Վլադիմիր Պետրով (դիվանագետ)

Վլադիմիր Պետրով
Ծնվել է	փետրվարի 15, 1907(1907-02-15)[1]
Ծննդավայր	Larikha, Ishimsky Uyezd, Տոբոլսկի գուբերնիա, Ռուսական կայսրություն
Մահացել է	հունիսի 14, 1991(1991-06-14)[1] (84 տարեկան)
Մահվան վայր	Մելբուռն, Ավստրալիա
Քաղաքացիություն	ԽՍՀՄ և  Ավստրալիա
Մասնագիտություն	դիվանագետ և հետախույզ
Vladimir Petrov (diplomat) Վիքիպահեստում

Վլադիմիր Պետրով (իսկական անունը՝ Վլադիմիր Պրոլետարսկի, ծնունդով՝ Աֆանասի Շորոխով, ավստրալիական անձնագրով՝ Սվեն Էլիսոն փետրվարի 15, 1907(1907-02-15)^[1], Larikha, Ishimsky Uyezd, Տոբոլսկի գուբերնիա, Ռուսական կայսրություն - հունիսի 14, 1991(1991-06-14)^[1], Մելբուռն, Ավստրալիա), խորհրդային դիվանագետ և հետախույզ, չվերադարձած (ռուս.՝ невозвращенец, հասարակության մեջ տարածված անվանում՝ սոցիալիստական ​​ճամբարի երկրների քաղաքացիների, ինչպես նաև Ռուսական կայսրության կամ այլ պետությունների սուբյեկտների համար, ովքեր տարբեր պատճառներով հրաժարվել են երկիր վերադառնալ օրինական արտասահմանյան ուղևորություններից կամ գործուղումներից)։

Երիտասարդ տարիներ

Աֆանասի Միխայլովիչ Շորոխովը ծնվել է Տոբոլսկի նահանգի Լարիխա գյուղում, գյուղացիական ընտանիքում։ 1923 թվականին անդամագրվել է Կոմսոմոլին, իսկ 1929 թվականին փոխել է իր անունը՝ դառնալով Վլադիմիր Պրոլետարսկի։

Պետրովը ծառայել է Բալթյան նավատորմում՝ որպես կրիպտոգրաֆ։

1933 թվականից Միացյալ պետական քաղաքական վարչության (ОГПУ) աշխատակից, աշխատել է արտաքին բաժնում Գլեբ Բոկիի ղեկավարությամբ: 1938–1939 թվականներին ծառայել է Չինաստանում՝ որպես գաղտնագրման բաժնի ղեկավար։ Պարգևատրվել է Կարմիր աստղի շքանշանով (1938):

Մինչ Շվեդիա տեղափոխվելը նա փոխել է անունը՝ դառնալով Վլադիմիր Պետրով։ 1942 թվականին նրան կնոջ՝ Եվդոկիա Պետրովայի (Կարցևա) հետ գործուղել են Շվեդիա, որտեղ երկուսն էլ Ստոկհոլմում աշխատում էին որպես գաղտնագրող՝ խորհրդային դեսպանատանը մեկ այլ հայտնի ամուսնական զույգի՝ Բորիս Ռիբկինի և Զոյա Վոսկրեսենսկայայի ղեկավարությամբ։

1951 թվականին ԽՍՀՄ դեսպանության երրորդ քարտուղարի պաշտոնյայի քողի տակ, որպես խորհրդային հետախուզության ռեզիդենտ, ուղարկվել է Ավստրալիա։ Օլեգ Գորդիևսկին պնդում էր, որ Պետրովին Ավստրալիա է ուղարկել անձամբ Բերիան^[2]։

1954 թվականին Ավստրալիայում երեք տարի աշխատելուց հետո Պետրովը, շփվելով ռուսախոս էմիգրանտ Միքայել Բիալոգուրսկու հետ, քաղաքական ապաստան է խնդրել՝ առանց կնոջը տեղյակ պահելու։ 10 օր անց Պետրովը ապաստան է ստացել։ Ավելի ուշ ապաստան է ստացել նաև նրա կինը՝ Եվդոկիա Պետրովան, որը նույնպես Ավստրալիայի խորհրդային կայանի գաղտնագրող-սպա էր։

Փախուստ Ավստրալիա

Զինված խորհրդային դիվանագիտական ​​սուրհանդակներ Ժարկովն ու Կարպինսկին Եվդոկիա Պետրովային ստիպողաբար տանում են դեպի ինքնաթիռը՝ Սիդնեյի օդանավակայանում (19 ապրիլի, 1954)

1953-1954 թվականներին, Բերիայի ձերբակալությունից և մահապատժից հետո, սկսվեց օտարերկրյա կայանների «մաքրումը» Բերիայի անձնակազմից: Վախենալով ԽՍՀՄ հետ կանչվելու և այնտեղ բռնաճնշումների ենթարկվելու հավանականությունից՝ Պետրովը 1954 թվականին սեփական նախաձեռնությամբ կապի մեջ մտավ Ավստրալիայի հետախուզական ծառայությունների (ASIO) հետ և քաղաքական ապաստան խնդրեց Ավստրալիայում։ Պետրովը ապաստան է խնդրել միայնակ՝ առանց կնոջ՝ Եվդոկիա Պետրովայի, ով այդ ժամանակ գտնվում էր այլ քաղաքում։ ՊԱԿ-ի երկու սպա նրան բռնի ուժով բերել են Կանբերայի օդանավակայան և, հակառակ իր կամքին, լրագրողների ու ֆոտոլրագրողների ներկայությամբ քարշ տվել դեպի ԽՍՀՄ մեկնող ինքնաթիռը։ Ինքնաթիռը վայրէջք է կատարել Դարվինի օդանավակայանում՝ վառելիք լիցքավորելու նպատակով: Ավստրալիայի վարչապետ Սըր Ռոբերտ Մենզիսի հրամանով գործին միջամտել է ավստրալիական ոստիկանությունը։ Դարվինի ոստիկանները մտել են ինքնաթիռ և հրազենի տեղափոխումն արգելելու պատրվակով, զինաթափել խորհրդային երկու «դիվանագիտական ​​սուրհանդակների» և ազատ արձակել Եվդոկիա Պետրովային։ Որից հետո նա կարողացել է միանալ ամուսնուն։ Պետրովն իր հետ վերցրել է մի շարք փաստաթղթեր, որոնք բացահայտում էին Ավստրալիայում խորհրդային հետախուզության գործողությունները, որոնք քննարկվել են խորհրդարանական հանձնաժողովի կողմից, սակայն ավստրալացիները չեն գաղտնազերծել: Պետրովը նաև բազմաթիվ տվյալներ է փոխանցել Շվեդիայում և Ֆինլանդիայում խորհրդային ռեզիդենտների աշխատանքի մասին։ Նրա ցուցմունքների շնորհիվ բրիտանական հակահետախուզությունը կարողացել է պարզել «Քեմբրիջյան հնգյակի» երրորդ անդամի` Քիմ Ֆիլբիի ինքնությունը, այն բանից հետո, երբ առաջին երկուսը` Բյորջեսը և Մաքլեյնը, փախան ԽՍՀՄ 1951 թվականին:

1954 թվականի ամռանը Յան Ֆլեմինգը մեկնել է Ավստրալիա Պետրովից հարցազրույց վերցնելու համար։ Բայց բրիտանական հետախուզության ղեկավարությունն արգելել է հրապարակել ամբողջական տարբերակը, իսկ Sunday Times-ը հրապարակել է մի հատված, որտեղ խորհրդային հետախուզության աշխատակիցը խոսում է ֆուտբոլի հանդեպ իր կրքի մասին: Հրապարակման արգելքը դրդել է Ֆլեմինգին ստեղծել «Ռուսաստանից սիրով» վեպը^[3]։

Հետագա ճակատագիր

1956 թվականին Պետրովն ստացել է Ավստրալիայի քաղաքացիություն։ Հրատարակվել է Պետրովների հուշերի գիրքը՝ «Վախի կայսրությունը», որը գրել է ASIO-ի սպա Մայքլ Թուեյթսը՝ հիմնված նրանց պատմվածքների վրա։ Մինչև կյանքի վերջը Պետրովներն ապրում էին Ավստրալիայում՝ ավստրալական հետախուզական ծառայությունների պաշտպանության ներքո՝ Էլլիսոն ամուսինների անուններով, գրեթե առանց լրագրողների հետ շփվելու։ 1970-ական թվականների կեսերին Պետրովը մի շարք կաթվածներ է տարել և իր կյանքի վերջին 17 տարին անցկացրել ծերանոցում՝ հաշմանդամի սայլակին գամված։ Մահացել է 1991 թվականին Մելբուռնում։ Եվդոկիա Պետրովան ամուսնու մահից հետո ապրել է ևս 11 տարի և մահացել 2002 թվականին։

Խորհրդային արտաքին հակահետախուզությունը ծրագրել է առևանգել Պետրովին և տանել ԽՍՀՄ ցուցադրական դատավարություն անցկացնելու նպատակով^[4]։

Մշակույթում

Պետրովի կյանքն ու գործունեությունը գեղարվեստական ​​ստեղծագործությունների թեմա է դարձել:

• «Գնդապետ Պետրովի գործը» (1956) ամերիկյան հեռուստասերիալի դրվագ
• «Կարմիր կոշիկը», Ուրսուլա Դուբոսարսկու վեպը, որն արժանացել է Նոր Հարավային Ուելսի գրական մրցանակին և Քվինսլենդի գրական մրցանակին 2006 թվականին^[5]։
• «Ապահով տունը», Լի Ուիթմորի անիմացիան, Նոնի Հեյզելհերսթի պատմվածքի հիման վրա, որը 2006 թվականին Սիդնեյի կինոփառատոնում արժանացավ «Լավագույն անիմացիա» մրցանակին^[6]:
• «Փաստաթուղթ Z», Էնդրյու Քրումի վեպը, որն արժանացել է Ավստրալիայի Վոգել գրական մրցանակին 2008 թվականին^[7]։
• «Պետրովի գործը», 1987 թվականի հեռուստատեսային մինի-սերիալ^[8]։

Տես նաև

Եվդոկիա Պետրովա

Գրականություն

• Vladimir and Evdokia Petrov, Empire of Fear, Frederick A. Praeger, New York, 1956
• Nicholas Whitlam and John Stubbs, Nest of Traitors: The Petrov Affair, University of Queensland Press, Brisbane, 1974
• Robert Manne, The Petrov Affair: Politics and Espionage, Pergamon Press, Sydney, 1987
• А. Владимирович. Время умирать. Почему Ян Флеминг убил Джеймса Бонда. М.: 2020

Ծանոթագրություններ

1. SNAC — 2010.
2. Радио Свобода: Интервью Олега Гордиевского Дмитрию Волчеку Արխիվացված է Հունվար 11, 2021 Wayback Machine-ի միջոցով:. 27.07.2002
3. А. Владимирович Время умирать. Почему Ян Флеминг убил Джеймса Бонда. — М.:, 2020. — ISBN 9785042434839
4. «У предателей не было шанса выжить». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-02-09-ին. Վերցված է 2013-02-02-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
5. «Queensland Premier's Literary Awards: Previous winners». Queensland Government. November 30, 2011. Արխիվացված է օրիգինալից March 22, 2012-ին. Վերցված է April 2, 2017-ին.
6. «The Safe House». leewhitmore.com.au. Արխիվացված օրիգինալից April 2, 2017-ին. Վերցված է April 2, 2017-ին.
7. Neill, Rosemary (April 22, 2011). «Fully formed: 30 years of The Australian/Vogel Literary Award». The Australian. Արխիվացված օրիգինալից April 2, 2017-ին. Վերցված է April 2, 2017-ին.
8. Menglet, Alex; Sitta, Eva; Chilvers, Simon; Picot, Geneviève (1987-05-27), The Petrov Affair, Վերցված է 2017-04-02-ին

Արտաքին հղումներ

• From Russia With Love at Faded Page (Canada)
• Умерла знаменитая перебежчица — Հոդված Պետրովի կնոջ մասին
• Mrs Petrov’s death brings bizarre affair to end — Ռոբերտ Մաննի հոդվածը The Age թերթին

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Վլադիմիր Պետրով (դիվանագետ)» հոդվածին։