Սրտի գերճնշումային հիվանդություն

Սրտի գերճնշումային հիվանդություն
Տեսակկրծքավանդակի հիվանդություն և հիվանդության կարգ
Բժշկական մասնագիտությունսրտաբանություն
 Hypertensive heart disease Վիքիպահեստում

Սրտի գերճնշումային հիվանդություն, ներառում է արյան բարձր ճնշմամբ պայմանավորված մի շարք բարդություններ, որոնք ազդում են սրտի վրա։ Թեև բժշկական գրականության մեջ սրտի հիպերտոնիկ հիվանդությունը բնութագրող անվանումները մի քանիսն են[1][2][3], անուամենայնիվ տվյալ տերմինն ավելի գործածական է և ՀՄԴ-ի մեջ հիմնականում կիրռվում է սա։ Այն իր մեջ ներառում է սրտային անբավարարությունը և գերճնշման սրտային այլ բարդություններ հատկապես, եթե սրտային խնդիրն ու գերճնշումը իրար հետ ունենում են պատճառահետևանքային կապ, գրվելով մահվան վկայականում։ 2013 թվականին սրտի հիպերտոնիկ հիվանդությունից մահվան դեպքերը եղել են 1,07 միլիոն։ Ի համեմատություն սրա 1990 թվականին մահվան դեպքերը եղել են 630000[4]։

Համաձայն ՀՄԴ10-ի սրտի գերճնշումային հիվանդությունը (I11) և դրա ենթակատեգորիա հանդիսացող է սրտի հիպերտոնիկ հիվանդությունը սրտային անբավարարբությամբ(I11.0) և սրտի հիերտոնիկ հիվանդությունն առանց սրտային անբավարարության(I11.9), առանձնանում են սրտի ռևմատիկ հիվանդություններից (I05-I09), սրտի իշեմիկ հիվանդություններից (I20-I25)[5] և սրտի այլ հիվանդություններից (I30-I52)։ Հաշվի առնելով այն փաստը, որ զարկերակային գերճնշումը հաճախ պատճառ է դառնում աթերոսկլերոզի և սրտի իշեմիկ հիվանդություն զարգացման, հնարավոր չի լինում սրտի գերճնշումային հիվանդությունից առաջացող մահվան դեպքերը ծանրության ցուցիչ համարել։

Նշաններ և ախտանիշներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ախտանշանների առկայությունը հիմնականում պայմանավորված է սրտային անբավարարությամբ ուղեկցվելով կամ հակառակը՝ չուղեկցվելով։ Սովորաբար սրտային անբավարարությամբ չուղեկցվող զարկերակային գերճնշումը, երբ չկա նաև ձախ փորոքի գերաճ, լինում է առանց ախտանիշների։

Սրտային անբավարարությամբ ուեկցվելու դեպքում նշաններն ու ախտանիշներն իրենց մեջ ներառում են․

Սրտային անբավարության արագորեն հարաճելու հետևանքով կարճ ժամանակում հնարավոր է սուր սրտային անբավարարության, դեկոմպենսացված սուր սրտային անբավարարության, թոքի այտուցի զարգացում, որի պատճառը սրտի պոմպային ֆունկցիայի կտրուկ ընկճվելն է։ Վիճակի հանկարծակի վատացման պատճառ կարող է հանդիսանալ զարկերակային ճնշման կտրուկ բարձրացումը սրտամկանի իշեմիան, ռիթմի խնգարումները[փա՞ստ]։

Ախտորոշում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
ԶՃ-ի բարձրացման դասակարգումը[6]
Դաս Սիստոլիկ ճնշում, մմ ՍՍ Դիաստոլիկ ճնշում, մմ ՍՍ
Նորմ < 120 < 80
Elevated 120–129 և <80
I աստիճան 130–139 կամ 80–89
II աստիճան 140-ից բարձր կամ 90-ից բարձր

Տարբերակիչ ախտորոշում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սրտի այլ հիավդությունները կարող են ունենալ համանման ախտանիշներ ուստի անհրաժեշտություն է առաջանում տարբերակիչ ախտորոշում իրականացնելու հետևյալ հիվանդությունների միջև[փա՞ստ]

Կանխարգելում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քանի որ զարկերակային գերճնշումը սովորաբար ընթանում է անախտանիշ, ուստի մարդիկ ովքեր ունեն ԶՃ-ի բարձրացում, կասկած անգամ կարող են չունենալ դրա մասին։ Բարձրացած զարկրակային գերճնշման վաղ ախտորոշումը հնարավորություն է տալին խուսափել սրտի, աչքերի հիվանդություններից, գլխուղեղի կաթվածից, խրոնիկ երիկամայի հիվանդություններից[7]։

Սիրտանոթային հիվանդությունների և մահացության ռիսկը հնարավոր է իջեցնել կենսակերպի փոփոխությամբ, ավելորդ քաշի կորցնելով, կանոնավոր աէրոբիկ վարժություններ կատարելով, սննդակարգի փոփոխությամբ, ալկոհոլի և ծխախոտի օգտագործումը դադարեցնելով[6]։ Գերճնշումը վերահսկելու, սիրտանոթային հիվանդությունների ռիսկը[6], նվազեցնելու, առիթմիաները և սիրտանոթային անբավարույթունը[8] կառավարելու համար հնարավոր է անհրաժեշտություն առաջանա դեղորայքային համուղղման[9]։ Սրտի հիպերտոնիկ հիվանդություն ունեցող անձինք պետք է խուսափեն ոչ ստերոիդային հակաբորբբոքային դեղեր(ՈՍՀԲԴ), հակահազային, քթահոսությունը դադարեցնող սիմպաթոմիմետիկների կիրառումից, եթե բժիշկը որևէ այլ դեղորայք է առաջարկում, քանի որ դրանք կարող են հրահրել զարկերակային ճնշման բարձրացում և սրտային անբավարության սրացում[10][11]։

Զարկերակային ճնշման դասակարգում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ըստ JNC 7-ի, ԶՃ-ն պետք է լինի[6]

  • 140/90մմ ՍՍ-ից պակաս, չբարդացած հիպերտենզիայով հիվանդների մոտ
  • 130/85մմ Ս-ից պակաս դիաբետով հիվանդների մոտ, ովքեր ունեն երիկամային հիվանդությունօրական 1գ պրոտեինուրիայով ուղեկցվող
  • 125/75մմ ՍՍ-ից պակաս հիվանդների մոտ ովքեր ւոնեն օրական 1գ-ից ավել պրոտեինուրիա

Բուժում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սրտի գերճնշումյին հիվանդություն ունեղոց անձան դեպքում բուժօգնությունն իրականացվում է երկու կատեգորիաներով[12]

  • Գերճնշման բուժում
  • Սրտային անբավարաւոյթւան և սիրտանոթային այլ հիվանդությունների վերահսկում, հնարավորության դեպքում նաև բուժում։

Համաճարակաբանություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2012 թվականին հիպերտոնիկ կրիզից մահվան դեպքերը
     9–54     55–64     65–78     79–92     93–113     114–141     142–173     174–217     218–317     318–1618
100000 բնակչի հաշվով տարեկան հիպերտոնիայի դեպքերը.[13]
     no data      less than 110      110–220      220–330      330–440      440–550      550–660      660–770      770–880      880–990      990–1100      1100–1600      more than 1600

Ամբողջ աշխարհում արյան բարձր ճնշում ունեն առնվազն 26,4%-ը[14]։ Սրտի հիպետոնիկ հիվանդությունը համարվում է միայն մեկը այն բազմաթիվ հիվանդություններից, որոնք կապված են զարկերակայի գերճնշման հետ։ Այլ հիվանդությունները զարկերակային գերճնշման հետևանքով առաջացող հանդիսանում են սրտի իշեմիկ հիվանդությունը, ուղեղի կաթվածը, ծայրամասային անոթների անևրիզմաները, երիկամային հիվանդությունները։ Գերճնշումը բարձրացնում է սրտային անբավարաության ռիսկը 2-3 անգամ[6], որը մոտավորապես կազմում է սրտային անբավարարության դեպքերի 25%-ը[15]։ Բացի այդ զարկերակային գերճնշումը նխորդում է սրտային անբավարարության դեպքերի 90%-ը[6], ինչպե նաև սրտային անբավարարության դեքերի մեծամասնությւնը զուգակցվում է զարկերակային գերճնշմամբ[16]։ Գերճնշումային հիվանդությունից մահվան դեպքերը 2004 թվականին եղել է 1 միլիոն ողջ աշխարհում (կամ ողջ ախարհում մահացության դեպքերի 1.7%) և եղել է 13-րդ հորիզոնականում համաշխարհային մեծայհասակների մահացության դեպքերի մեջ[17]։

Սեռային տարբերությունները

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիպետոնիա ունեցող կաննաց թիվը գերազանցում է տղամարդկանց թվին[18], չնայած նրան, որ տղամարդկանց մոտ ավելի վաղ է զարգանում այնուամենայնիվ կանանց մոտ հիպերտոնիայի վերահսկումը լավ չի իրականացվում[19][20][21]։ Հանրային առողջության հիմնական խնդիրներից մեկն է հանդիսանում կանանց զարկերակային ճնշման վերահսկումը։ Զարկրակային գերճնշումն ավելի շատ կանանց մոտ է սրտի կաթվածի պատճառ հանդիսանում քան տղամարդկանց[19]։ Մինչ վեջերս քիչ կանայք են ներգրավված եղել հիպերտոնիկ հիվանդության ուսումնասիրություններում։ Կա կասկած, որ կանանց և տղամարդկանց մոտ զարկերակային գերճնշումը կառավարող դեղորայքի արդյունավետությունը տարբեր է և դրանք ավելի արդյունավետ են տղամարդկանց դեպքում[19][22]։

Էթնիկ տարբերութուններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ԱՄՆ-ում կատարված հետազոտությունները ցույց են տվել որ աֆրոամերիկացիների մոտ հիպերտոնիկ հիվանդությունն ավելի տարածված է քան պիտակամորթ ոչ իսպանախոս սպիտակամորթերի և մեքսիկացիների և որ նրանք ավելի ծանրաբեռնված են սրտի գերճնշումային հիվանդությամբ[23]։ Աֆրոամերիկացիների մոտ սրտային գերճշումային հիվանդության ավլի տարածված լինելու հետևանքով նրանք ավելի բարձր մահացությն ցուցանիշներ ունեն, ինչպե նաև հիվանդանում են ավելի վաղ տարիքում[22][24]։ Վերջին տարիներին հիպրտոնիայի մակարդան ավեի կտրուկ աճում է հենց նրանց շրջանում քան մյուս էթնիկ խմբերում[25]։ Ամենայն հավանականությամբ հենց բարձր զարկերակային գերճնշամմբ էլ պայմանավորված է աֆրոամերիկացիների միջին ապրելիության ավելի ցածր մակարդակը սպիտակամորթերի համեմատությամբ[23]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ Alegría-Ezquerra E, González-Juanatey JR, González-Maqueda I (2006 թ․ ապրիլ). «Hypertensive heart disease: a proposed clinical classification». Revista Española de Cardiología (իսպաներեն). 59 (4): 398–9. doi:10.1016/S1885-5857(06)60781-0. PMID 16709396. S2CID 29897347. Արխիվացված է օրիգինալից 2022-06-04-ին. Վերցված է 2023-01-28-ին.
  2. ↑ Lip GY, Felmeden DC, Li-Saw-Hee FL, Beevers DG (2000 թ․ հոկտեմբեր). «Hypertensive heart disease. A complex syndrome or a hypertensive 'cardiomyopathy'?». European Heart Journal. 21 (20): 1653–65. doi:10.1053/euhj.2000.2339. PMID 11032692.
  3. ↑ Gonzalez-Maqueda, I; Alegria-Ezquerra, Eduardo; Gonzalez-Juanatey, Jose Ramon; Working group of the Spanish Society of Cardiology (2009). «Hypertensive heart disease: a new clinical classification (VIA)». e-Journal of the European Society of Cardiology Council for Cardiology Practice. 7 (20): ePub.
  4. ↑ GBD 2013 Mortality and Causes of Death, Collaborators (2014 թ․ դեկտեմբերի 17). «Global, regional, and national age-sex specific all-cause and cause-specific mortality for 240 causes of death, 1990-2013: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2013». Lancet. 385 (9963): 117–71. doi:10.1016/S0140-6736(14)61682-2. PMC 4340604. PMID 25530442. {{cite journal}}: |first1= has generic name (օգնություն)CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link)
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 Grossman E, Messerli FH (1996 թ․ օգոստոս). «Diabetic and hypertensive heart disease». Annals of Internal Medicine. 125 (4): 304–310. doi:10.7326/0003-4819-125-4-199608150-00009. PMID 8678395. S2CID 38947800.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 Chobanian AV, Bakris GL, Black HR, Cushman WC, Green LA, Izzo JL, Jones DW, Materson BJ, Oparil S, Wright JT, Roccella EJ, National Heart, Lung, and Blood Institute, Joint National Committee on Prevention, Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Pressure, National High Blood Pressure Education Program Coordinating Committee (2003 թ․ մայիսի 21). «The Seventh Report of the Joint National Committee on Prevention, Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Pressure: the JNC 7 report» (PDF). JAMA. 289 (19): 2560–2572. doi:10.1001/jama.289.19.2560. PMID 12748199. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 17-ին.
  7. ↑ «Hypertensive heart disease». Medline Plus. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 17-ին.
  8. ↑ Hunt SA, Abraham WT, Chin MH, Feldman AM, Francis GS, Ganiats TG, Jessup M, Konstam MA, Mancini DM, Michl K, Oates JA, Rahko PS, Silver MA, Stevenson LW, Yancy CW (2009 թ․ ապրիլ). «2009 focused update incorporated into the ACC/AHA 2005 Guidelines for the Diagnosis and Management of Heart Failure in Adults: a report of the American College of Cardiology Foundation/American Heart Association Task Force on Practice Guidelines: developed in collaboration with the International Society for Heart and Lung Transplantation». Circulation. 119 (14): e391–479. doi:10.1161/CIRCULATIONAHA.109.192065. PMID 19324966.
  9. ↑ Fuster V, Rydén LE, Cannom DS, Crijns HJ, Curtis AB, Ellenbogen KA, Halperin JL, Kay GN, Le Huezey J, Lowe JE, Olsson SB, Prystowsky EN, Tamargo JL, Wann LS (2011 թ․ մարտ). «2011 ACCF/AHA/HRS focused updates incorporated into the ACC/AHA/ESC 2006 Guidelines for the management of patients with atrial fibrillation: a report of the American College of Cardiology Foundation/American Heart Association Task Force on Practice Guidelines developed in partnership with the European Society of Cardiology and in collaboration with the European Heart Rhythm Association and the Heart Rhythm Society». Journal of the American College of Cardiology. 57 (11): e101–98. doi:10.1016/j.jacc.2010.09.013. PMID 21392637.
  10. ↑ White WB (2007 թ․ ապրիլ). «Cardiovascular risk, hypertension, and NSAIDs». Current Rheumatology Reports. 9 (1): 36–43. doi:10.1007/s11926-007-0020-3. PMID 17437665. S2CID 31212856.
  11. ↑ Ackman ML, Campbell JB, Buzak KA, Tsuyuki RT, Montague TJ, Teo KK (1999 թ․ հունիս). «Use of nonprescription medications by patients with congestive heart failure». Annals of Pharmacotherapy. 33 (6): 674–679. doi:10.1345/aph.18283. PMID 10410177. S2CID 43285809.
  12. ↑ Riaz, Kamran. «Hypertensive Heart Disease». Medscape Reference. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 17-ին.
  13. ↑ «WHO Disease and injury country estimates». World Health Organization. 2009. Վերցված է 2009 թ․ նոյեմբերի 11-ին.
  14. ↑ Kearney PM, Whelton M, Reynolds K, Muntner P, Whelton PK, He J (2005). «Global burden of hypertension: analysis of worldwide data». The Lancet. 365 (9455): 217–223. doi:10.1016/S0140-6736(05)17741-1. PMID 15652604. S2CID 7244386.
  15. ↑ Kannel WB, Cobb J (1992). «Left ventricular hypertrophy and mortality—results from the Framingham Study». Cardiology. 81 (4–5): 291–298. doi:10.1159/000175819. PMID 1301257.
  16. ↑ Yamasaki N, Kitaoka H, Matsumura Y, Furuno T, Nishinaga M, Doi Y (2003 թ․ մայիս). «Heart failure in the elderly». Internal Medicine. 42 (5): 383–388. doi:10.2169/internalmedicine.42.383. PMID 12793706.
  17. ↑ World Health Organization (2008). The Global Burden of Disease: 2004 Update. Geneva: World Health Organization. ISBN 978-92-4-156371-0.
  18. ↑ Kearney, Patricia M; Whelton, Megan; Reynolds, Kristi; Whelton, Paul K; He, Jiang (2004). «Worldwide prevalence of hypertension: a systematic review». Journal of Hypertension. 22 (1): 11–19. doi:10.1097/00004872-200401000-00003. PMID 15106785. S2CID 24840738.
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 Rabi DM, Khan N, Vallée M, Hladunewich MA, Tobe SW, Pilote L (2008 թ․ հունիս). «Reporting on sex-based analysis in clinical trials of angiotensin-converting enzyme inhibitor and angiotensin receptor blocker efficacy». Canadian Journal of Cardiology. 24 (6): 491–496. doi:10.1016/S0828-282X(08)70624-X. PMC 2643194. PMID 18548147.
  20. ↑ Lloyd-Jones DM, Evans JC, Levy D (2005 թ․ հուլիս). «Hypertension in adults across the age spectrum: current outcomes and control in the community». JAMA. 294 (4): 466–472. doi:10.1001/jama.294.4.466. PMID 16046653.
  21. ↑ Wassertheil-Smoller S, Anderson G, Psaty BM, Black HR, Manson J, Wong N, Francis J, Grimm R, Kotchen T, Langer R, Lasser N (2000 թ․ նոյեմբեր). «Hypertension and its treatment in postmenopausal women: baseline data from the Women's Health Initiative». Hypertension. 36 (5): 780–789. doi:10.1161/01.HYP.36.5.780. PMID 11082143.
  22. ↑ 22,0 22,1 Bui AL, Horwich TB, Fonarow GC (2011 թ․ հունվար). «Epidemiology and risk profile of heart failure». Nature Reviews Cardiology. 8 (1): 30–41. doi:10.1038/nrcardio.2010.165. PMC 3033496. PMID 21060326.
  23. ↑ 23,0 23,1 Ferdinand KC, Sounders E (2006 թ․ հունվար). «Hypertension-related morbidity and mortality in African Americans—why we need to do better». Journal of Clinical Hypertension (Greenwich). 8 (1 Suppl 1): 21–30. doi:10.1111/j.1524-6175.2006.05295.x. PMC 8109309. PMID 16415637. S2CID 11034242.
  24. ↑ Loehr LR, Rosamond WD, Chang PP, Folsom AR, Chambless LE (2008 թ․ ապրիլ). «Heart failure incidence and survival (from the Atherosclerosis Risk in Communities study)». American Journal of Cardiology. 101 (7): 1016–1022. doi:10.1016/j.amjcard.2007.11.061. PMID 18359324.
  25. ↑ Lloyd-Jones D, Adams R, Carnethon M, De Simone G, Ferguson TB, Flegal K, Ford E, Furie K, Go A, Greenlund K, Haase N, Hailpern S, Ho M, Howard V, Kissela B, Kittner S, Lackland D, Lisabeth L, Marelli A, McDermott M, Meigs J, Mozaffarian D, Nichol G, O'Donnell C, Roger V, Rosamond W, Sacco R, Sorlie P, Stafford R, Steinberger J, Thom T, Wasserthiel-Smoller S, Wong N, Wylie-Rosett J, Hong Y (2009 թ․ հունվար). «Heart disease and stroke statistics—2009 update: a report from the American Heart Association Statistics Committee and Stroke Statistics Subcommittee». Circulation. 119 (3): e21–181. doi:10.1161/CIRCULATIONAHA.108.191261. PMID 19075105.
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սրտի գերճնշումային հիվանդություն» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Չափորոշչային վերահսկողություն
Դասակարգում
Արտաքին աղբյուրներ