Սովորույթներ և վարվելակարգ Ճապոնիայում

Սովորույթները և վարվելակարգը Ճապոնիայում շատ կարևոր են և շատ առումներով որոշում են ճապոնացիների սոցիալական վարքագիծը։ Ճապոնական գրքերի մեծ մասը նկարագրում են վարվելակարգի մանրամասները։ Ճապոնիայի տարբեր շրջաններում վարվելակարգը կարող է տարբերվել։ Որոշ սովորույթներ ժամանակի ընթացքում փոխվում են։ Ստորև բերված են Ճապոնիայում բոլորի կողմից ընդունված ժամանակակից սովորույթները։

Ավանդական լողարան

Լոգանք ընդունելու համար օգտագործում են ավանդական ճապոնական օֆուրո բաղնիքը։ Ավանդական ճապոնական օֆուրո բաղնիքը քառակուսի է և բավականին խորն է այն բանի համար, որ ջուրը կարողանա ծածկել ուսերը, բայց երբեմն լողացողից պահանջում է նստել կրծքին սեղմած ծնկներով։ Օֆուրո լոգարանը ավելի փոքր և խորն է, քան ընդունված է արևմտյան տներում։ Նոր լոգարաններն ավելի շատ նման են արևմտյան ձևերին։ Ճապոնիայում օֆուրոն օգտագործվում է ոչ այնքան մարմինը լվանալու, որքան լիցքաթափվելու, և ոչ միայն ֆիզիկապես, այլև՝ հոգեպես։ Լոգարանի մեջ անհրաժեշտ է սուզվել մաքուր մարմնով։ Նախնական լոգանքը սովորաբար կատարվում է նույն սենյակում գտնվող ծորակից կամ ցնցուղից՝ փոքր աթոռի վրա նստած։ Ճապոնիայում շատ խնայողաբար են վերաբերվում քաղցրահամ ջրերին։ Լոգարանում մնացած ջուրը օրվա վերջում տաքացվում է հատուկ տաքացուցիչների օգնությամբ և կարող է օգտագործվել ընտանիքի բոլոր անդամների լոգանքի, ինչպես նաև լվացքի մեքենայում հագուստ լվանալու համար։ Լոգարանը, երբ այն չի օգտագործվում, ծածկված է կափարիչով՝ ջրի ջերմաստիճանը պահպանելու և գոլորշացումը կանխելու համար։

Փոքր լոգարան ունեցող տներում ընտանիքի անդամները լողանում են մեկը մյուսի հետևից, ավագության կարգով, ավանդաբար, սկսած տարեց տղամարդկանցից կամ ընտանիքում ամենատարեցից (տատիկը կարող է լողանալ ընտանիքի ղեկավարի առջև)։ Եթե տանը հյուրեր են լինում, նրանք առաջնահերթություն են ստանում։ Մեծ լոգարան ունեցող տներում հազվադեպ չեն ընտանիքի անդամների միասին լողալը։ Սովորաբար, ծնողներից մեկը կամ երկուսը կարող են լողանալ նորածինների և փոքրիկների հետ, և նույնիսկ երբ երեխաները մեծանում են, նրանք շարունակում են լողանալ ծնողներից մեկի հետ։

Լոգարաններն ավելի հաճախ համդիպում են ժամանակակից ճապոնական տներում, բայց քաղաքներում դեռ կան շատ փոքր ու հին բնակարաններ, որոնք չունեն լոգարան։ Կան հասարակական լողանալու վայրեր՝ սենտո բաղնիքներ։ Սենտոյի առանձնահատկություններից մեկը ընթացակարգերի պարտադիր հաջորդականությունն է․ բաղնիքի այցելուները նախապես լողանում են առանձին սենյակում և միայն դրանից հետո են մտնում լողավազանի տաք ջուրը։ Հաճախ սենտո են այցելում ամբողջ ընտանիքով։ Որպես կանոն, սենտոն բաժանված է ըստ սեռի, և այցելուները լողանում են մերկ՝ սրբիչով ծածկելով սեռական օրգանները։

Հյուրերին ավանդական ճապոնական ռյոկա հյուրանոցն առաջարկում է օգտագործել ընդհանուր կամ անհատական օֆուրոներ, եթե դա պատվիրված էր նախապես։

Օնսենը երկրաջերմային տաք աղբյուրներում, որոնցով լի է Ճապոնիան, լոգանք է։ Օնսենում լոգանքը կարող է տեղի ունենալ բացօթյա բնական ջրամբարում, որը լցված է աղբյուրի տաք ջրով կամ փակ օֆուրոյում, որտեղ լոգարանը լցվում է աղբյուրից տաք հանքային ջրով։

Շատ սենտոներում և օնսեններում արգելված են դաջվածքներով հաճախորդների մուտքը՝ վկայակոչելով յակուձայի գործունեության վերաբերյալ մտահոգությունները։

Ավանդական հագուստ

Տե՛ս նաև՝ Կիմոնո

Տե՛ս նաև՝ Յուկատա

Տղամարդու և կանացի յուկատա

Ժամանակակից Ճապոնիայում կիմոնոն^[1] կորցրել է առօրյա հագուստի կարգավիճակը և օգտագործվում է հատուկ դեպքերում՝ հիմնականում կանանց կողմից։ Տղամարդիկ կիմոնո են հագնում թեյախմության արարողությանը մասնակցելու համար, հարսանքիներին և մարտարվեստով զբաղվելիս։ Ճապոնիայում գոյություն ունեն բազմաթիվ դասընթացներ, որտեղ ուսումնասիրում են կիմոնոյի պատմությունը, ինչպես նաև դասավանդվում են նմուշների և տարվա ամեն սեզոնի ու արարողության համար գործվածքների ընտրության ունակություններ^[2]։

Շոգ ամառային ամիսների ընթացքում լայնորեն օգտագործվում են թեթև կիմոնոները՝ յուկատաները՝ պատրաստված բամբակից կամ սինթետիկ գործվածքից, առանց աստառի։ Յուկատա հագնում են ինչպես տղամարդիկ, այնպես էլ կանայք։ Յուկատան վերածնվել է 1990-ական թվականների վերջերին։

Յուկատայի համար ավանդական բամբակաթղթային գործվածքը գունավորովում է լեղակի գույնով։ Ներկայումս գույների սպեկտրը ըդլայնվել է։ Կիմոնոյի ու յուկատայի համար կանոնները ընդհանուր են․ երիտասարդները հագնում են վառ գույներով ու համարձակ նախշերով, իսկ տարեցները՝ մուգ գույներով ու երկրաչափական նախշերով։ Յուկատան ճապոնական հյուրանոցների՝ ռյոկանների հյուրերին առաջարկվում է որպես խալաթ։

Սեղանի էթիկետ

Ճապոնիայում սնվելը ավանդաբար սկսվում է իտադակիմաս արտահայտությամբ (չինարեն՝ いただきます )(բառացի՝ «ես խանարհաբար ստանում եմ»)։ Արտահայտության կիրառությունը համապատասխանում է «բարի ախորժակ» արտահայտությանը։ Սակայն բառացի արտահայտությամբ շնորհակալություն են հայտնում բոլոր նրանց, ովքեր դեր են ունեցել պատրաստման, աճեցման կամ որսորդության մեջ, սնունդ մատակարարող բարձրագույն ուժերին^[3][4]։

Հացկերույթի ավարտից հետո ճապոնացիները օգտագործում են գոտիսո-սամա-դեսիտա ( չինարեն՝ ご馳走様でした) («սա հիանալի հացկերույթ էր») քաղաքավարի արտահայտությունը՝ հայտնելով շնորհակալություն ու հարգանք բոլոր ներկաներին, խոհարարին և բարձրագույն ուժերին՝ հիանալի հացկերույթի համար^[5]։

Կերակուրը ոչ լրիվ ուտելը Ճապոնիայում անքաղաքավարություն է համարվում, բայց ավելի շատ դա տիրոջ համար դիտարկվում է որպես ազդանշան, որ ուզում եք, ձեզ ևս մեկ ուտեստ առաջարկեն։ Եվ հակառակը, ամբողջությամբ կերակուրը ուտելը (ներառյալ բրինձը) նշանակում է, որ բավարավել եք նման սնունդով և բավական է^[6]։ Երեխաներին խորհուրդ է տրվում ուտել ամբողջը՝ մինչև բրինձի վերջին հատիկը։ Անքաղաքավարի է ընտրել ուտեսի առանձին մասերը և թողնել մնացածը։ Ուտելիքը պետք է ծամել փակ բերանով։

Թույլատրելի է ճաշակել ապուրը կամ ուտել բրինձը՝ բարձրացնելով բաժակը բերանին մոտ։ Միսո ապուրը կարելի է խմել անմիջապես փոքր բաժակից՝ չօգտագործելով գդալը։ Մեծ ամանով ապուրները կարող են մատուցվել գդալով։ Թույլատրվում է կում-կում խմել, երբ օգտագործվում են որոշ մթերքներ, օրինակ ռամեն կամ լապշա սոբա, չնայած դա մշտապես չի գործածվում։ Մակարոնեղենը, պատրաստված արևմտյան ձևով, չպետք է օգտագործել նման կերպ։

Հաշվարկներ դրամարկղում

Ամեն դրամարկղից առաջ տեղադրված է ոչ մեծ սկուտեղ, որտեղ գնորդները կարող են դնել կանխիկ դրամները։ Եթե նման սկուտեղ է դրված, ապա այն անտեսելը հանդիսանում է էթիկետի խախտում և փորձում են դրամը անվերապահորեն հանձնել գանձապահին^[7]։ Էթիկետի այս տարրը, ինչպես և ձեռքսեղմումից առաջ խոնարհվելը, բացատրվում է յուրաքանչյուր ճապոնացու «սեփական տարածքի պահպանությամբ», ինչը կապված է Ճապոնիայում կենսական տարածքի ընդհանուր դեֆիցիտի հետ։

Խոհարարական ավանդույթներ

Այսօր Ճապոնիայում վաղ հայտնի խոհարարական ստեղծագործությունները (ռյոռիսյո) թվագրվում են 13-րդ դարի վերջով։ Դրանք ներառում էին խոհանոցային դանակով (սիկիբոտյո) ծեսերի ժամանակ աշխատելու հմտությունները, տոների ժամանակ վարքագծի կանոնները, ուտեստների բաղադրատոմսերը, սննդի պատրաստման մեթոդները և մշակման տեխնիկան։ Հեղինակները հատուկ ուշադրություն են դարձրել սննդի բաղադրությանը, պատրաստմանը, զարդարմանը, որոնք պարտադիր են այս կամ այն տեսակի խնջույքի համար^[8]։

Ճապոնական խոհանոցի իդեալը հում արտադրանքն է՝ բնական տեսքով։ Արտադրանքը ենթարկվում է տարբեր տեսակի վերամշակման, բայց նվազագույն չափով՝ փորձելով պահպանել ապրանքի նախնական տեսքը և ձևը։ Թանկարժեք ռեստորաններում սաշիմին մատուցվում է ոչ թե առանձին շերտերով, այլ մի ամբողջ ձկան տեսքով։ Ձկները, իհարկե կտրված և մաքրված են թեփուկներից և ոսկորներից, սակայն գլխից, ոսկորներից և շերտերից կրկին ձևավորում են ձուկ, որը կարծես կենդանի է։ Ճապոնացի խոհարարական վարպետներին չի համապատասխանում խոհարար բառը (որը ծագում է եփել բայից)։

Վարպետը կոչվում է իտամաե, որը բառացի թարգմանությամբ նշանակում է «տախտակի առաջ», իսկ իմաստով՝ «նա, ով կտրում է»։ Ամենակարևորը կտրելու արվեստն է, որին ճապոնացի վարպետները տիրապետում են կատարյալ։ Մեծ նշանակություն է տրվում մատուցված սննդի արտաքին տեսքին։ Ճապոնական ուտեստները պարզապես սնունդ չեն, դրանք արվեստի ստեղծագործություն են։ Ճապոնական խոհանոցի վարպետները փորձում են ոչ միայն զարդարել ուտեստը, այլև ափսեի վրա ստեղծել բնության մի կտոր^[9]։

Ալկոհոլային խմիչքների օգտագործման ավանդույթներ

Ճապոնիայի ժամանակակից ալկոհոլային մշակույթը հիմնվում է երեք հիմնական խմիչքների վրա․ դրանք են՝ գարեջուրը, վիսկին և սակեն։ Գինին (ինչպես չոր, այնպես էլ՝ թունդ) հազվադեպ է օգտագործվում ճապոնացիների կողմից։

Առաջին երկու խմիչքները ճապոնացիները փոխառել են արևմուտքից։

Գարեջրին բաժին է ընկնում ալկոհոլի երկու երրորդը՝ բնակչության մեկ շնչին բաժին ընկնող, այդ մասնաբաժինը միշտ աճում է։ Ճապոնիայում գարեջուր սկսել են արտադրել 1873 թվականից։ Գարեջրագործության ավանդույթը եկել է Գերմանիայից։ Տեղական առանձնահատկությունը պատրաստման գործընթացում գարեջրի մեջ բրնձի ավելացումն է։

Վիսկին փոխառել են Ամերիկայից։ Վիսկիի օգտագործման եղանակն է՝ ստանդարտ բաժակի մեջ լցնել մեկ սանտիմետր վիսկի, իսկ մնացած ծավալը լրացնել սոդայով և սառույցով։ Նման «խմիչքի» թնդությունը տասն աստիճանից բարձր չէ։

Սակեն (ամենահին և գրեթե միակ) տեղական ծագման ալկոհոլային խմիչք է, որը Ճապոնիայում ավելի հաճախ է օգտագործվում, քան վիսկին։

Ճապոնական խնջույքներում ընդունված չէ բաժակներն իրար խփելը։ Ընդունված չէ կովկասյան տիպի տարատեսակ կենացներ արտասանելը։ Միայն առաջին անգամ բաժակ բարձրացնելուց ճապոնացիները համերաշխ արտասանում են «կամպայ!» (բառացիորեն «չոր հատակ»)^[10]։

Ճապոնացիները դիմացկուն չեն ալկոհոլի նկատմամբ և հարբում են համեմատաբար փոքր քանակությամբ ալկոհոլից (ալկոհոլի քայքայումն ապահովող ֆերմենտի դեֆիցիտի հետևանքով)։ Ճապոնացիները չեն ճնշվում հարբած վիճակից։ Հասարակությունը նույնպես չի հանդիմանում հարբած մարդկանց, եթե նրանց վարքը ագրեսիվ չէ։

Ճապոնական ռեստորաններում իր անվան տակ կիսադատարկ ալկոհոլային խմիչքով շիշ թողնելու հնարավորություն կա, որը պահվում է վաճառասեղանի դարակում։ Շիշը պահվում է մինչև հաջորդ այցը։ Որոշ դեպքերում ճապոնացին կարող է միանգամից մի քանի հաստատություններում արդեն վճարված սպիրտային պաշարներ ունենալ։

Սննդի փայտիկների օգտագործման կանոններ

Ճապոնիայում փայտիկները օգտագործվել են Նարա շրջանից (710-794 թվականներին)^[11]։ Ճապոնիայում կան շատ ավանդույթներ և չգրված կանոններ՝ կապված հասիի փայտիկներ օգտագործելու հետ։ Փայտիկները նախատեսված են միայն սննդի համար, և նրանց հետ ձեռքերում մյուս գործողությունները վիրավորում են երկրի մշակույթն ու ավանդույթները և ցույց տալիս սեղանի շուրջ վարքի կանոնների նկատմամբ անհարգալից վերաբերմունք։ Ուստի խորհուրդ չի տրվում.

• փայտիկներով թխկթխկացնել սեղանին, ափսեին կամ այլ առարկաների ուշադրություն գրավելու և, օրինակ, մատուցողին կանչելու համար
• փայտիկներով օդում թափահարել կամ ցույց տալը
• «նկարել» փայտիկներով սեղանի վրա կամ աննպատակ սննդի շուրջը․ մինչև սննունդը վերցնելը, պետք է նախօրոք ընտրել կտորը
• փայտիկներով պրպտել ամանը՝ ավելի լավ կտոր գտնելու համար, միշտ պետք է սնունդը վերցնել վրայից և այն կտորը, որին կպել է փայտիկը
• թափահարել փայտիկները՝ կտորը հովացնելու համար
• փայտիկները լիզել կամ այն ընդհանրապես հենց այնպես բերանում պահելը
• տաքացնել սնունդը փայտիկների վրա
• բռունցքի մեջ փայտիկները սեղմել (ինչը ընկալվում է որպես ագրեսիա)
• փայտիկներով ափսեն դեպի իրեն քաշել
• փայտիկները մտցնել բրինձի մեջ, հատկապես ուղղահայաց, դա արվում է միայն հուղարկավորության ժամանակ, որը խորհրդանշում է մահացածին։ Ավելին, եթե սեղանի շուրջ ինչ-որ մեկը անգիտակցաբար փայտիկներ է խրում բրնձի մեջ, նրանց շրջապատողները մռայլվում են. հին նախանշանն ասում է, որ այս դեպքում ինչ-որ մեկը շուտով կմահանա։

Ինչ-որ մեկին հյուրասիրելիս և նրա ափսեի մեջ ուտեստ դնելիս պետք է օգտագործել փայտիկների հետևի մասը (հաստ, չօգտագործված ծայրերը)։ Իդեալական է համարվում, եթե յուրաքանչյուրը փայտիկների հետևի մասով ընդհանուր ափսեից ուտելիք է վերցնում, դնում իր ափսեի մեջ և միայն այդ ժամանակ շրջում փայտիկը և սկսում ուտել։

Փայտիկների համար կան հատուկ ստենդներ (հասիոկի)։ Ուտելուց հետո փայտիկները պետք է դրվեն դրա վրա և ոչ մի դեպքում՝ ափսեի մեջ։ Ռեստորաններում, որտեղ չկան հատուկ ստենդներ, փայտիկները կրկին դնում են թղթե տոպրակի մեջ, որի մեջ դրանք մատուցել են։ Եթե չկա ոչ տոպրակ, ոչ էլ ստենդ, փայտիկները կարելի է դնել սեղանին, բայց դրանք իրար խաչած։ Բացի այդ, փայտիկները միշտ դնում են սուր ծայրով դեպի ձախ։

Փայտիկների միջոցով կարելի է ոչ միայն ուտելիք պահել և տանել բերանը, այլ նաև կատարել շատ այլ բարդ գործողություններ՝ խառնել սոուսը, առանձնացնել կտորները, մանրացնել և նույնիսկ կտրել։ Սովորաբար, այդ գործողությունները պետք չի լինում կատարել ավանդական ճաշկերույթի ժամանակ, քանի որ ճապոնական խոհարարական կանոնները պահանջում են, որ սնունդը մատուցվի փոքր կտորներով, որպեսզի այն հարմար լինի բերանը դնել։

Փայտիկները չի կարելի թողնել սեղանին այնպես, որ մատնանշեն ինչ-որ մեկին^[12][13][14]։

Հարսանիք Ճապոնիայում

Հարսանիք Ճապոնիայում (Կիոտո)՝ արևմտյան ձևով

Ճապոնական ավանդական հարսանեկան արարողություն

Ճապոնիայում անցկացվում են երկու տեսակի հարսանեկան արարողություններ՝ ճապոնական ավանդական (սինտոիստական) ոճով կամ արևմտյան ոճով։

Անկախ արարողության տեսակից՝ զույգը պետք է ներկայացնի ամուսնության պաշտոնական վկայագիրը, որը ստացել են տեղական ինքնակառավարման մարմիններից։

Պատմականորեն, ամուսնությունները բաժանվում են երկու խմբի՝ կախված զուգընկեր գտնելու եղանակից․ ավանդական եղանակ և պայմանագրային եղանակ՝ միա կեկոն (ճապ.՝ 見合い結婚?), առավել հայտնի է որպես օ-միաի (ճապ.՝ お見合い) կամ ժամանակակից եղանակ (ամուսնություն սիրով) ռենաի կեկոն (ճապ.՝ 恋愛結婚), սա այն տեսակն է, երբ զույգերը ընտրություն են անում ինքնուրույն։ Պատմականորեն գյուղական միջավայրում ամուսնությունը հաճախ կնքվել է հարսնացուի հղիությունից հետո։

Պայմանագրային ամուսնություններ

Պայմանագրային ամուսնությունները^[15] կազմակերպում է խնամախոս կինը, որը կոչվում է նակոդո (ճապ.՝ 仲人)^[16]: Խնամասխոսը երիտասարդներին և նրանց ընտանիքներին տրամադրում է անհրաժեշտ տեղեկատվություն, որը պարունակվում է հատուկ փաստաթղթերում՝ «ցուրիսյոներում», դոսյեներում, որը պարունակում է նաև երիտասարդների լուսանկարները։ Եթե երիտասարդները սիրում են իրար, ապա խնամախոսը նրանց և նրանց ընտանիքներին ծանոթացնում է իրար հետ. այս առաջին հանդիպումը կոչվում է միաի (ճապ.՝ 見合い):

Առաջին հանդիպումից հետո պոտենցիալ հարսնացուն ու փեսացուն որոշ ժամանակ պարբերաբար հանդիպում են և դրանից հետո միայն որոշում կայացնում ամուսնության մասին։ Եթե նրանք որոշում են ամուսնանալ, ապա կատարվում են հարսանիքին նախորդող արարողությունները (անցկացվում է նշանադրություն, տրվում են նվերներ)

Հետպատերազմյան տարիներին պայմանագրային ամուսնությունների թիվը նվազել է^[17]։

Առանձնացնում են պայմանագրային ամուսնությունների առավելությունները, որոնք թույլ են տալիս պահպանել ժամանակակից Ճապոնիայում ամուսնության նկատմամբ ճապոնական ավանդական վերաբերմունքի կողմնակիցների բավականաչափ մեծ թիվ։

• Ժամանակի խնայողություն (հնարավոր է նվազեցնել նախնական հանդիպումների թիվը թեկնածուի ինքնուրույն որոնման ժամանակ, որը հաճախ ունենում է զրոյական կամ բացասական արդյունք)։
• Ընտանեկան կոնֆլիկտների հնարավորության նվազեցում այն դեպքերում, երբ ծնողները չեն սիրում իրենց երեխայի ընտրյալին կամ իրենց ընտրած ընտրյալին՝ թույլ տալով ծնողներին մասնակցել թեկնածուների ընտրության գործընթաց՝ հնարավորություն տալով ազդել ընտրության արդյունքի վրա։
• Հավանական զուգընկերների մասին մանրամասն տեղեկություններ ստանալը, որը թույլ է տալիս օբյեկտիվորեն որոշել, թե արդյոք այս կամ այն թեկնածուն համապատասխանում է ապագա ամուսնու կամ կնոջ կերպարին։

Կոշիկ

Ճապոնիայում շատ ավելի հաճախ են ուրիշ ոտնամաններ հագնում կամ հանում, քան ցանկացած այլ երկրում։ Ենթադրվում է, որ պետք է հանել փողոցային կոշիկները և հագնել պատրաստի հողաթափեր, որոնք պահվում են շատ դարակներով արկղերում։ Փողոցային կոշիկները հանվում են հենց մուտքի մոտ, այնտեղ, որտեղ հատակի մակարդակն ավելի ցածր է, քան մնացած սենյակը։ Համարվում է, որ մարդը իսկապես սենյակ է մտել ոչ թե այն ժամանակ, երբ դուռը փակում է իր հետևից, այլ փողոցային կոշիկները հանելուց և փոխելուց հետո։

Անհրաժեշտ է կոշիկները հանել տաճարի մուտքի մոտ։ Երբ փոխարինող կոշիկներ չեն առաջարկում, պետք է գուլպաներով քայլել։ Նման վայրերում շատ դարակներով արկղերը օգտագործվում են փողոցային կոշիկները պահելու համար։ Փողոցային կոշիկներով չի կարելի ոտք դնել կոշիկի արկղերի դիմաց դրված փայտե վանդակաճաղի վրա։

Տաճարի մուտքի մոտ հանելով կոշիկները՝ այցելուն ոչ միայն օգնում է պահպանել կարգը տաճարում, այլև հարգանքի տուրք է մատուցում սիրո՝ կամի և մաքրության՝ կիյոսի սինթոիստական պատկերացումներին։ Փողոցն իր փոշով և աղբով հակադրվում է տաճարի և տան ամեն իմաստով մաքուր տարածությանը։

Ճապոնական ավանդական խոհանոցի ռեստորան այցելելը ենթադրում է կոշիկները հանել նախքան ճաշելու վայր՝ բամբուկե գորգերով ծածկված և ցածր սեղաններ դրված հարթակ բարձրանալը։ Գորգերի վրա նստում են՝ իրենց տակ ծալելով ոտքերը։ Սեղանների տակ երբեմն լինում են փոսեր՝ անսովոր դիրքից թմրած ոտքերը տեղավորելու համար։

Համբույր Ճապոնիայում

Մինչև 1945 թվականը համբույրների հրապարակային ցուցադրումը հասարակական կարգի խախտում է համարվել։ Խախտողները, որոնք իրենց թույլ են տվել նման բան անել հասարակական վայրում, պատժվել են տուգանքով կամ ձերբակալությամբ։

Ճապոնացիները մինչ օրս համբույրին վերաբերվում են որպես զուտ էրոտիկ հարաբերությունների էկզոտիկ բաղադրիչ։ Ճապոնիայում համբույրի սոցիալական դերը^[18] չափազանց նեղ է։ Ճապոնացիների ըմբռնողության մեջ համբույրը չի արտահայտում ո՛չ կարեկցանք, ո՛չ հարգանք, ո՛չ վիշտ, ո՛չ էլ կարեկցանք․ ոչինչ այն շատ բաներից, որ կարող է նշանակել Արևմուտքում։

Համբույրի խտրականությունը շարունակվում է նաև ներկայումս։ Ճապոնական համբույր բառի՝ սեպունի փոխարեն, որը շատ հազվադեպ է օգտագործվում, երիտասարդ ճապոնացիներն ու ճապոնուհիները օգտագործում են կիսու բառը (անգլերեն kiss բառից)։ Համարվում է, որ անգլերեն բառը ավելի մաքուր է, քանի որ այն առարկա է նշանակում ոչ ուղղակիորեն^[19]։

Ժպիտ Ճապոնիայում

Ճապոնիայում ժպիտը ոչ միայն զգացմունքների բնական արտահայտություն է, այլ նաև վարվելակարգի ձև է, որը նշանակում է ոգու հաղթանակը դժվարությունների և անհաջողությունների դիմակայության մեջ։

Ճապոնացիներին մանկուց, շատ հաճախ անձնական օրինակով, սովորեցնում են ժպտալ՝ սոցիալական պարտականությունները կատարելու համար։ Ճապոնիայում ժպիտը կիսաճանաչողական ժեստ է դարձել և նկատվում է նույնիսկ այն ժամանակ, երբ ժպտացող մարդը կարծում է, որ իրեն չեն հետևում։ Օրինակ՝ ճապոնացին փորձում է հասցնել մետրոյում գնացք նստել, բայց դռները փակվում են նրա քթի առաջ։ Անհաջողության նկատմամբ արձագանքը ժպիտն է։ Այս ժպիտը չի նշանակում ուրախություն, բայց նշանակում է, որ մարդը անախորժություններն ընդունում է առանց տրտնջալու և կենսուրախ։ Ճապոնացիներին մանկուց սովորեցնում են զերծ մնալ զգացմունքներ արտահայտելուց, ինչը երբեմն կարող է խաթարել անհաստատուն սոցիալական ներդաշնակությունը։

Ճապոնիայում հատուկ ժեստային ժպիտի օգտագործումը հաճախ հասնում է ծայրահեղությունների։ Մինչև օրս կարելի է տեսնել, թե ինչպես են ժպտում մարդիկ, որոնք կորցրել են հարազատներին։ Դա չպետք է հասկանալ այնպես, թե մահացածներին չեն սգում։ Ժպտացողը կարծես ասում է՝ այո, կորուստս մեծ է, բայց կան ավելի կարևոր ընդհանուր հոգսեր, և ես չեմ ուզում վշտացնել շրջապատողներին՝ ցույց տալով իմ վիշտը^[20]։

Ծանոթագրություններ

1. «Мастер кимоно и японской культуры Имаидзуми Айко: Традиционный японский национальный костюм и его история». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ մայիսի 18-ին. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 14-ին.
2. Кимоно в современной Японии
3. 「いのち」をいただいて、自分の「いのち」を養っている Արխիվացված 2008-10-07 Wayback Machine (literary:Receive other life to foster own life) Jōdo Shinshū (Japanese)
4. Tomoko Oguara (小倉朋子) (2008 թ․ օգոստոսի 11). «「いただきます」を忘れた日本人 (literary: Japanese, people forgot itadakimasu)» (Japanese). ASCII Media Works ISBN 978-4-04-867287-0. էջ 68. Արխիվացված է օրիգինալից 2011-07-07-ին. Վերցված է 2020-09-08-ին.
5. [Энциклопедия суши М.: Издательство: Астрель, Аркаим, 2011, ISBN 978-5-271-35641-4]
6. «Japan — Language, Culture, Customs and Etiquette | global-etiquette | resources». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հոկտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2020 թ․ սեպտեմբերի 7-ին.
7. Marshall, Kevin R. «Japanese Stores and Businesses: Put the Yen in the Tray». The Hidden Japan: Daily Life in Japan and How it Differs from Life in the West. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ մարտի 25-ին. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 30-ին.
8. История японской культуры. — М.: Наутилус, 2011. — 368 с.
9. Токио Моногатари — Токио глазами токийцев. История и современность. — Токио: Ассоциация переводчиков-русистов, 2011. — 392 с.
10. «А. Н. Мещеряков Книга японских символов М., 2003». Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ սեպտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2020 թ․ սեպտեմբերի 7-ին.
11. Bridging the Gap, 2008.
12. «Vol. 67 How to use chopsticks properly, Part 2 — ALC PRESS INC». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ օգոստոսի 9-ին. Վերցված է 2020 թ․ սեպտեմբերի 7-ին.
13. «お箸の使い方とマナー — 知っておきたい日常のマナー». Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ մայիսի 7-ին. Վերցված է 2020 թ․ սեպտեմբերի 7-ին.
14. «マナーとタブー — HYOZAEMON». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հունիսի 25-ին. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 11-ին.
15. Япония. Как её понять: очерки современной японской культуры". — М.: АСТ: Астрель, 2006. ISBN 5-17-034730-8
16. «Японская традиционная свадьба. Накодо». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 12-ին.
17. Walter Edwards Modern Japan through its Weddings: Gender, Person, and Society in Ritual Portrayal. Stanford University Press, 1989
18. «Дональд Ричи Поцелуй в Японии». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ մայիսի 18-ին. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 15-ին.
19. Дональд Ричи Japanese Movies. Japan Travel Bureau, 1961
20. Мир по японски. — С-Петербург: Издательство «Северо-Запад», 2000, 568 c. — ISBN 5-93835-003-4

Գրականություն

• Человек и культура: Индивидуальность в истории культуры — М.: Наука, 1990
• А. Н. Мещеряков Книга японских символов — М.: Наталис, 2003
• Ориха Иида, Оксана Путан Энциклопедия суши — М.: Астрель, Аркаим, 2011

Արտաքին հղումներ

• Japan — Language, Culture, Customs and Etiquette Արխիվացված 2008-10-20 Wayback Machine
• Western Style Weddings in Japan
• Public bathing etiquette in Japan
• Мастер кимоно и японской культуры Имаидзуми Айко: Традиционный японский национальный костюм и его история
• Japanese Business Etiquette Guide Արխիվացված 2015-02-03 Wayback Machine
• Illustrated Guide to Sushi Etiquette
• Japan Intercultural Consulting: Japanese Business Etiquette Guide
• Bramble, P. Sean Japan: a survival guide to customs and etiquette. — Tarrytown, NY: Marshall Cavendish, 2008. — ISBN 978-0-7614-5488-5