Օսմանյան Վարդարական Մակեդոնիա

Օսմանյան Վարդարական Մակեդոնիա, այն տարածքն է, որն այժմ կազմում է Հյուսիսային Մակեդոնիայի Հանրապետությունը, որը Օսմանյան կայսրության կազմում էր ավելի քան հինգ հարյուր տարի՝ 14-րդ դարի կեսերից մինչև 1912 թվականը։ [1][2]։ Սակայն օսմանցիներն իրենք ոչ մի «Մակեդոնիա» չեն պահել որպես վարչական միավոր [3]։ փոխարենը Վարդարական Մակեդոնիան մաս էր կազմում Օսմանյան գավառին կամ Ռումելիայի Ելլետին։ Ռումելիա անունը (թուրք. Rumeli) թուրքերեն նշանակում է «Հռոմեացիների երկիր»՝ նկատի ունենալով Օսմանյան թուրքերի կողմից Բյուզանդական կայսրությունից նվաճած հողերը[1]

Պատմություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նվաճումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1371 թվականին տեղի ունեցած Մարիցայի ճակատամարտում, Պրիլեպի Լորդերի թագավոր Վուկաչին Մրնջավևիչը և նրա եղբայրը՝ Յովան Ուգլյիչաը 70 000-ոց զորքը առաջնորդում են օսմանների դեմ։ Չնայած ավելի փոքր զորք ունենալուն՝ օսմանցիներին հաջողվում է սպանել Վուկաչինին և նրա եղբորը և հաղթել Մարիցայի ճակատամարտում [4]։ Ճակատամարտից հետո Սերբիայի մեծ ներխուժած իշխանություններից մեկը հայտնի է որպես Պրիլեպի թագավորություն, որը ղեկավարվում էր Վուկաչինի որդի Մարկոյի կողմից [5]։

1389 թվականի Կոսովոյի ճակատամարտը որոշում է Մակեդոնիայի ճակատագիրը հաջորդ 500 տարվա ընթացքում։ Թեև երկու բանակներն էլ կորցնում են իրենց առաջնորդներին և մեծ թվով զինվորներ, սակայն օսմանցիները կարող էին հեշտությամբ ստեղծել նույնքան մեծ մեկ այլ բանակ, մինչդեռ տեղացիները չէին կարող։ Մարկոն մահանում է Կոնստանտին Դրագիչի կողքին Ռովինի ճակատամարտում 1395 թվականին, և նրա տիրույթը դառնում է Օհրիդյան սանջակը[6][7]։

15-րդ դարի սկզբին ամբողջ Վարդարական Մակեդոնիան գտնվում էր օսմանյան տիրապետության տակ, իսկ Սկոպյեն ընկել էր թուրքական տիրապետության տակ 1392 թվականի հունվարի 19-ին[8][9]։

Բացի Սկանդերբեգի ուժերի հետ բախումից, որի ընթացքում Մակեդոնիայի շրջանի արևմտյան մասի տարածքները ավելի քան 20 տարի (1444–1467) դառնում են օսմանա-ալբանական պատերազմի համար մարտադաշտ, Օսմանյան կայսրությանը ի վերջո հաջողվում է գրավել տարածաշրջանը՝ այն ներառելով Ռումելիա նահանգի մեջ։

Ռումելիա էյալեթ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հիմնական հոդված՝ Ռումելիա էյալեթ
Էյալեթը 1950-ական թվականներին

Իր հիմնադրման օրվանից Ռումելիա նահանգը ամբողջությամբ ընդգրկում էր Օսմանյան կայսրության կայսրության եվրոպական տարածքը։ Ռումելիայի առաջին մայրաքաղաքը հավանաբար եղել է Էդիրնեն՝ Ադրիանապոլիսը (մինչև Կոստնդնուպոլսի՝ Օսմանյան կայսրության անկումը՝ 1453 թվականը)։ 18-րդ դարում Մոնաստիրը (ներկայիս Բիոլան) ստեղծվել է որպես նահանգապետի այլընտրանքային բնակավայր, իսկ 1836 թվականին պաշտոնապես դարձել է էյալեթի մայրաքաղաք։ Թանզիմաթի ժամանակ, որոնք ուղղված էին կայսրության արդիականացմանը, այն բաժանում են նոր էյալեթների` Ուսկուբ, Յանյա, Սելանիկ։ Այսպիսով, Ռումելիա նահանգը բաժանվում է մի քանի նահանգների (Մոնաստիրի շուրջ)։ Բուն էյալեթը պահպանվում է մինչև 1867 թվականը, երբ փոխանցվում է միևնույն վիլայեթի համակարգին և դառնում է Սալոնիկա վիլայեթի մաս[10][11]։

Վիլայեթ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիլայեթների քարտեզ Մակեդոնիայի աշխարհագրական շրջանում 1907.

60-ական թվականներին վարչական բարեփոխումներից հետո Օսմանյան կայսրությունը բաժանվում է վիլայեթների, որոնք էլ բաժանվում են սանջակների։

Կոսովոյի վիլայեթ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մակեդոնիայի շրջանի հյուսիսային մասը ներառված էր Կոսովոյի վիլայեթ մեջ։ Սանջակները, որոնք տեղակայված էին այս վիլայեթում, այժմ Հյուսիսային Մակեդոնիայի Հանրապետության մաս են կազմում.

  • Սկոպյակի Սանջակ, որում ներառված էին Սկոպյեի նահիեն, Կումանովոն, Իստիպը, Կրատովոն և Կոչանին։
  • Պրիզրենի Սանջակ, որում ներառված էր Տետովոյի Նահիյան։

Մոնաստիր վիլայեթ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարզի հարավ-արևմտյան մասում տեղակայված էր Մոնաստիր վիլայեթը։ Սանջակները, որոնք տեղակայված էին այս վիլայեթում, այժմ ընդգրկված են Հյուսիսային Մակեդոնիայի Հանրապետությունում։

  • Սանջակ Մոնաստիր, որն ընդգրկում էր Բիլթոն, Օհրին, Ռեզնեն և Պրիլեպը։

Սալոնիկա վիլայեթ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարզի հարավ-արևելյան մասում տեղակայված էր Սալոնիկա վիլայեթը։ Սանջակները, որոնք տեղակայված էին այս վիլայեթում, այժմ ընդգրկված են Հյուսիսային Մակեդոնիայի Հանրապետության կազմում;

  • Սելանիկ սանջակ, որը ներառում էր Տիկվիս, Կավարդասի, Ուստուրումցա, Կորուլա, Դոյրան և Գևգիլի։

Բալկանյան պատերազմներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հիմնական հոդված՝ Բալկանյան պատերազմներ

Բալկանյան պատերազմը բաղկացած էր երկու պատերազմից, որ տեղի է ունեցել 1912 և 1913 թվականներին։ Առաջինը սկսվել է 1912 թվականի հոկտեմբերի 8-ին, երբ բալկանյան դաշինքի երկրները, որոնց բնակչության մեծ մասը գտնվում էր օսմանյան տիրապետության տակ, ըմբոստանում են Օսմանյան տիրապետության դեմ։ Այն ավարտվում է յոթը տարի անց բալկանյան ժողովուրդների հաղթանակով և բալկաններում Օսմանյան տիրապետության ավարտով[12]։

Պատկերասրահ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Օսմանյան Բիտոլան 1800-ական թվականներին
    Օսմանյան Բիտոլան 1800-ական թվականներին
  • Պրիլեպը 19-րդ դարի վերջին
    Պրիլեպը 19-րդ դարի վերջին
  • Մինարեթները Օսմանյան Սկոպայի երկնքում
    Մինարեթները Օսմանյան Սկոպայի երկնքում
  • Օսմանյան ստիպ
    Օսմանյան ստիպ

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 Encyclopædia Britannica – Rumelia at Encyclopædia Britannica.com
  2. ↑ «AN OUTLINE OF MACEDONIAN HISTORY FROM ANCIENT TIMES TO 1991». Embassy of the Republic of Macedonia London. 2010. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հոկտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2010 թ․ օգոստոսի 25-ին. «The period of expansion of medieval states on the Balkan and in Macedonia was followed by the occupation of the Ottoman Empire in the 15th century. Macedonia remained a part of the Ottoman Empire for over 500 years, i.e. until 1912»
  3. ↑ The region was not called "Macedonia" by the Ottomans, and the name "Macedonia" gained currency together with the ascendance of rival nationalism. Collective Memory, National Identity, and Ethnic Conflict: Greece, Bulgaria, and the Macedonian Question, Victor Roudometof, Greenwood Publishing Group, 2002, 0275976483, p. 89.
  4. ↑ Sedlar, Jean W., East Central Europe in the Middle Ages, 1000-1500, (University of Washington Press, 1994), 385.
  5. ↑ The last centuries of Byzantium, (1261-1453) by Donald MacGillivray Nicol
  6. ↑ Stojanovski, Aleksandar (1989), Makedonija vo turskoto srednovekovie : od krajot na XIV--početokot na XVIII vek (Macedonian), Skopje: Kultura, էջ 49, OCLC 21875410, Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 24-ին, «ОХРИДСКИ САНЏАК (Liva i Ohri): Овој санџак исто така е еден од најстарите санџаци во Румелискиот беглербеглак. Се смета дека бил создаден по загинувањето на крал Марко (1395),..»{{citation}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  7. ↑ Šabanović, Hazim (1959), Bosanski pašaluk : postanak i upravna podjela (Croatian), Sarajevo: Oslobođenje, էջ 20, OCLC 10236383, Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 26-ին, «Poslije pogibije kralja Marka i Konstantina Dejanovića na Rovinama (1394) pretvorene su njihove oblasti u turske sandžake, Ćustelndilski i Ohridski.»{{citation}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  8. ↑ «Macedonia :: The Ottoman Empire». Britannica. 2010. Վերցված է 2010 թ․ օգոստոսի 25-ին.
  9. ↑ «A brief account of the history of Skopje». skopje.mk. 2010. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ փետրվարի 25-ին. Վերցված է 2010 թ․ օգոստոսի 25-ին. «A monk at the Saint Theodor Monastery on Mt. Vodno briefly recorded the date of the town's capture by the Turks: "In the 69th year (1392) the Turks took Skopje on the 6th day of the month (January 19, 1392 according to the new calendar).»
  10. ↑ Ursinus, M. (1991). «Manāstir». The Encyclopedia of Islam, New Edition, Volume VI: Mahk–Mid. Leiden and New York: BRILL. էջեր 371–372. ISBN 90-04-08112-7.
  11. ↑ Birken, Andreas (1976). Die Provinzen des Osmanischen Reiches. Beihefte zum Tübinger Atlas des Vorderen Orients (German). Vol. 13. Reichert. էջեր 50, 52. ISBN 9783920153568.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  12. ↑ «Balkan Wars». Britannica. Վերցված է 2010 թ․ օգոստոսի 27-ին.