Քաղաքացիագիտություն

Քաղաքացիագիտություն, հասարակության մեջ քաղաքացիների իրավունքների և պարտականությունների ուսումնասիրությունը^[1]։ Տերմինը ծագում է լատիներեն «civicus» բառից, որը նշանակում է «քաղաքացուն վերաբերող»։ Տերմինը վերաբերում է այլ քաղաքացիների վրա ազդող գործողություններին, մասնավորապես՝ քաղաքաշինությանը։

Քաղաքացիական կրթությունը քաղաքացիականության տեսական, քաղաքական և գործնական ասպեկտների, ինչպես նաև դրա իրավունքների և պարտականությունների ուսումնասիրությունն է^[2]։ Այն ներառում է քաղաքացիական իրավունքի և օրենսգրքերի ուսումնասիրությունը, ինչպես նաև ուսումնասիրում, թե ինչպես է կառավարությունը գործում` ընդգծելով քաղաքացիների ներգրավվածության կարևորությունը դրա գործունեության և վերահսկողության մեջ^[3]։

Տերմինը կարող է առաջացած լինել նաև «corona civica»-ից՝ կաղնու տերևներից պատրաստված ծաղկեպսակ, որը թագի պես կրում են գլխին։ Հին Հռոմում այս ծաղկեպսակը շնորհվում էր այն մարդուն, որը պատերազմում փրկում էր մեկ այլ հռոմեացի քաղաքացու կյանքը^[4]։

Փիլիսոփայական հայացքներ

Հին Սպարտա

Արքիդամոս

Իր «Պելոպոնեսյան պատերազմի պատմություն» գրքում Թուկիդիդեսը ներկայացնում է Արքիդամոս II-ի ելույթը՝ ընդգծելով Սպարտայում քաղաքացիական կրթության կարևորությունը՝ սպարտացիների մեջ առանձնահատուկ առաքինություններ ձևավորելու համար։ Այդ առանձնահատուկ առաքինությունների շարքում նա առանձնացնում է տոկունությունը, հնազանդությունը, խորամանկությունը, պարզությունը և պատրաստվածությունը.

Մենք իմաստություն ունենք, քանի որ մեր կրթությունը մեզ սովորեցրել է չարհամարհել օրենքները մեր սահմանափակ գիտելիքների պատճառով։ Իմաստությունը գալիս է նաև ինքնակարգապահությունից, որը թույլ չի տալիս մեզ չհնազանդվել օրենքներին։ Մեզ նաև սովորեցրել են չափից դուրս չկենտրոնանալ չնչին կամ աննշան հարցերի վրա։ Օրինակ, թեև մենք կարող ենք ունենալ գիտելիք, որը թույլ է տալիս մեզ քննադատել թշնամու ծրագրերը, երբ դրանք դիտարկվում են տեսականորեն, բայց մեզ չեն սովորեցրել այդ նույն գիտելիքն արդյունավետորեն օգտագործել թշնամու ծրագրերը տապալելու համար։ Փոխարենը, մեզ սովորեցնում են գիտակցել, որ մեր հակառակորդների ռազմավարությունը նման է մեր ռազմավարությանը, և որ անկանխատեսելի իրադարձությունները միշտ չէ, որ հնարավոր է կանխատեսել հաշվարկների միջոցով։ Իրականում մենք հետևողականորեն պատրաստվում ենք հակառակորդի կողմից հնարավոր սպառնալիքներին՝ ենթադրելով, որ նրանց ծրագրերը լավ մտածված են։ Խելամիտ չէ հույսը դնել թշնամու սխալվելու ակնկալիքի վրա. փոխարենը, մենք պետք է վստահենք մեր նախապատրաստական աշխատանքների արդյունավետությանը։ Պետք չէ ենթադրել, որ մարդկանց միջև զգալի տարբերություններ կան։ Փոխարենը, մենք պետք է հաշվի առնենք, որ գերազանցությունը հաճախ գալիս է նրանցից, ովքեր մեծացել են ամենախիստ միջավայրում[5]։

Ֆրանսիացի էսսեիստ Միշել դե Մոնտենը բարձր է գնահատել, թե ինչպես է Արքիդամոսի որդին՝ Ագեսիլոս II-ը, անվերապահ հետևում հոր մոտեցումներին.

Ինչ-որ մեկը մի անգամ հարցրեց Ագեսիլոսին, թե ինչ հմտություններ արժի, որ սովորեն տղաները։ Նրա պատասխանը պարզ էր. «Նրանք պետք է սովորեն, թե ինչ պետք է անի իսկական տղամարդը»[6]։

Սիմոնիդես

Պլուտարքոսը պատմում է, թե ինչպես է Սիմոնիդեսը Սպարտայի քաղաքացիների կրթությունը համեմատել ձիաբուծության հետ։

Սիմոնիդեսը Սպարտան անվանում էր «մարդկանց ընտելացնող»՝ վաղ տարիքից խիստ կրթություն ստանալու պատճառով, որն արդյունավետորեն վարժեցնում էր քաղաքացիներին հնազանդվել օրենքներին և դառնալ հնազանդ՝ այն ձիերի նման, որոնց վարժեցնում և ընտելացնում էին երիտասարդ տարիքից[7]։

Լիկուրգոս

Ըստ հույն պատմաբան Պլուտարքոսի՝ կիսաառասպելական օրենսդիր Լիկուրգոսը, Սպարտայի սահմանադրությունը կազմելիս իր առաջնահերթությունը համարում էր քաղաքացիների կրթությունը^[8]։ Պլուտարքոսը նշում է, որ Սպարտայում կրթությունը շեշտը դնում էր անմիջական և անվերապահ հնազանդության շարունակական ուսուցման վրա^[9]։ Ցանկացած ժամանակ կամ վայրում միշտ կար մեկը, ով կհիշեցներ նրանց իրենց պարտականությունների մասին և կպատժեր ցանկացած անտեսման համար^[10]։

Նա նաև նկարագրում է, թե ինչպես են սպարտացիները սահմանափակել քաղաքացիական կրթությունը՝ երիտասարդության նկատմամբ վերահսկողությունը պահպանելու համար։

Նրանց կարդալու և գրելու տարրական գիտելիքներ տվեցին, որոնք բավարարում էին սպարտացիների անմիջական կարիքներին։ Նրանց հիմնական նպատակն էր երիտասարդներին դարձնել հնազանդ քաղաքացիներ և սովորեցնել նրանց դիմանալ դժվարություններին ու հաղթել մարտերում[11]։

Բացի այդ, երիտասարդները պարտավոր էին ոչ միայն հստակորեն և հակիրճ ձևակերպել իրենց մտքերը^[12], այլև խորհել և մտածել քաղաքացիական առաքինությունների հետ կապված հարցերի շուրջ, օրինակ՝ Սպարտայի լավ և վատ քաղաքացուն բնորոշող հատկանիշների^[13]։ Մոնտենը գովաբանել է այս հատուկ կրթական մեթոդը՝ հիանալով, թե ինչպես են սպարտացի քաղաքացիներն իրենց կրթության մեջ առաջնահերթություն տալիս այնպիսի առաքինությունների ձևավորմանը, ինչպիսիք են քաջությունն ու զսպվածությունը՝ կենտրոնանալով բացառապես այս ասպեկտների վրա և անտեսելով այլ առարկաների ուսումնասիրությունը^[14]։ Սպարտացի տղաներին սովորեցնում էին նաև երաժշտություն և երգեր, որոնք գովաբանում էին քաջությունը և քննադատում վախկոտությունը^[15]։

Ըստ էության, քաղաքացիական կրթության սպարտական հայեցակարգը նպատակ ուներ լիովին համապատասխանեցնել անհատի շահերը պետության շահերին՝ խթանելով հայրենասիրության խորը զգացումը. «Ամփոփելով, Լիկուրգոսն այնպիսի օրենքներ էր մշակել, որ Սպարտայի քաղաքացիներն այնքան խորն էին կապված պետության բարօրության հետ, որ չէին կարող ապրել պետությունից առանձին։ Նա նրանց մեջ սերմանեց ընդհանուր բարօրության հետ միասնության զգացումը՝ նրանց նմանեցնելով իրենց առաջնորդի շուրջ բնազդաբար հավաքվող մեղուների։ Նրանց խանդավառությունն ու հասարակության հանդեպ պարտքի զգացումն այնքան ուժեղ էր, որ նրանք լիովին հանձնառու էին ծառայելու իրենց երկրին՝ նրա շահերը իրենց շահերից վեր դասելով»^[16]։

Սպարտայում խիստ ֆիզիկական և մարտական մարզումները տղամարդկանցով չէին սահմանափակվում։ Պլուտարքոսը պատմում է, թե ինչպես է Լիկուրգոսը հրահանգել երիտասարդ կանանց մարզվել՝ զբաղվելով ըմբշամարտով, վազքով, դարթսով և շրջանակների նետմամբ։ Այս մարզումների նպատակը առողջ երեխաներ դաստիարակելն էր՝ ի շահ պետության^[17]։

Հին Աթենք

Պերիկլես

Պերիկլեսի «Մահախոսական ճառը» պատկերացում է տալիս Աթենքի քաղաքացիական կրթության մասին, որը կտրուկ հակադրվում է Սպարտայի կրթությանը։ Աթենքը կենտրոնացած էր անձնական ազատության, այլ ոչ թե կույր հնազանդության վրա։ Իր ճառում Պերիկլեսն Աթենքը հպարտությամբ անվանում է «Հելլադայի դպրոց», քանի որ.

Մինչ մեր մրցակիցները երիտասարդ տարիքից խստագույն կարգապահության միջոցով տղամարդկություն են սերմանում, Աթենքում մենք ազատ ենք մեր ուզածի պես ապրելու հարցում, բայց այնուհանդերձ՝ պատրաստ ենք դիմագրավելու ամեն մի վտանգի[18]։

Այդուհանդերձ, անգլիացի փիլիսոփա Թոմաս Հոբսը կարծում էր, որ աթենացիներին պարզապես ներշնչում էին մտածել իբր իրենք ազատ են, որպեսզի բարեփոխումներ չպահանջեն^[19]։

Կրիտոն

Պլատոնի Սոկրատեսյան շրջանին դասվող «Կրիտոն» երկխոսության մեջ Սոկրատեսի վաղեմի ընկեր ու աշակերտ Կրիտոնը նրանից սովորում է, որ քաղաքացիական կրթության մեջ կարևոր է հետևել փորձառուների խորհուրդներին, քան մեծամասնության կարծիքին։ Սոկրատեսն օրինակ է բերում մարմնամարզիկներին. նրանք պետք է ուշադրություն դարձնեն իրենց մարզիչների ցուցումներին, այլ ոչ թե ապավինեն մարմնամարզության վերաբերյալ մեծամասնության կարծիքին։ Կրիտոնը լսում է նաև Սոկրատեսի փաստարկն այն մասին, որ քաղաքացին պետք է ենթարկվի իր քաղաքի օրենքներին՝ մասամբ այն պատճառով, որ հենց իր քաղաքն է նրան քաղաքացիական կրթություն տվել^[20]։

Էսքիլես

Արիստոփանեսի «Գորտերը» կատակերգության մեջ դրամատուրգ Էսքիլեսի կերպարը հանդիմանում է իր ընկեր ողբերգակ Եվրիպիդեսին այն բանի համար, որ նա գրել է քաղաքացիագիտության հիմնարար իդեալների համար վնասակար տեսարաններ.

Ի՜նչ չարիքների պատճառ է դարձել. Սա ցույց է տվել մեզ կավատների, Սրբավայրերում ծնող մայրերի, Եղբայրների հետ խառնակվողների, Իրենց կյանքն «անկյանք» անվանող կանանց, Եվ դրանից է, որ քաղաքը մեր Լցվել է մանր գրագիրներով, Հացկատակներով, ծաղրածուներով, Որ ժողովրդին խաբում են շարունակ, Եվ մարդ էլ չկա, որ վազի ջահով, Մարզարաններում այժմ չեն մարզվում[21]։

Նա իր ողջ երկխոսության ընթացքում ընդգծում է պոեզիայի նշանակությունը քաղաքացիական կրթության մեջ.

Զևսը վկա՝ կար, բայց պետք է բանաստեղծը վատը թաքցնի, Չբեմադրի, ոչ էլ փորձի սովորեցնել — մանուկներին Ուսուցիչն է խորհրդատու, իսկ մեծերին՝ բանաստեղծը. Պետք է միայն լավը ասենք[22]։

Ավելի ուշ, հույն պատմիչներից Պլուտարքոսը գրել է, թե ինչպես է բանաստեղծ Թալեսը կարողացել «իր հանգիստ երգերով և ձոներով մեղմել սպարտացիների կոպտությունը՝ դրանով իսկ նրանց մեջ սերմանելով օրենքի և քաղաքավարության սկզբունքները»^[23][24]։ Պլուտարքոսը գրել է նաև, թե ինչպես են պետականության մասին Հոմերոսի ուսմունքները խորապես ազդել Լիկուրգոսի վրա, որը մշակել է Սպարտայի սահմանադրությունը^[25]։

Ադրաստոս

Եվրիպիդեսի «Խնդրարկուները» ողբերգության մեջ Արգոսի թագավոր Ադրաստոսը պատմում է, թե ինչպես է Հիպոմեդոնը քաղաքացիական կրթություն ստացել՝ մարզելու իր տոկունությունը, մարտական հմտությունները և պետությանը ծառայելու պարտավորությունը.

Այս խմբի երրորդ անդամը Հիպոմեդոնն էր, որը երիտասարդ տարիքից խուսափում էր «մուսաների հրապուրանքներից»՝ փոխարենն ընտրելով պարզ կյանք վարել։ Նրա տունը դաշտերն էին, նա պատրաստակամորեն ընդունում էր դժվարությունները՝ իր առնականությունն ու ուժը կոփելու համար։ Նա խանդավառությամբ զբաղվում էր ձիավարությամբ և նետաձգությամբ՝ ոչ միայն անձնական հաճույքի համար, այլ նպատակ ունենալով օգտակար լինել իր պետությանը։

Ադրաստոսը նաև պատմում է, թե ինչպես է Պարթենոպեոսը քաղաքացիագիտական կրթություն ստացել իր նոր բնակավայրում՝

Հաջորդիվ տեսնում ենք Պարթենոպեոսին՝ որսորդուհի Ատալանտայի որդուն՝ անզուգական գեղեցկությամբ մի երիտասարդի։ Նա Արկադիայից եկավ դեպի Ինաքոս գետ և մանկությունն անցկացրեց Արգոսում։ Երբ նա մեծացավ այնտեղ որպես օտարական, ոչ մի վրդովմունք կամ նախանձ չցուցաբերեց պետության նկատմամբ։ Նա խուսափում էր մանր վեճերի մեջ մտնելուց, որոնք ամենանյարդայնացնող պահվածքն են, որ կարող է դրսևորել քաղաքացին կամ օտարականը։ Փոխարենը, նա կանգնեց թշնամու առաջ և կռվեց հանուն Արգոսի՝ կարծես նրա որդիներից մեկը լիներ։ Նա ուրախություն էր զգում, երբ քաղաքը ծաղկում էր, և խորը տխրություն, երբ այն բախվում էր անհաջողությունների։ Թեև նա բազմաթիվ երկրպագուներ ուներ և՛ տղամարդկանց, և՛ կանանց շրջանում, նա միշտ զգույշ էր, որ որևէ մեկին չվիրավորի։

Հին Հռոմ

Ավրելիոս

Իր «Խորհրդածություններ» աշխատության մեջ Մարկոս Ավրելիոսը պատմում է քաղաքացիական կրթության մասին, որը նրան սովորեցրել է արժևորել խոսքի ազատությունը^[26], խուսափել հռետորաբանությունից և խրատական ճառերից^[27] ու ըմբռնել բռնատիրության բացասական կողմերն ու հետևանքները^[28]։

Նա եղբորից տոգորվել էր Հռոմեական պետության հատուկ իդեալով՝

Նա էր, ով առաջինն ինձ ոգեշնչեց պատկերացնել և ցանկանալ ունենալ արդար հասարակություն, որը կկառավարվի արդարությամբ և հավասարությամբ, և մի թագավորություն, որտեղ մարդկանց բարեկեցությունը գերակա է ամեն ինչից[29]։

Ավրելիոսը նաև հետևեց հոր՝ Անտոնինոս Պիոսի օրինակին, որը, ըստ նրա, մանրակրկիտ վերահսկում էր կառավարական գործերն ու ֆինանսները, բաց էր հանրային բարեկեցությունը խթանելու առաջարկների համար, չուներ անձնական նկրտումներ, ոչ էլ ձգտում էր ժողովրդականություն վայելել.

Նա չուներ շատ գաղտնիքներ, իսկ որոնք էլ որ ուներ, վերաբերում էին հասարակական հարցերի։ Նա խոհեմ էր և չափավոր, երբ մարդկանց հաճույքի և ժամանցի համար միջոցառումներ էր կազմակերպում։ Եվ այս ամեն ինչի մեջ նա հարգանքով էր վերաբերվում ուրիշներին՝ բացառապես այն պատճառով, որ նրանք մարդ են՝ միշտ գործելով արդար և չփնտրելով փառք ու գովասանք[30]։

Հայրն Ավրելիոսին սովորեցրել է նաև, թե ինչպես պետք է ապրել որպես համեստ հասարակական գործիչ.

Ես ապրում էի իմ տիրոջ և հոր իշխանության ներքո, որոնք նպատակ ունեին հանել իմ մեջից ավելորդ հպարտության կամ ունայնության ցանկացած զգացում։ Նա ինձ համոզեց, որ արքայազնը կարող է ապրել արքունիքում՝ առանց պահակախմբի և շքախմբի, արտասովոր հագուստի, ջահերի ու արձանների և շքեղության այլ դրսևորումների։ Նա սովորեցրեց ինձ, որ կարելի է ապրել ավելի համեստ կենսակերպով, ինչպես սովորական մարդը՝ առանց անտեսելու սեփական պարտականությունները հանրային հարցերում, որտեղ անհրաժեշտ են իշխանություն և հեղինակություն[31]։

Վաղ ժամանակակից Անգլիա

Հոբս

Իր «Լևիաթան» աշխատության մեջ անգլիացի փիլիսոփա Թոմաս Հոբսը խստորեն դատապարտեց ժամանակակից քաղաքացիական կրթության կենտրոնացումը աթենական ժողովրդավարության և հռոմեական հանրապետականության ուսումնասիրության վրա՝ պնդելով, որ այս շեշտադրումը ստիպել է միապետական լծի տակ ապրող մարդկանց սխալ հավատալ, որ իրենք կարող են կամ պետք է սահմանափակեն իրենց միապետերի իշխանությունը^[32]։ Նա կարծում էր, որ այն քաղաքացիները, որոնք ժողովրդավարության սկզբունքներն ընկալում են դասական տեքստերից, հակված են կտրականապես մերժելու միապետությունը, ինչը նման է նրան, թե ինչպես են կատաղած շները խուսափում ջրից^[33]։ Հոբսը կտրականապես դեմ էր Արիստոտելի քաղաքացիական կրթությանը, որը, նրա պնդմամբ, պաշտպանում էր ժողովրդական կառավարումը և ոչ թե միապետական ​​իշխանությունը^[34]։

Բեկոն

Անգլիացի փիլիսոփա Ֆրենսիս Բեկոնը գիտակցում էր, թե ինչպես է քաղաքացիական կրթությունը նպաստում «քաղաքացիական արժանիքներին»^[35]։ Այդուհանդերձ, իր «Գիտությունների, արժանիքների և առաջխաղացման մասին» աշխատության մեջ Բեկոնը նաև պնդում է, որ քաղաքացիական կրթությունից առաջ պետք է լինի կրոնական և բարոյական կրթություն, որպեսզի երաշխավորվի, որ քաղաքականություն մշակողները դատողություններ անելիս չեն հիմնվում միայն բարոյականության անձնական կամ սուբյեկտիվ տեսակետների վրա^[36]։

Քաղաքացիական կրթության քննադատություն

Սադբերիի դպրոցների ներկայացուցիչները կարծում են, որ արժեքները, սոցիալական արդարությունը և ժողովրդավարությունը լավագույնս ընկալվում են գործնական փորձի^{[37][38][39][40]} միջոցով, ինչպես դա ասել է Արիստոտելը. «Ինչ վերաբերում է նրան, թե ինչ պետք է սովորենք, նախքան դա կարողանալ անելը, մենք սովորում ենք դա անելով»^[4]։ Նրանք պնդում են, որ դրա համար դպրոցները պետք է խթանեն էթիկական վարքագիծը և անհատական ​​հաշվետվողականությունը։ Այս նպատակներին հասնելու համար դպրոցները պետք է ուսանողներին թույլ տան երեք մեծ ազատություններ՝ ընտրության ազատություն, գործելու ազատություն և գործողությունների հետևանքները կրելու ազատություն, որոնք ձևավորում են անձնական պատասխանատվությունը^[41]։ Ժողովրդավարական կրթական հաստատություններին աջակցելու հիմնական պատճառն այն է, որ դրանք նպատակ ունեն ուսանողներին նախապատրաստել հասարակության մեջ իրենց ապագա դերերին՝ որպես քաղաքացիներ^[42]։ Կրթության այս ձևը հաճախ հիշատակվում է խորհրդակցական ժողովրդավարության ուսումնասիրություններում։ Այն դիտվում է որպես կարևոր գործոն սոցիալական և ինստիտուցիոնալ փոփոխություններ իրականացնելու համար, ինչն անհրաժեշտ է ժողովրդավարություն հաստատելու համար, որտեղ մարդիկ մեծապես ներգրավված են որոշումների կայացման մեջ։

Տես նաև

• Համայնք
• Էթիկետ
• Գլոբալ քաղաքացիականություն
• Հասարակական կարգ
• Իրավագիտակցություն
• Քաղաքացիական մասնակցություն
• Քաղաքագիտություն
• Սոցիալականացում

Ծանոթագրություններ

1. Civics(չաշխատող հղում) at Oxford Dictionaries.
2. Kennedy, Kerry (1997). Citizenship Education And The Modern State. Washington, D.C: Taylor & Francis. էջ 6. ISBN 978-1-136-36864-6. OCLC 820719540. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 1-ին.
3. Frederick Converse Beach, George Edwin Rines, The Americana: a universal reference library, comprising the arts and sciences, literature, history, biography, geography, commerce, etc., of the world, Volume 5, Scientific American compiling department, 1912, p.1
4. Bynum, W.F. and Porter, R. (eds) (2005) Oxford Dictionary of Scientific Quotations. Oxford University Press. 21:9.
5. Thucydides. The History of the Peloponnesian War, Book I, Chapter III. Translated by Richard Crawley. Project Gutenberg.
6. Michel de Montaigne. Book I, Chapter 24. One asking to this purpose, Agesilaus, what he thought most proper for boys to learn? "What they ought to do when they come to be men," said he.—[Plutarch, Apothegms of the Lacedamonians. Rousseau adopts the expression in his Diswuys sur tes Lettres.]—It is no wonder, if such an institution produced so admirable effects. Translated by Charles Cotton. Project Gutenberg.
7. Plutarch. Parallel Lives. Now the succession belonging to Agis by law, Agesilaus, who in all probability was to be but a private man, was educated according to the usual discipline of the country, hard and severe, and meant to teach young men to obey their superiors. Whence it was that, men say, Simonides called Sparta "the tamer of men," because by early strictness of education, they, more than any nation, trained the citizens to obedience to the laws, and made them tractable and patient of subjection, as horses that are broken in while colts. The law did not impose this harsh rule on the heirs apparent of the kingdom. But Agesilaus, whose good fortune it was to be born a younger brother, was consequently bred to all the arts of obedience, and so the better fitted for the government, when it fell to his share; hence it was that he proved the most popular-tempered of the Spartan kings, his early life having added to his natural kingly and commanding qualities the gentle and humane feelings of a citizen.Translated by John Dryden. Edited by Arthur Hugh Clough. Project Gutenberg
8. Plutarch. Parallel Lives, Lycurgus. In order to the good education of their youth (which, as I said before, he thought the most important and noblest work of a lawgiver), he went so far back as to take into consideration their very conception and birth, by regulating their marriages.
9. Plutarch. Parallel Lives, Lycurgus. Lycurgus was of another mind; he would not have masters bought out of the market for his young Spartans, nor such as should sell their pains; nor was it lawful, indeed, for the father himself to breed up the children after his own fancy; but as soon as they were seven years old they were to be enrolled in certain companies and classes, where they all lived under the same order and discipline, doing their exercises and taking their play together. Of these, he who showed the most conduct and courage was made captain; they had their eyes always upon him, obeyed his orders, and underwent patiently whatsoever punishment he inflicted; so that the whole course of their education was one continued exercise of a ready and perfect obedience.
10. Plutarch. Parallel Lives, Lycurgus. The old men, too, had an eye upon them, coming often to the grounds to hear and see them contend either in wit or strength with one another, and this as seriously and with as much concern as if they were their fathers, their tutors, or their magistrates; so that there scarcely was any time or place without someone present to put them in mind of their duty, and punish them if they had neglected it.
11. Plutarch. Parallel Lives, Lycurgus.
12. Plutarch. Parallel Lives, Lycurgus. "They taught them, also, to speak with a natural and graceful raillery, and to comprehend much matter of thought in few words. For Lycurgus, who ordered, as we saw, that a great piece of money should be but of an inconsiderable value, on the contrary would allow no discourse to be current which did not contain in few words a great deal of useful and curious sense; children in Sparta, by a habit of long silence, came to give just and sententious answers; for, indeed, as loose and incontinent livers are seldom fathers of many children, so loose and incontinent talkers seldom originate many sensible words."
13. Plutarch. Parallel Lives, Lycurgus.The Iren, or under-master, used to stay a little with them after supper, and one of them he bade to sing a song, to another he put a question which required an advised and deliberate answer; for example, Who was the best man in the city? What he thought of such an action of such a man? They used them thus early to pass a right judgment upon persons and things, and to inform themselves of the abilities or defects of their countrymen. If they had not an answer ready to the question Who was a good or who an ill-reputed citizen, they were looked upon as of a dull and careless disposition, and to have little or no sense of virtue and honor; besides this, they were to give a good reason for what they said, and in as few words and as comprehensive as might be; he that failed of this, or answered not to the purpose, had his thumb bit by his master.
14. Michel de Montaigne. Book I, Chapter 24. It is a thing worthy of very great consideration, that in that excellent, and, in truth, for its perfection, prodigious form of civil regimen set down by Lycurgus, though so solicitous of the education of children, as a thing of the greatest concern, and even in the very seat of the Muses, he should make so little mention of learning; as if that generous youth, disdaining all other subjection but that of virtue, ought to be supplied, instead of tutors to read to them arts and sciences, with such masters as should only instruct them in valour, prudence, and justice; an example that Plato has followed in his laws. The manner of their discipline was to propound to them questions in judgment upon men and their actions; and if they commended or condemned this or that person or fact, they were to give a reason for so doing; by which means they at once sharpened their understanding, and learned what was right. Translated by Charles Cotton. Project Gutenberg.
15. Plutarch. Parallel Lives, Lycurgus. "Nor was their instruction in music and verse less carefully attended to than their habits of grace and good breeding in conversation. And their very songs had a life and spirit in them that inflamed and possessed men's minds with an enthusiasm and ardor for action; the style of them was plain and without affectation; the subject always serious and moral; most usually, it was in praise of such men as had died in defense of their country, or in derision of those that had been cowards; the former they declared happy and glorified; the life of the latter they described as most miserable and abject."
16. Plutarch. Parallel Lives, Lycurgus. "To conclude, Lycurgus bred up his citizens in such a way that they neither would nor could live by themselves; they were to make themselves one with the public good, and, clustering like bees around their commander, be by their zeal and public spirit carried all but out of themselves, and devoted wholly to their country. What their sentiments were will better appear by a few of their sayings. Paedaretus, not being admitted into the list of the three hundred, returned home with a joyful face, well pleased to find that there were in Sparta three hundred better men than himself. And Polycratidas, being sent with some others ambassador to the lieutenants of the king of Persia, being asked by them whether they came in a private or in a public character, answered, "In a public, if we succeed; if not, in a private character."'
17. Plutarch. Parallel Lives, Lycurgus. "The truth is, he took in their case, also, all the care that was possible; he ordered the maidens to exercise themselves with wrestling, running, throwing the quoit, and casting the dart, to the end that the fruit they conceived might, in strong and healthy bodies, take firmer root and find better growth, and withal that they, with this greater vigor, might be the more able to undergo the pains of child bearing."
18. Thucydides. The Peloponnesian War, Book II, Chapter VI.
19. Thomas Hobbes. Leviathan, Part II, Chapter 21. And because the Athenians were taught, (to keep them from desire of changing their Government,) that they were Freemen, and all that lived under Monarchy were slaves; therefore Aristotle puts it down in his Politiques,(lib.6.cap.2) "In democracy, Liberty is to be supposed: for 'tis commonly held, that no man is Free in any other Government." Project Gutenberg.
20. Plato. Apology, Crito, and Phaedo of Socrates. Crito. Translated by Henry Cary. Project Gutenberg.
21. Կատակերգություններ. Translated by Թոփչյան, Արամ; Մուրադյան, Գոհար. Զանգակ. 2022. էջ 445. {{cite book}}: |first= missing |last= (օգնություն)
22. Կատակերգություններ. Translated by Թոփչյան, Արամ; Մուրադյան, Գոհար. Զանգակ. 2022. էջեր 446–447. {{cite book}}: |first= missing |last= (օգնություն)
23. Plutarch. Parallel Lives, Lycurgus. "Amongst the persons there the most renowned for their learning all their wisdom in state matters was one Thales, whom Lycurgus, by importunities and assurances of friendship, persuaded to go over to Lacedaemon; where, though by his outward appearance and his own profession he seemed to be no other than a lyric poet, in reality he performed the part of one of the ablest lawgivers in the world. The very songs which he composed were exhortations to obedience and concord, and the very measure and cadence of the verse, conveying impressions of order and tranquility, had so great an influence on the minds of the listeners, that they were insensibly softened and civilized, insomuch that they renounced their private feuds and animosities, and were reunited in a common admiration of virtue. So that it may truly be said that Thales prepared the way for the discipline introduced by Lycurgus."
24. John Milton. Areopagitica. That other leading city of Greece, Lacedaemon, considering that Lycurgus their lawgiver was so addicted to elegant learning, as to have been the first that brought out of Ionia the scattered works of Homer, and sent the poet Thales from Crete to prepare and mollify the Spartan surliness with his smooth songs and odes, the better to plant among them law and civility, it is to be wondered how museless and unbookish they were, minding nought but the feats of war.Project Gutenberg.
25. Plutarch. Parallel Lives, Lycurgus. "Here he had the first sight of Homer's works, in the hands, we may suppose, of the posterity of Creophylus; and, having observed that the few loose expressions and actions of ill example which are to be found in his poems were much outweighed by serious lessons of state and rules of morality, he set himself eagerly to transcribe and digest them into order, as thinking they would be of good use in his own country."
26. Marcus Aurelius. Meditations. Book I, Section III. "Not to be offended with other men's liberty of speech, and to apply myself unto philosophy." Project Gutenberg.
27. Aurelius. Meditations. Book I, Section IV. "And then, that I did not fall into the ambition of ordinary sophists, either to write tracts concerning the common theorems, or to exhort men unto virtue and the study of philosophy by public orations; as also that I never by way of ostentation did affect to show myself an active able man, for any kind of bodily exercises. And that I gave over the study of rhetoric and poetry, and of elegant neat language."
28. Aurelius. Meditations. Book I, Section VIII. "Of Fronto, to how much envy and fraud and hypocrisy the state of a tyrannous king is subject unto, and how they who are commonly called [Eupatridas Gk.], i.e. nobly born, are in some sort incapable, or void of natural affection."
29. Aurelius. Meditations. Book I, Section XI.
30. Aurelius. Meditations. Book I, Section XIII.
31. Aurelius. Meditations. Book I, Section XIV.
32. Thomas Hobbes. Leviathan, Part II, Chapter 21. And as Aristotle; so Cicero, and other Writers have grounded their Civill doctrine, on the opinions of the Romans, who were taught to hate Monarchy, at first, by them that having deposed their Soveraign, shared amongst them the Soveraignty of Rome; and afterwards by their Successors. And by reading of these Greek, and Latine Authors, men from their childhood have gotten a habit (under a false shew of Liberty,) of favouring tumults, and of licentious controlling the actions of their Soveraigns; and again of controlling those controllers, with the effusion of so much blood; as I think I may truly say, there was never any thing so deerly bought, as these Western parts have bought the learning of the Greek and Latine tongues.
33. Thomas Hobbes. Leviathan, Part II, Chapter 29. In summe, I cannot imagine, how anything can be more prejudiciall to a Monarchy, than the allowing of such books to be publikely read, without present applying such correctives of discreet Masters, as are fit to take away their Venime; Which Venime I will not doubt to compare to the biting of a mad Dogge, which is a disease the Physicians call Hydrophobia, or Fear Of Water. For as he that is so bitten, has a continuall torment of thirst, and yet abhorreth water; and is in such an estate, as if the poyson endeavoured to convert him into a Dogge: So when a Monarchy is once bitten to the quick, by those Democraticall writers, that continually snarle at that estate; it wanteth nothing more than a strong Monarch, which neverthelesse out of a certain Tyrannophobia, or feare of being strongly governed, when they have him, they abhorre.
34. Thomas Hobbes. Leviathan, Part IV, Chapter 47. From Aristotles Civill Philosophy, they have learned, to call all manner of Common-wealths but the Popular, (such as was at that time the state of Athens,) Tyranny. All Kings they called Tyrants; and the Aristocracy of the thirty Governours set up there by the Lacedemonians that subdued them, the thirty Tyrants: As also to call the condition of the people under the Democracy, Liberty.
35. Francis Bacon. The Advancement of Learning, Book I, Section VII, Paragraph 10. Neither hath learning an influence and operation only upon civil merit and moral virtue, and the arts or temperature of peace and peaceable government; but likewise it hath no less power and efficacy in enablement towards martial and military virtue and prowess, as may be notably represented in the examples of Alexander the Great and Cæsar the Dictator (mentioned before, but now in fit place to be resumed), of whose virtues and acts in war there needs no note or recital, having been the wonders of time in that kind; but of their affections towards learning and perfections in learning it is pertinent to say somewhat. Project Gutenberg.
36. Francis Bacon. The Advancement of Learning, Book II, Section XXII, Paragraph 13. But is it not true also, that much less young men are fit auditors of matters of policy, till they have been thoroughly seasoned in religion and morality; lest their judgments be corrupted, and made apt to think that there are no true differences of things[?] Project Gutenberg.
37. Greenberg, D. (1992), Education in America – A View from Sudbury Valley, "'Ethics' is a Course Taught By Life Experience." Retrieved June 25, 2010.
38. Greenberg, D. (1987), The Sudbury Valley School Experience, "Teaching Justice Through Experience." Retrieved June 25, 2010.
39. Greenberg, D. (1992), Education in America – A View from Sudbury Valley, "Democracy Must be Experienced to be Learned." Retrieved June 25, 2010.
40. Greenberg, D. (1987) Chapter 35, "With Liberty and Justice for All," Արխիվացված 2011-05-11 Wayback Machine Free at Last – The Sudbury Valley School. Retrieved June 25, 2010.
41. Greenberg, D. (1987) The Sudbury Valley School Experience "Back to Basics – Moral basics." Արխիվացված 2011-05-11 Wayback Machine Retrieved June 25, 2010.
42. Curren, R. (2007) Philosophy of Education: An Anthology. Blackwell Publishing. p. 163.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Քաղաքացիագիտություն» հոդվածին։