Օպոլյան իշխանություն

'

Օպոլյան իշխանություն (լեհ.՝ Księstwo Opolskie, չեխ․՝ Opolské knížectví) կամ` Օպպելնի դքսություն (գերմ.՝ Herzogtum Oppeln), Սիլեզիայի միջնադարյան իշխանություններից մեկն էր, որը կառավարել են սիլեզյան Պիաստները։

Պատմություն

1163 թվականին Բոլեսլավ I Բարձրահասակը և նրա կրտսեր եղբայր Մեշկո I Արագոտնը Ֆրիդրիխ I Շիկամորուս կայսեր աջակցությամբ պահպանել են իրեց ժառանգական սիլեզիական հողերը։ Դրանից հետո նրանք իշխանության տարածքը բաժանել են երկու մասի` Վրոցլավյան և Ռացիբոժյան իշխանությունների։ Սկզբում Բոլեսլավը ցանկանում էր Վրոցլովյան իշխանությունը ամբողջությամբ կտակել իր երկրորդ կնոջից ունեցած որդուն` Հենրիխ I Մորուքավորին, սակայն դա զայրացնում է նրա ավագ որդուն` Յարոսլավին։ Երկար վեճերից հետո Յարոսլավը ստեղծել է իր սեփական` Օպոլյան իշխանությունը և դարձել դրա առաջին իշխանը։ Միաժամանակ նա սկսել է իր եկեղեցական կարիերան և 1198 թվականին դարձել է Վրոցլավի եպիսկոպոսը։

Երբ 1201 թվականին Յարոսլավը մահացել է, Օպոլյան իշխանությունը անցել է նրա հոր` Բոլեսլավի տիրապետության տակ և կարճաժամկետ միացվել է Վրոցլավյան իշխանությանը։ Սակայն երբ մահանում է Բոլեսլավը, 1202 թվականին Օպոլսկյան իշխանությունը անցնում է նրա եղբոր` Մեշկո I Արագոտնի տիրապետության տակ, որը Ռացիբոժյան իշխանության իշխանն էր։ Նա Օպոլեն միացնում է իր իշխանությանը` ստեղծելով Վերին Սիլեզյան Օպոլո-Ռատիբորյան իշխանություն։

Մեշկո I-ի թոռան` Վլադիսլավ Օպոլսկու մահից հետո 1281 թվականին նրա որդիները Օպոլյան-Ռատիբորսկյան իշխանությունը նորից բաժանել են Օպելեյի և Ռացիբուժի։ Օպոլյան իշխանությունը վերականգնվել է Կազիմիրի և նրա եղբոր` Բոլեսլավ I Դաժանի կողմից, Ցեշին և Բիտոմ իշխանությունների հիմնման հետ միաժամանակ, որոնք հիմնվել են Ռացիբոժյան իշխանության տարածքում։ 1327 թվականին Օպոլյան իշխանությունը դարձել է Բոհեմիայի արքա Իվան Կույրի ավատառուն։

Իշխանությունը շատ տարածքային փոփոխությունների է ենթարկվում, հիմնականում դառնալով ավելի ու ավելի փոքր, XV դարին այն նորից ընդլայնվել է, որով էլ հիմք է դրվել նոր Օպոլո-Ռացիբոժսկյան իշխանությանը, որի իշխանն էր Յան II Բարին 1521 թվականին։ Սակայն 1532 թվականին Յանը մահանում է առանց ժառանգորդ թողելու, և այդ պատճառով էլ Սիլեզիան Պիաստների դինաստիան քանդվում է, որից հետո էլ Օպոլեն և Ռացիբուժը վերջնականապես անցնում են Բոհեմիայի գահի տիրապետության տակ։ Մաքգրաֆ Բրենդենբուրգ-Անսբախսկյան Գեորգ Գոգենցոլլերնը 1522 թվականին Յան II-ի հետ պայմանագիր է կնքում, ըստ որի Օպոլեն և Ռացիբուժը անցնում էին նրա տիրապետության տակ։ 1645-ից 1666 թվականներին Օպոլեն գտնվում էր լեհական պալատական Վասա Տան տիրապետության տակ։ Դրանից հետո նորից այն անցնում է Հաբսբուրգյան Բոհեմիայի թագավորների տիրապետության տակ։ 1595-1598 թվականներին Վալահիում և Տրանսիլվանիայում կարևոր փոփոխություններ են տեղի ունենում, Սիգիզմունդ Բատորին Ռուդոլֆ II-ին զիջում է Տրանսիլվանիան` Օպոլի և Ռատիբորսկի դիմաց^[1]։ 1742 թվականին Օպոլեն բռնի ուժով մտցվել է է Պրուսիայի կազմի մեջ։

Կառավարիչները

Առաջին հիմնում

• Յարոսլավ (Օպոլի իշխան) (1173-1201 թթ.)

Երկրորդ հիմնում

• Բոլեսլավ I Օպոլսկի (1284-1313 թթ.)
• Բոլեսլավ II Օպոլսկի (1313-1356 թթ.)
• Վլադիսլավ Օպոլսիկ (1356-1401 թթ.)
• Բոլկո III Օպոլսկի (1356-1370 թթ.)
• Հենրիխ Օպոլսկի (1356-1365 թթ.)
• Յան Կրոպիդլո (1396-1421 թթ.)
• Բերնարդ Նեմոդլինսկ (1396-1400 թթ.)
• Բոլկո IV Օպոլսկի(1396-1437 թթ.)
• Յան I Օպոլսկի (1437-1439 թթ.)
• Նիկոլայ I Օպոլսկի (1437-1476 թթ.)
• Լյուդովիկ Օպոլսկի (1476 թ.)
• Միկոլայ II Նեմոդլինսկ (1476 թ.)
• Յան II Բարի (1476-1532 թթ.)

Ծանոթագրություններ

1. Генрих Шмитт «История польскаго народа» в переводе с польского Ю. О. Шрейера. Том 2. С.-Петербург — 1866 г.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Օպոլյան իշխանություն» հոդվածին։