, և շատ գյուղացի տղամարդիկ գիտեն, թե ինչպես դա նվագել։ Գրեթե առանց բացառության, բոլոր գյուղացիները կարող են արտասանել բալլադներից հատվածներ, և երեխաները սովորում են դրանք…»
  44. ↑ Linda A. Bennett; David Levinson (1992). Encyclopedia of World Cultures: Europe (central, western, and southeastern Europe). G.K. Hall. ISBN 978-0-8161-1811-3. «Ինչ վերաբերում է սերբերին, ապա Մոնտենեգրոյի ազգային նվագարանը գուսլեն է՝ ձիու մեկ մազով փայտե գործիք՝ ձիու մազերից աղեղով։ Գործիքի ամենակարևոր գործառույթը բանավոր երգեցողության նվագակցում ապահովելն է...»
  45. ↑ Charles Jelavich (1963). The Balkans in Transition: Essays on the Development of Balkan Life and Politics Since the Eighteenth Century. University of California Press. էջեր 107–. GGKEY:E0AY24KPR0E. «Գուսլեի նվագակցությամբ բարդների երգերը, էպոսները սերբերին հիշեցնում էին իրենց միջնադարյան պետությունները և խոստանում նրանց ավելի լավ ապագա։ Հոգևորականները, հայդուկները, արհեստավորներն ու հասարակ տղամարդիկ երգում էին գուսլեի նվագակցությամբ։ Տանը, եկեղեցական հավաքույթներին,...»
  46. ↑ Guerber, H. a (2003) [1916]. Book of the Epic. էջ 489. ISBN 9780766159020. «This fund of national poetry, transmitted orally by the Serbian guslari or national bards through five centuries of subjection to the Turk, was collected and written down at the beginning of the nineteenth century by»
  47. ↑ Ursula Hemetek; Adelaida Reyes; Institut für Volksmusikforschung und Ethnomusikologie--Wien (2007). Cultural diversity in the urban area: explorations in urban ethnomusicology. Institut für Volksmusikforschung und Ethnomusikologie. ISBN 978-3-902153-03-6. «They played newly composed folk music as well as kolos such as Uzicko kolo, a very popular dance melody from Serbia. The dance, one of the musical ethnic symbols of Serbia; might allude to Serbian ethnicity; otherwise we did not find any ...»
  48. ↑ Savez udruženja folklorista Jugoslavije. Kongres (1965). Rad ... Kongresa Saveza folklorista Jugoslavije. Savez folklorista Jugoslavie. «Za poslednjih dvadesetak godina Moravac je potisnuo svoje prethodnike Kokonjeste, 2ikino kolo i Vranjanku (brzu), naravno, ne potpuno, ali ipak toliko efikasno da je zauzeo mesto pored njih, pa i ispred njih.»
  49. ↑ Entangled Histories of the Balkans: Volume One: National Ideologies and Language Policies. BRILL. 2013 թ․ հունիսի 13. էջեր 414–. ISBN 978-90-04-25076-5.
  50. ↑ Article 10 of the Constitution of the Republic of Serbia (English version Արխիվացված 2011-03-14 Wayback Machine)
  51. ↑ Ronelle Alexander (2006 թ․ օգոստոսի 15). Bosnian, Croatian, Serbian, a Grammar: With Sociolinguistic Commentary. Univ of Wisconsin Press. էջեր 1–2. ISBN 978-0-299-21193-6.
  52. ↑ Carol Silverman (2012 թ․ մայիսի 24). Romani Routes: Cultural Politics and Balkan Music in Diaspora. Oxford University Press. էջ 25. ISBN 978-0-19-530094-9. «Փողային նվագախումբը դարձել է Սերբիայի ազգային խորհրդանիշ, և այնպիսի խմբեր, ինչպիսին է Բոբան Մարկովիչը, հայտնի են համաշխարհային երաժշտական շրջանում։»

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիիքպահեստ