Օլեքսանդր Մորոզ

Այս հոդվածը կարող է վիքիֆիկացման կարիք ունենալ Վիքիպեդիայի որակի չափանիշներին համապատասխանելու համար։
Դուք կարող եք օգնել հոդվածի բարելավմանը՝ ավելացնելով համապատասխան ներքին հղումներ և շտկելով բաժինների դասավորությունը, ինչպես նաև վիքիչափանիշներին համապատասխան այլ գործողություններ կատարելով։
Օլեքսանդր Մորոզ
Օլեքսանդր Մորոզը 2004 թվականին
Գերագույն ռադայի նախագահ
2006 թվականի հուլիսի 6 - 2007 թվականի սեպտեմբերի 4
Նախորդող Վոլոդիմիր Լիտվին
Հաջորդող Արսենի Յացենյուկ
Գերագույն ռադայի նախագահ
1994 թվականի մայիսի 18 - 1998 թվականի հուլիսի 7
Նախորդող Իվան Պլյուշչ
Հաջորդող Օլեքսանդր Տկաչենկո
 
Կուսակցություն՝ Ուկրաինայի սոցիալիստական կուսակցություն
Կրթություն՝ Կենսառեսուրսների և բնօգտագործման ազգային համալսարան
Մասնագիտություն՝ քաղաքական գործիչ, ճարտարագետ-մեխանիկ և ուսուցիչ
Ծննդյան օր 1944 փետրվարի 19
Ծննդավայր Բուդա, Տարաշչայի շրջան, Կիևի մարզ, Խորհրդային Միություն
Քաղաքացիություն  ԽՍՀՄ և  Ուկրաինա
Ամուսին Վալենտինա Անդրեևնա
 
Կայք՝ spu.in.ua/leader.php
 
Ինքնագիր Изображение автографа
 
Պարգևներ
«Աշխատանքային արիության համար» մեդալ Դոմ Հենրի մանկան մեծ խաչ[1]
«Ազգերի համագործակցության» շքանշան և Order of St. Nestor the Chronicler

Օլեքսանդր Օլեքսանդրովիչ Մորոզ (ուկրաիներեն՝ Олександр Олександрович Мороз), ուկրաինացի քաղաքական գործիչ։ Նա եղել է Ուկրաինայի Գերագույն ռադայի (խորհրդարան) նախագահը երկու անգամ. առաջինը 1994-1998 թվականներին, երկրորդը 2006 թվականի հուլիսին մինչեւ 2007 թվականի սեպտեմբերին։ Մորոզը Ուկրաինայի սոցիալիստական կուսակցության հիմնադիրներից ու առաջնորդներից մեկն է, որը ազդեցիկ կուսակցություն էր Ուկրաինայում։ Մորոզը կորցրեց խորհրդարանական ներկայացուցչությունը, երբ Սոցիալիստական կուսակցությունը 2007 թվականի արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններում չնչին տարբերությամբ (2.86%) չկարողացավ հաղթահարել 3% անցողիկ շեմը։

Կենսագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մորոզը ծնվել է 1944 թվականի փետրվարի 29-ին Կիևի մարզի Տարաշչայի շրջանի Բուդա քաղաքում։ 1960 թվականին տեղի դպրոցն ավարտելուց հետո Մորոզը ավարտել է Ուկրաինական ԽՍՀ-ի գյուղատնտեսական ակադեմիան՝ դառնալով ինժեներ-մեխանիկ։ Այնուհետև նա աշխատել է բազմաթիվ ոլորտներում, այդ թվում՝ որպես ուսուցիչ և ինժեներ տասներկու տարի։ Մորոզը միացել է Խորհրդային Միության Կոմունիստական կուսակցությանը՝ Կոմկուսի տեղական շրջկոմի առաջին քարտուղարից անցնելով Կիևի մարզային կոմիտեի և շրջանային արհմիության կոմիտեի ղեկավարի պաշտոնին։ Եղել է «Աշխատանքային արիության համար» մեդալի դափնեկիր։ 1972-1991 թվականներին եղել է Խորհրդային Միության կոմունիստական կուսակցության անդամ։ 1990 թվականին դարձել է Գերագույն Ռադայի (Ուկրաինայի խորհրդարան) պատգամավոր։ 1991 թվականի օգոստոսին Ուկրաինայի անկախության հռչակագրի ընդունման ժամանակ Մորոզը Գերագույն Ռադայում կոմունիստական մեծամասնության առաջնորդն էր[2]։ 1991 թվականի հոկտեմբերի 26-ին նա կազմակերպեց համագումարը, որը ձևավորեց Ուկրաինայի սոցիալիստական կուսակցությունը (SPU)՝ որպես Ուկրաինայի կոմունիստական կուսակցության իրավահաջորդ։

Մորոզը 1994 և 1999 թվականների նախագահական ընտրություններում առաջադրվել է որպես նախագահի թեկնածու՝ որպես Ուկրաինայի սոցիալիստական կուսակցության թեկնածու, սակայն երկու անգամն էլ զբաղեցրել է երրորդ տեղը՝ 1994 թվականին հավաքելով ձայների 13,04 տոկոսը, իսկ 1999 թվականին՝ 11,29 տոկոսը։ 1999 թվականին շատ փորձագետներ կանխատեսեցին, որ Մորոզը հնարավորություն ունի հաղթելու գործող նախագահ Լեոնիդ Կուչմային ընտրությունների երկրորդ փուլում, և շատ դիտորդների կարծիքով՝ կառավարությունը կեղծել է ընտրությունների արդյունքները[3]՝ հօգուտ Պետրո Սիմոնենկոյի (Ուկրաինայի կոմունիստական կուսակցության), որպեսզի վստահ լինեն, որ ոչ հանրահայտ Սիմոնենկոն, այլ ոչ թե Մորոզը, կմրցի Կուչմայի դեմ երկրորդ փուլի քվեարկության ժամանակ։

1996 թվականին Մորոզը մի քանի այլ կուսակցությունների հետ կանխեց նախագահ Կուչմայի՝ լիազորությունների մեծ մասը նախագահի ձեռքում կենտրոնացնելու փորձը և ստիպեց խորհրդարանին հունիսի 28-ին ընդունել նոր սահմանադրությունը, որը ներառում է բազմաթիվ դիրքորոշումներ, որոնք մոտ են ձախակողմյան կուսակցությունների պահանջներին։ 1999 թվականին «Կանևի քառյակի» պայմանագիրը ստորագրելուց հետո նա դարձավ Կուչմայի ոչ կոմունիստական ընդդիմության ճանաչված առաջնորդը։

2001 թվականին Գերագույն Ռադայի նիստում Մորոզը հրապարակեց Նիկոլա Մելնիչենկոյի ձայնագրությունները, որոնք ենթադրում էին պետության բարձրագույն ղեկավարների (այդ թվում՝ նախագահ Կուչմայի) մասնակցությունը հայտնի անկուսակցական լրագրող Գեորգի Գոնգաձեի սպանությանը, ինչը հրահրեց Ուկրաինայում քաղաքական ճգնաժամը, որը հայտնի է որպես Կասետի սկանդալ։ Մորոզը եղել է «Ազգային փրկության ֆորումի» հատուկ կոլեգիայի անդամ, «Ուկրաինան առանց Կուչմայի» սահմանադրության պաշտպանության հանրային հանձնաժողովի, իսկ ավելի ուշ՝ «Վե՛ր կաց, Ուկրաինա՛»: վարչակարգի ներկայացուցիչների հետ բանակցությունների պատասխանատու։

2002 թվականին Սոցիալիստական կուսակցությունը (որում ընդգրկված էին Յուրի Լուցենկոն, Յոզեֆ Վինսկին, Նիկոլայ Ռուդկովսկին և Վալենտինա Սեմենյուկը) 2002 թվականի խորհրդարանական ընտրություններում գրավեցին չորրորդ տեղը։ Սոցիալիստները միացան «ընդդիմադիր քառյակին» մի խումբ կուսակցությունների հետ միասին, որոնց թվում էին նաև «Մեր Ուկրաինան», Յուլիա Տիմոշենկոյի ընտրական դաշինքը և Ուկրաինայի կոմունիստական կուսակցությունը։

Օլեքսանդր Մորոզ (Առաջին փուլ) - ընդհանուր ազգային ձայների տոկոսը
Մորոզը (ձախից) Վիկտոր Յուշչենկոյի հետ

2004 թվականի նախագահական ընտրություններում Մորոզը առաջադրվել է Սոցիալիստական կուսակցության կողմից, որը նա նախագահում էր 1991 թվականից։ Նա երրորդ տեղն է զբաղեցրել՝ հավաքելով ձայների 5,81%-ը։ Որպես Կուչմային ընդդիմացող ուժերի երկարամյա առաջնորդ՝ Մորոզը արագ հայտարարեց իր աջակցությունը Վիկտոր Յուշչենկոյին նախագահական ընտրություններում՝ ընդդեմ Կուչմայի վարչապետ Վիկտոր Յանուկովիչի՝ այդպիսով Յուշչենկոյին դարձնելով երկրորդ փուլում հաղթելու ֆավորիտ։ Այն, որ Յուշչենկոն չհաղթեց՝ չնայած այս հավանակնությանը, օգտագործվեց՝ պնդելու համար, որ երկրորդ փուլում ընտրակեղծիքներ են եղել։ Մորոզը սատարեց հաջորդ Նարնջագույն հեղափոխությանը, զանգվածային բողոքի ցույցերին, որոնք ի վերջո հանգեցրին քվեարկության արդյունքների չեղարկմանը և վերաքվեարկության, որում հաղթեց Յուշչենկոն։ Ուկրաինացի սոցիալիստների աջակցությունը, որը նա բերեց Յուշչենկոյի նախընտրական արշավին, կարևոր էր Յուշչենկոյի ընտրողների շրջանակը ընդլայնելու համար։ Սոցիալիստական կուսակցության խմբակցության ձայները Գերագույն Ռադայում (խորհրդարան) վճռորոշ նշանակություն ունեցան նարնջագույն հեղափոխության ժամանակ մի քանի կարևոր բանաձևերի ընդունման համար, մասնավորապես՝ ընտրակեղծիքների սկանդալում ներգրավված Կուչմա-Յանուկովիչի կառավարությանն անվստահություն հայտնելու համար։

2006 թվականի խորհրդարանական ընտրություններից հետո Մորոզն ընտրվել է Ուկրաինայի Գերագույն Ռադայի նախագահ 2006 թվականի հուլիսի 6-ին (238 կողմ, ընտրության համար անհրաժեշտ է 226 կողմ ձայն)՝ Շրջանների կուսակցության, Սոցիալիստական կուսակցության և Կոմունիստական խմբակցությունների աջակցությամբ։ Ուկրաինայի սոցիալիստական կուսակցությունը 2007 թվականի խորհրդարանական ընտրություններում ստացել է ընտրողների ձայների 2,86%-ը՝ ընտրական շեմից պակաս լինելով 0,14%-ով, զրկվելով իրենց ներկայացվածության իրավունքից։

Սոցիալիստական կուսակցությունը 2010 թվականի նախագահական ընտրություններում որպես նախագահի թեկնածու ընտրեց կուսակցության առաջնորդ Ալեքսանդր Մորոզին, որի առաջին փուլի քվեարկությունը պետք է անցկացվեր 2010 թվականի հունվարի 17-ին։ Կուսակցության համագումարի գրանցված 422 պատվիրակներից 268-ը պաշտպանեցին Մորոզի թեկնածությունը[4]։ Ընտրությունների ժամանակ Մորոզը ստացել է ձայների 0,38%-ը[5]։ Հասարակական կարծիքի հարցումները չեն գնահատել Սոցիալիստական կուսակցությանը կամ նրա առաջնորդ Մորոզին, քանի որ նրանք չէին կողմնորոշվել նախագահական ընտրություններին իրենց մասնակցության հարցում։ 2005 թվականին Մորոզը ստացել է համազգային ձայների 5,8%-ը։ 2009 թվականի ապրիլին FOM-Ukraine-ի կողմից անցկացված սոցհարցումները ցույց են տվել, որ Մորոզը ստացել է 1%-ից պակաս աջակցություն, ընդ որում, վերլուծաբանների մեծամասնությունը Մորոզին չէր համարում լուրջ մրցակից, քանի որ նա չէր հավաքի բավարար թվով ձայներ 2010 թվականի հունվարի 17-ին նախատեսված նախագահական առաջին փուլի քվեարկության ժամանակ։

Իր կուսակցությունը քսան տարի ղեկավարելուց հետո Մորոզին կուսակցության ղեկավարի պաշտոնում փոխարինեց Վասիլ Ցուշկոն 2010 թվականի հուլիսին[6]։ Սակայն 2011 թվականի օգոստոսին նա կրկին ընտրվեց կուսակցության ղեկավար[7]։ 2012 թվականի ապրիլին Պետրո Ուստենկոն ընտրվեց Մորոզի իրավահաջորդ՝ որպես կուսակցության ղեկավար[8]։

Մորոզը փորձեց վերադառնալ խորհրդարան 2012 թվականի խորհրդարանական ընտրություններում՝ որպես անկուսակցական թեկնածու, առաջադրվելով 93-րդ միամանդատ ընտրատարածքում (ամենաշատ քվե ստացողը մանդատ է ստանում խորհրդարանը), որը գտնվում է Կիևի մարզում, սակայն այս շրջանում նա զբաղեցրել է երրորդ տեղը՝ հավաքելով ձայների 11,94%-ը[9]։

2019 թվականի Ուկրաինայի նախագահական ընտրություններում Մորոզը եղել է Օլեքսանդր Մորոզի սոցիալիստական կուսակցության թեկնածուն[10]։

Քաղաքական հայացքներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ուկրաինայի ձախակողմյան սոցիալիստական կուսակցությունը կազմավորվելուց ի վեր, նրա կուսակցական գաղափարախոսությունը հիմնականում զարգացավ ուղղափառ կոմունիզմից դեպի սոցիալ-դեմոկրատիա։ Նա էլ արեւմտաեվրոպական տիպի ձախ սոցիալ-դեմոկրատ է, որն օգտագործում է թե՛ մարքսիստական, թե՛ սոցիալ-դեմոկրատական գաղափարներ։ Այդ իսկ պատճառով, նա հանդիպեց իր կուսակցության ավելի կոշտ թևի խիստ հակազդեցությանը, որը ներկայացված էր Նատալյա Վիտրենկոյի կողմնակիցների կողմից։ Ի վերջո, Վիտրենկոն լքեց Սոցիալիստական կուսակցությունը, ստեղծեց Ուկրաինայի առաջադիմական սոցիալիստական կուսակցությունը և Մորոզին պիտակավորեց ՝որպես «պատեհապաշտ» և «դավաճան»՝ մեծապես օգնելով Կուչմային պայքարելու Ուկրաինայի ընդդիմության դեմ, որի մաս էր կազմում Մորոզի սոցիալիստական կուսակցությունը։ Այն բանից հետո, երբ Իվան Չիժի գլխավորած արմատականները լքեցին կուսակցությունը և ստեղծեցին «Սպրավեդլիվիստ» (Արդարություն) կազմակերպություն, Մորոզը կարողացավ իր կուսակցությունն ավելի մոտեցնել եվրոպական սոցիալ-դեմոկրատական մոդելին։

Մորոզը և նրա կուսակցությունը աջակցեցին քաղաքական բարեփոխումներին ու Ուկրաինայի անցմանը դեպի ավելի եվրոպական խորհրդարանական ժողովրդավարությունը, ինչը փոխեց Ուկրաինայում ուժերի հավասարակշռությունը՝ զրկելով նախագահին իր որոշ լիազորություններից՝ հօգուտ խորհրդարանի։ Նարնջագույն հեղափոխության ժամանակ նրա կուսակցությունը կողմ քվեարկեց Ուկրաինայի Սահմանադրության փոփոխություններին, որոնք Ուկրաինան դարձրին խորհրդարանական և ոչ նախագահական հանրապետություն։ Մորոզի և Պետրո Սիմոնենկոյի կողմից դրված այս սահմանադրությունը ուժի մեջ է մտել 2006 թվականի հունվարին՝ չնայած Վիկտոր Յուշչենկոյի կատաղի ընդդիմությանը։ Մորոզը խոսել է նաև ուկրաինացի ֆերմերների համար հողերի պահպանման օգտին և բազմաթիվ խոստումներ է տվել սոցիալական խնդիրների լուծման վերաբերյալ՝ օգտագործելով սոցիալիստական հռետորաբանությունը։ Նրա կուսակցության ծրագիրը սկսվում է աշխատավոր մարդկանց համար իրական ժողովրդավարություն պահանջող հայտարարությամբ։

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մորոզը պոեզիայի և շախմատի սիրահար է։ Նա գրել է հետևյալ գրքերը.

  • Куди йдемо?... [Որտե՞ղ ենք գնում]. Կիև: Ասոցացիա "Postup". 1993. ISBN 5-7707-5030-8.
  • Тема для роздумів [Մտածումների առարկա]. Կիև: Զլահոդա. 1995. ISBN 5-7707-5568-7.
  • Вибір [Ընտրություն]. 1996.
  • Дорога, з якої не зійти [Ճանապարհ, որտեղից պետք է հեռանալ]. 1999. OCLC 58407685.
  • Між вічними полюсами [Մշտական բևեռների միջև]. Կիև: Պարլամենցկե վիդավնիցտվո. 1999. ISBN 966-7288-93-5.
  • Про землю, Конституцію і не тільки [Երկրի, սահմանադրության մասին և ոչ միայն]. Կիև: Տովարիշ. 2000. ISBN 966-7864-00-6.
  • Хроніка одного злочину [Հանցագործության ժամանակագրություն]. Կիև: Պոլիտրադա. 2001. OCLC 49307992.
  • Політична анатомія України [Ուկրաինայի քաղաքական անատոմիա]. Կիև: Պարլամենցկե վիդավնիցտվո. 2004. ISBN 966-611-274-4.
  • Жива стерня [Կենդանի կոճղեր]. Կիև: Պարլամենցկե վիդավնիցտվո. 2004. ISBN 966-611-273-6. Ստացել է Գրիգորի Սկովորոդայի անվան միջազգային գրականության մրցանակ
  • ...З відстані [․․․ Հեռավորությունից]. Կիև: Պարլամենցկե վիդավնիցտվո. 2004. ISBN 966-611-278-7.
  • Обличчям до вогню [Կրակին դիմակայելով]. Կիև: Տոմիրիս. 2006. Բանաստեղծությունների ժողովածու ուկրաիներեն լեզվով
  • Белый снег на каменной террасе [Սպիտակ ձյուն քարե տեռասի վրա]. 2006. Բանաստեղծությունների ժողովածու ռուսերեն լեզվով
  • Кують зозули. Կիև: Պարլամենցկե վիդավնիցտվո. 2007. ISBN 978-966-611-567-9..

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ http://www.ordens.presidencia.pt/?idc=154
  2. ↑ Historic vote for independence Արխիվացված 2014-03-23 Wayback Machine, The Ukrainian Weekly (1 September 1991)
  3. ↑ Profile: Socialist Party of Ukraine's Oleksandr Moroz - RADIO FREE EUROPE / RADIO LIBERTY
  4. ↑ «Socialist Party nominates Moroz for president». 2009 թ․ հոկտեմբերի 25. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հոկտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2022 թ․ մարտի 24-ին.
  5. ↑ ЦВК оприлюднила офіційні результати 1-го туру виборів, Gazeta.ua (January 25, 2010)
  6. ↑ Economy minister appointed Socialist Party head, Kyiv Post (July 26, 2010)
  7. ↑ Oleksandr Moroz elected Chairman of Socialist Party of Ukraine Արխիվացված 2011-08-17 Wayback Machine, National Radio Company of Ukraine (August 15, 2011)
  8. ↑ Petro Ustenko heads Socialist Party of Ukraine, Kyiv Post (30 April 2012)
  9. ↑ Single-mandate constituency № 93, Central Election Commission of Ukraine
  10. ↑ The CEC registered Tymoshenko, Lyashka and 4 other presidential candidates, Ukrayinska Pravda (January 25, 2019)