Ֆոկալ սեգմենտար գլոմերուլոսկլերոզ

Ֆոկալ սեգմենտար գլոմերուլոսկլերոզ
Տեսակհազվագյուտ հիվանդություն և հիվանդության կարգ
Բժշկական մասնագիտություննեֆրոլոգիա
ՀՄԴ-9581.1 և N04.1
ՀՄԴ-10N00, N08 և N04.1
 Focal segmental glomerulosclerosis Վիքիպահեստում

Ֆոկալ-սեգմենտար գլոմերուլոսկլերոզ(ՖՍԳ), նեֆրոտիկ համախտանիշի առաջացման պատճառ երեխաների և պատանիների մոտ, ինչպես նաև երիկամային անբավարարության առաջատար պատճառ մեծահասակների մոտ[1]։ Այն նաև կոչվում է ֆոկալ գլոմերուլյար սկլերոզ կամ ֆոկալ նոդուլյար գլոմերուլոսկլերոզ[2]։ Այն համարվում է նեֆրոտիկ համախտանիշի առաջացման վեցերորդ պատճառը[3]։ Մինիմալ փոփոխությունների հիվանդությունը նեֆրոտիկ համախտանիշի ամենահաճախ հանդիպող պատճառն է երեխաների մոտ։ Ֆոկալ-սեգմենտար գլոմերուլոսկլերոզը և մինիմալ փոփոխությունների հիվանդությունը ունեն գրեթե նույն պատճառները[1]։

Դասակարգում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ըստ պատճառային գործոնի դասակարգվում է՝

Կան նաև այլ դասակարգումներ։

Ախտաբանական տեսակներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Նկարում ներկայացված է ֆոկալ-սեգմենտար գլոմերուլոսկլերոզի կոլապսվող տարբերակը՝ կոլապսվող գլոմերուլոպաթիա։ Վերևում՝ կենտրոնի աջ կողմում երևում է կոլապսված կծիկը։ PAS դրական։ Երիկամի կենսազննում։

Երիկամի կենսազննման արդյունքում կարելի է տարբերակել հինգ ախտաբանական ձևեր[4]՝

  1. Կոլապսվող տարբերակ
  2. Վնասված կծիկային տարբերակ
  3. Բջջային տեսակ
  4. Հարդրունքային տեսակ
  5. Չտարբերակված տեսակ

Առաջնային ֆոկալ-սեգմենտար գլոմերուլոսկլերոզ ունեցող հիվանդների մոտ այս տեսակների առանձնացումը ունի կանխատեսական մեծ նշանակություն։ Կոլապսվող տարբերակը ունի տերմինալ երիկամային անբավարարության առաջացման մեծ հակում, մինչդեռ կծիկային տեսակը ունի տերմինալ երիկամային անբավարարության առաջացման ցածր ռիսկ։ Բջջային տեսակի կլինիկական դրսևորումները նման են վերևում նշված երկուսին, բայց կանխատեսման տեսանկյունից այն զբաղեցնում է միջին տեղ այս երկուսի միջև։ Հարդրունքային և չտարբերակված տեսակների կանխատեսական նշանակությունը դեռևս հստակ բացահայտված չէ։ Չտարբերակված տեսակը հանդիպում է հազվադեպ։ Կոլապսվող տեսակը ՄԻԱՎ վարակի դեպքում ամենահաճախ հանդիպող գլոմերուլոպաթիան է։

Պատճառներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ներքևում նշված են մի քանի երկրորդային տեսակներ՝

Ֆոկալ-սեգմենտար գլոմերուլոսկլերոզը կարող է առաջանալ ռեֆլյուքս նեֆրոպաթիայի արդյունքում առաջացող նեֆրոնների հարաճուն վնասմամբ։ Պրոտեինուրիան ոչ սելեկտիվ է և կարող է տատանվել սուբնեֆրոտիկից (<3.0գ/24ժ) նեֆրոտիկի սահմաններում[6]։

Գենետիկական պատճառներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ժառանգական ֆոկալ-սեգմենտար գլոմերուլոսկլերոզի առաջացման մի քանի գենետիկական պատճառներ կան։

ԳԵՆԵՐ ՆԿԱՐԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ
ՖՍԳ1։ ACTN4 Այս խանգարման մեջ ներգրավված առաջին գենը համարվում է ACTN4-ը, որը կոդավորում է ալֆա-ակտին 4-ը։ Այս սպիտակուցը գտնվում է պոդոցիտներում։ Այս սպիտակուցի մուտացիաները բարձրացնում են ակտինին կապելու խնամակցությունը ու ներբջջային ագրեգատների քանակը, և նվազեցնում սպիտակուցների կիսաքայքայման ժամանակը։ Դեռևս անհայտ է, թե ինչպես է այս ամենը առաջացնում ֆոկալ-սեգմենտար գլոմերուլոսկլերոզ։ Սպիտակուցների ագրեգացիան կարող է ունենալ տոքսիկ ազդեցություն պոդոցիտների վրա։ Բացի այդ, սպիտակուցների կիսաքայքայման պարբերության նվազումը կամ ակտինին կապող խնամակցության բարձրացումը կարող է վնասել ակտինի պոլիմերիզացիան և հետևաբար ազդում է պոդոցիտների բջջակմախքի կառուցվածքի վրա[7]։
ՖՍԳ2։ TRPC6 Երկրորդ գենը համարվում է TRPC6-ն, որը կոդավորում է TRP անցուղիները։ Ինչպես ACTN4-ն, այնպես էլ TRPC6 գենը գտնվում է պոդոցիտներում։ TRP անցուղիները ակտիվանում են տարբեր եղանակներով, օրինակ TRPC6 ակտիվանում է ֆոսֆոլիպազա C-ի միջոցով։ Անցուղու երկայնքով առկա է առնվազն վեց մուտացիա։ Դրանցից մեկը՝ P112Q-ն, պայմանավորում է ներբջջային կալցիումի ներհոսքի շատացումը։ Հայտնի չէ, թե ինչպես է այն առաջացնում ֆոկալ-սեգենտար գլոմերուլոսկլերոզ, բայց ենթադրվում է, որ խանգարվում է պոդոցիտների շարժունակությունը կամ առաջանում է պոդոցիտոպենիա[7]։
ՖՍԳ3։ CD2AP Ժառանգական ֆոկալ-սեգմենտար գլոմերուլոսկլերոզի առաջացման հիմքում կարող է ընկած լինել նաև CD2AP գենը (CD2 ասոցացված սպիտակուց) կամ CMS գենը (Cas կապող սպիտակուց բազմաթիվ SH3 դոմեններով)։Այս գենը գտնվում է պոդոցիտներում և փոխազդում է fyn-ի և synaptopodin-ի հետ։ Հետազոտություններից մեկում հայտնաբերվել է, որ այս գենի սպլայսինգ մուտացիան ՄԻԱՎ ասոցացված ֆոկալ-սեգմենտար գլոմերուլոսկլերոզ ունեցող երկու հիվանդների մոտ բերում է վնասված սպիտակուցի տրանսլյացիայի։ Տեսականորեն այն բերում է ակտին կապող սպիտակուցի վնասման, որի արդյունքում խախտվում է պոդոցիտների բջջակմախքը[7]։
ՖՍԳ4։ APOL1 Աֆրիկացիների մոտ ֆոկալ-սեգմենտար գլոմերուլոսկլերոզի հետ կապված է APOL1 գենի երկու տարբերակ։ Ենթադրվում է, որ այն համարվում է պաշտպանական մեխանիզմ Trypanosoma brucei rhodesiense-ի դեմ կամ այլ Ենթասահարային մակաբույծների դեմ, և ունի ժառանգման ավելի բարձր հավանականություն, եթե ժառանգվում է երկու ծնողից[8]։
ՖՍԳ5։ INF2 Ակտին սպիտակուցներին կարգավորող գեների ընտանիքը կոդավորող գենը՝ INF2 նույնպես կապված է ֆոկալ-սեգմենտար գլոմերուլոսկլերոզի հետ[9]։
SRN1։ NPHS2 Պոդոցին սպիտակուցը կոդավորող NPHS2 գենի մուտացիան[10] կարող է առաջացնել ֆոկալ-սեգմենտար գլոմերուլոսկլերոզ[11]։ Այն ֆոկալ-սեգմենտար գլոմերուլոսկլերոզի ռեցեսիվ տեսակն է[12]։ Հիվանդը պետք է ունենա մուտանտ NPHS2 գենի կրկնակի տարբերակ, ի տարբերություն հիվանդության ACTN4 և TRPC6 ասոցացված տեսակների, որոնք դոմինանտ են և հիվանդության դրսևորման համար բավարար է մեկ մուտանտ գենը։ Այս տարբերակը համարվում է ստերոիդ կայուն տեսակ։

Որոշ հետազոտողներ գտնում են, որ ֆոկալ-սեգմենտար գլոմերուլոսկլերոզի առաջացման հիմքում ընկած է SuPARS գենը։

Մեկ այլ գեն ևս կապված է այս հիվանդության հետ՝ COL4A5[13]։

Ախտորոշում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նշաններ և ախտանիշներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երեխաների և որոշ մեծահասակների մոտ ֆոկալ-սեգմենտար գլոմերուլոսկլերոզը դրսևորվում է նեֆրոտիկ համախտանիշով՝ այտուց (քաշի ավելացում), հիպոալբումինեմիա (ալբումինի ցածր քանակ արյան մեջ), հիպերլիպիդեմիա և զարկերակային գերճնշում։ Մեծահասակների մոտ այն նաև դրսևորվում է երիկամային անբավարարությամբ և պրոտեինուրիայով, առանց արտահայտված նեֆրոտիկ համախտանիշի։

Լաբորատոր հետազոտություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տարբերակիչ ախտորոշում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Մինիմալ փոփոխությունների հիվանդություն, հատկապես երեխաների մոտ
  • Թաղանթային գլոմերուլոնեֆրիտ
  • Այլ

Բուժում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կորտիկոստերոիդներ և այլ իմունոսուպրեսիվ դեղեր։

Տե՛ս նաև՝ Նեֆրոտիկ համախտանիշ § Բուժում

Էթիմոլոգիա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիվանդության անունը պայմանավորված է երիկամի կենսազննման պատկերով։ Ֆոկալ- ախտահարված են մի խումբ կծիկներ (ի տարբերություն դիֆուզի), սեգմենտար- կծիկների մի մասն է միայն ախտահարված (ի տարբերություն գլոբալի)[14], գլոմերուլոսկլերոզ—կծիկների սպիացում, սկլերոզացում։ Գլոմերուլոսկլերոզը սովորաբար լինում է PAS դրական և սկլերոտիկ սեգմենտներում հայտնաբերվում է իմունոգլոբուլին M-ը (IgM) և C3-կոնվերտազա ֆերմենտը (C3)[15]։

Հայտնի հիվանդներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Բասկետբոլի Ազգային Ասոցիացիայի խաղացողներ Սեան Էլիոթը և Ալոնզո Մոուրինգը ունեցել են Ֆոկալ-սեգմենտար գլոմերուլոսկլերոզ։ Մոուրինգը NephCure գործակալության ներկայացուցիչն է։ Պրոֆեսիոնալ բոդիբիլդեր Ֆլեքս Վիլերի մոտ ախտորոշվել է ֆոկալ-սեգմենտար գլոմերուլոսկլերոզ և ստացել է երիկամի փոխպատվաստում։ Կլայդ Սիմսը հեռացել է պրոֆեսիոնալ ֆուտբոլից 2014 թվականին այս հիվանդության պատճառով[16]։
  • Գարի Քոլեման՝ ամերիկյան դերասան, ով հայտնի է ամերիկյան Diff'rent Strokes սիթքոմում Առնոլդ Ջեքսոնի դերով
  • Անդի Քոլ՝ Մանչեստեր Յունայթեդի և Անգլիայի ազգային հավաքականի ֆուտբոլիստ[17]
  • Էդ Հեարն՝ բասկետբոլի մայոր լիգայի խաղացող՝ Նյու Յորք Մետսում և Կանզաս Սիթի Ռոյալսում
  • Արիես Մերիթը ցատկավազքի 110մ-ի աշխարհի ռեկորդակիր և 2012 թվականի Օլիմպիական խաղերի չեմպիոնը ունեցել է ֆոկալ-սեգմենտար գլոմերուլոսկլերոզի կոլպսվող տարբերակը և ստացել է երիկամի փոխպատվաստում 2015 թվականի Աշխարհի առաջնությունից վերադառնալուց մի քանի օր հետո[18]։
  • Նատալի Քոլ՝ ամերիկյան երգչուհի[19]

Տես նաև

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 Kumar V, Fausto N, Abbas A, eds. (2003). Robbins & Cotran Pathologic Basis of Disease (7th ed.). Saunders. էջեր 982–3. ISBN 978-0-7216-0187-8.
  2. ↑ «focal segmental glomerulosclerosis» Դորլանդի բժշկական բառարանում
  3. ↑ «Renal Pathology». Վերցված է 2008 թ․ նոյեմբերի 25-ին.
  4. ↑ Thomas DB, Franceschini N, Hogan SL, և այլք: (2006). «Clinical and pathologic characteristics of focal segmental glomerulosclerosis pathologic variants». Kidney Int. 69 (5): 920–6. doi:10.1038/sj.ki.5000160. PMID 16518352.
  5. ↑ Burtis, C.A.; Ashwood, E.R. and Bruns, D.E. Tietz Textbook of Clinical Chemistry and Molecular Diagnostics. 5th Edition. Elsevier. pp1566
  6. ↑ Harrison
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Mukerji N, Damodaran TV, Winn MP (2007). «TRPC6 and FSGS: The latest TRP channelopathy» (PDF). Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - Molecular Basis of Disease. 1772 (8): 859–68. doi:10.1016/j.bbadis.2007.03.005. PMID 17459670.
  8. ↑ Genovese G, Friedman DJ, Ross MD, Lecordier L, Uzureau P, Freedman BI, Bowden DW, Langefeld CD, Oleksyk TK, Uscinski Knob AL, Bernhardy AJ, Hicks PJ, Nelson GW, Vanhollebeke B, Winkler CA, Kopp JB, Pays E, Pollak MR (2010 թ․ հուլիս). «Association of Trypanolytic ApoL1 Variants with Kidney Disease in African-Americans». Science. 329 (5993): 841–5. Bibcode:2010Sci...329..841G. doi:10.1126/science.1193032. PMC 2980843. PMID 20647424.
  9. ↑ Brown EJ, Schlöndorff JS, Becker DJ, Tsukaguchi H, Uscinski AL, Higgs HN, Henderson JM, Pollak MR (2010 թ․ հունվար). «Mutations in the formin protein INF2 cause focal segmental glomerulosclerosis». Nature Genetics. 42 (1): 72–6. doi:10.1038/ng.505. PMC 2980844. PMID 20023659.
  10. ↑ Tsukaguchi H, Sudhakar A, Le TC, և այլք: (2002 թ․ դեկտեմբեր). «NPHS2 mutations in late-onset focal segmental glomerulosclerosis: R229Q is a common disease-associated allele». J. Clin. Invest. 110 (11): 1659–66. doi:10.1172/JCI16242. PMC 151634. PMID 12464671.
  11. ↑ Franceschini N, North KE, Kopp JB, McKenzie L, Winkler C (2006 թ․ փետրվար). «NPHS2 gene, nephrotic syndrome and focal segmental glomerulosclerosis: a HuGE review». Genet. Med. 8 (2): 63–75. doi:10.1097/01.gim.0000200947.09626.1c. PMID 16481888.
  12. ↑ Boute N, Gribouval O, Roselli S, Benessy F, Lee H, Fuchshuber A, Dahan K, Gubler MC, Niaudet P, Antignac C (2000 թ․ մայիս). «NPHS2, encoding the glomerular protein podocin, is mutated in autosomal recessive steroid-resistant nephrotic syndrome». Nature Genetics. 24 (4): 349–354. doi:10.1038/74166. PMID 10742096.
  13. ↑ Zhang J, Yang J, Hu Z (2017) Study of a family affected with focal segmental glomerulosclerosis due to mutation of COL4A5 gene. Zhonghua Yi Xue Yi Chuan Xue Za Zhi 34(3):373-376 doi: 10.3760/cma.j.issn.1003-9406.2017.03.013
  14. ↑ «Focal_segmental_glomerulosclerosis of the Kidney». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հունվարի 7-ին. Վերցված է 2008 թ․ նոյեմբերի 25-ին.
  15. ↑ «Focal_segmental_glomerulosclerosis of the Kidney». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ օգոստոսի 22-ին. Վերցված է 2009 թ․ նոյեմբերի 20-ին.
  16. ↑ «Kidney disease forces former New England Revolution, DC United M Clyde Simms to retire». 2014 թ․ փետրվարի 13. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հուլիսի 9-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 28-ին.
  17. ↑ «Andy Cole reveals he's been suffering from kidney failure».
  18. ↑ Clarey, Christopher (2015 թ․ օգոստոսի 28). «Days Before Kidney Transplant, Aries Merritt Wins Bronze in Hurdles». The New York Times. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 17-ին.
  19. ↑ "Autopsy: The Last Hours of Natalie Cole." Autopsy. Nar. Eric Meyers. Exec. Prod. Ed Taylor and Michael Kelpie. Reelz, 27 May 2017. Television.

Լրացուցիչ գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]