Ֆլեթիդ (հնդկացիական ռեզերվացիա)

Բնակավայր
Ֆլեթիդ
Դրոշ
Երկիր	ԱՄՆ
Համայնք	Ֆլեթիդ շրջան
Հիմնադրված է	1855 թ.
Մակերես	1938 քառակուսի մղոն
Բնակչություն	28 938 մարդ (2016)
Պաշտոնական կայք	cskt.org​(անգլ.)
Ֆլեթիդ (հնդկացիական ռեզերվացիա) (ԱՄՆ)
Ֆլեթիդ Վիքիպահեստում

Ֆլեթիդ (անգլ.՝ Flathead Indian Reservation), հնդկացիական ռեզերվացիա, որը տեղակայված է ԱՄՆ–ի Մոնտանա նահանգի հյուսիս–արևմուտքում։

Պատմություն

Ֆլեթիդներն ի սկզբանե ապրում էին ժամանակակից Մոնտանա նահանգի հարավ-արևմուտքում ՝ զբաղվելով ձկնորսությամբ, որսորդությամբ և հավաքչությամբ:Պան դ ' օրեյ ցեղախումբը բնակվում էր Ֆլեթիդ լճի տարածքում, Քլարկ Ֆորկ գետի ափին և տարածվում դեպի արևմուտք մինչև Պանդա Օրեյ լիճ։ Երկու ցեղերն էլ պատկանում են ներքին սալիներին։ Կուտենայները դաշինքի մեջ էին սալիշ ցեղերի հետ և նրանց հետ միասին տարեկան արշավանքներ էին իրականացնում դեպի մեծ հարթավայրեր ՝ բիզոնների որսի համար։ Իրենց արշավախմբերի ընթացքում նրանք հաճախ պատերազմ էին մղում Քրոուի, Արևելյան շոշոնների, ասինիբոյների, չեյենների, սիուների հետ, բայց նրանց հիմնական թշնամիները Սևաոտքերի Համադաշնության ցեղերն էին։

1855 թվականին ցեղերը խաղաղության պայմանագիր կնքեցին Վաշինգտոնի տարածքի նահանգապետ Իսահակ Սթիվենսի հետ, որի համաձայն հնդկացիները պետք է բնակություն հաստատեին ռեզերվացիաներում։ Պայմանագիրը վավերացվել է ԱՄՆ Սենատի կողմից 1859 թվականին և ստորագրվել է ԱՄՆ նախագահ Ջեյմս Բյուքենենի կողմից։

Կոնգրեսի կողմից Դաուեսի պլանի ընդունումից հետո Միացյալ Նահանգների դաշնային կառավարությունը որոշեց 1904 թվականին հնդկացիներին հողեր բաժանել։ Առաջին անգամ հնդկացիներին տրվել է 80 կամ 160 ակր (32 կամ 65 հա) հողի ընտրություն, իսկ մնացած տարածքը սպիտակների համար բացվել է1910 թվականին^[1]։ Հողերի բաշխումը չլուծեց հնդկացիների խնդիրները սպիտակամորթ վերաբնակիչների հետ^[2]։ Պայմանագրի համաձայն՝ ցեղերն իրավունք ունեին որս անել արգելավայրից դուրս, սակայն պետությունը կարծում էր, որ այդ գործունեությունը պիտի կարգավորվի։ Նահանգի որսորդական տարածքների պահապանները պատասխանատու էին 1908 թ.-ին դաժան առճակատման համար, որը հայտնի էր որպես Swan Valley սպանդ, Պանդա Օրեյի փոքր որսորդական խմբակցության հետ, որի արդյունքում զոհվեց չորս հնդկացի։ Որսորդության իրավունքների վերաբերյալ դատական բողոքը հասավ ԱՄՆ Գերագույն դատարան, որը պաշտպանում էր հնդկացիների պայմանագրային իրավունքները իրենց նախկին տարածքում գտնվող արգելավայրից դուրս։ Ֆլեթիդի հնդկացիները փորձում են իրենց ձեռքը վերցնել պահուստային հողերի վերահսկողությունը և վերականգնել կորցրած տարածքները։

Աշխարհագրություն

Արգելոցի ընդհանուր մակերեսը կազմում է 5 329,735 կմ², որից 5 013,467 կմ^2– ն ընկնում է ցամաքում, իսկ 316,268 կմ²-ը՝ ջրի վրա^[3]։ Նրա վարչական կենտրոնը Պաբլոյի մեկուսացված տեղանքն է։

Ռեզերվացիան գտնվում է ամերիկյան մայրցամաքային բաժանումից արևմուտք^[4]՝ Մոնտանայի հյուսիս-արևմտյան մասում և ներառում է Լեյք, Սանդերս, Միսուլա և Ֆլեթիդ շրջանների մի մասը։ Ֆլեթիդ խոշոր քաղցրահամ լճի մեծ մասը գտնվում է արգելոցի տարածքում։

Անժելիկ Լա Մուս, 1913 թ․ում տատը Ֆլեթհեդի առաջնորդներից էր։ Հագին իր մոր կարած ազգային հագուստը

Ժողովրդագրություն

Հնդկացիական ցեղերից արգելոցում ապրում են Ֆլեթիդները, վերին պան դ ' օրեյը և կուտենայները։ 2010 թվականի մարդահամարի տվյալներով ՝ արգելոցի ընդհանուր բնակչությունը կազմում էր 28 324 մարդ, ինչը 8%–ով գերազանցում է 2000 թվականի մարդահամարի ցուցանիշը։ Այնտեղ բնակվող շուրջ 9,138 մարդ հաշվառվել է որպես հնդկացիներ, 19,221 մարդ՝ որպես այլ էթնիկ խմբերի ներկայացուցիչներ, ինչը 2 անգամ գերազանցում է ցեղի անդամների թիվը։ Ցեղի անդամներն ունեն որոշ տնտեսական առավելություններ, ինչպիսիք են առողջության ապահովագրությունը և հնդկացիների կրթական ծառայությունների հասանելիությունը^[5]։ Ձկնորսության, որսի և հողօգտագործման որոշակի իրավունքներ նույնպես կապված են ցեղային պատկանելության հետ^[5]։

2020 թվականի դաշնային մարդահամարի համաձայն ՝ արգելոցում բնակվում էր 30,849 մարդ, կար 11,912 տնային տնտեսություն և 15,422 բնակելի տուն։ Հնդկական արգելոցում մեկ տնային տնտեսության համար միջին եկամուտը կազմել է 48,396 դոլար։ Ընդհանուր բնակչության մոտ 19,9%–ը գտնվում էր աղքատության շեմից ցածր, այդ թվում ՝ 18 տարեկանից ցածր անձանց 28%–ը և 65 տարեկանից բարձր 9,3%–ը։

Սպիտակամորթներ՝ 19 507 մարդ, աֆրոամերիկացիներ՝ 75 մարդ, բնիկ ամերիկացիներ (ԱՄՆ հնդկացիներ) ՝ 7 673 մարդ, ասիացիներ՝ 114 մարդ, օվկիանիացիներ՝ 25 մարդ, այլ ռասաների ներկայացուցիչներ՝ 264 մարդ, երկու կամ ավելի ռասաների ներկայացուցիչներ՝ 3 161 մարդ։ Ցանկացած ռասայի իսպանախոս կամ լատինաամերիկացիները կազմել են 1 162 մարդ^[6]։ Բնակչության խտությունը կազմում էր 5,79 մարդ/կմ²։

Արգելոցի ամենամեծ բնակավայրը Պոլսոն քաղաքն է, որը նաև Լեյք շրջանի մայրաքաղաքն է^[7]։

Ծանոթագրություններ

1. Missoulian, Written by VINCE DEVLIN Photographed by TOM BAUER of the (2010 թ․ սեպտեմբերի 26). «Flathead Reservation marks century of white settlement». The Missoulian (անգլերեն). Վերցված է 2024 թ․ մարտի 28-ին.
2. Press, Associated (2011 թ․ մարտի 28). «Census shows growth at 4 Montana reservations». The Independent Record (անգլերեն). Վերցված է 2024 թ․ մարտի 28-ին.
3. «American Indian Reservations, Trust Lands, and Native Hawaiian Home Lands (Crow Reservation and Off-Reservation Trust Land)». Census 2021. United States Census Bureau. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ հոկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2021 թ․ հոկտեմբերի 11-ին.
4. «Flathead Indian Reservation Ronan Montana». Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ սեպտեմբերի 9-ին. Վերցված է 2021 թ․ սեպտեմբերի 9-ին.
5. Ryan W. Schmidt. «American Indian Identity and Blood Quantum in the 21st Century: A Critical Review». Journal of Anthropology. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ սեպտեմբերի 9-ին. Վերցված է 2021 թ․ սեպտեմբերի 9-ին.
6. «Flathead Reservation, MT». 2020 Decennial Census. United States Census Bureau. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ նոյեմբերի 13-ին. Վերցված է 2022 թ․ նոյեմբերի 13-ին.
7. «History of the Salish Tribe in the Bitterroot Valley». web.archive.org. 2011 թ․ հունիսի 3. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 3-ին. Վերցված է 2024 թ․ մարտի 28-ին.

Գրականություն

• Ronan, Peter (1890). Historical sketch of the Flathead Indian Nation from the year 1813-1890. Helena, MT: Journal Publishing Co. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 1-ին.
• Smead, William Henry (1905). Land of the Flatheads; a sketch of the Flathead Reservation, Montana, its past and present. Missoula, MT: Press of the Daily Missoulian. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 1-ին.
• Broderick, Therese (1909). The brand, a tale of the Flathead reservation. Seattle: Alice Harriman Company. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 1-ին.
• Jones, Tom (1909). The last of the buffalo: comprising a history of the buffalo herd of the Flathead Reservation, and an account of the Great Round Up, with illustrations. Cincinnati, Ohio: Publisher Scenic Souvenirs. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 1-ին.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ֆլեթիդ (հնդկացիական ռեզերվացիա)» հոդվածին։