Ֆորվարդային պայմանագիր

Ֆորվարդ (կամ ֆորվարդային պայմանագիր), ոչ ստանդարտացված պայմանագիր է, որով երկու կողմերը կնքման պահին պարտավորվում են նշված ժամանակից հետո նախապես համաձայնեցված գնով գնել կամ վաճառել նշված ակտիվը․ այն ածանցյալ արժեթուղթ է^[1][2]։ Այն կողմը, որը պարտավորվում է հետագայում գնել ֆորվարդային պայմանագրի հիմքում ընկած ակտիվը, զբաղեցնում է երկար դիրք, իսկ այն կողմը, որը պարտավորվում է վաճառել՝ կարճ դիրք։ Նախապես համաձայնեցված գինը կոչվում է առաքման գին, որը պայմանագրի կատարման պահին հավասարվում է ֆորվարդային գնին։

Ֆորվարդային պայմանագիրը, նման մյուս ածանցյալներին, կարող է օգտագործվել ինչպես հեջավորման համար (հիմնականում արժութային ռիսկի համար), այնպես էլ սպեկուլյացիայի:

Վճարներ

Ֆորվարդային պայմանագրի (դիրքի) գինը հավասար է առաքման գնի (${\displaystyle K}$) ու հիմքում ընկած ակտիվի շուկայական գնի (${\displaystyle S_{T}}$) տարբերությանը այդ պահին․

• Երկար դիրքի համար՝ ${\displaystyle f_{T}=S_{T}-K}$,
• կարճ դիրքի համար՝ ${\displaystyle f_{T}=K-S_{T}}$:

Քանի որ ֆորվարդային դիրքի վերջնական գինը դրա կատարման պահին կախված է այդ ժամանակ ակտիվի շուկայական սփոթ գնից, այս պայմանագիրը կարող է դիտվել որպես «խաղադրույք ապագա սփոթ գնի վրա^[3]։

• 
• 

Գործողության սկզբունքը

Ենթադրենք Բաբկենը ցանկանում է մեկ տարի անց գնել բնակարան։ Միևնույն ժամանակ Աշոտը ունի ներկայումս $100,000 արժողությամբ բնակարան, որը ցանկանում է վաճառել մեկ տարի անց։ Այս երկու կողմերը կարող են միմյանց հետ կնքել ֆորվարդային պայմանագիր։ Ենթադրենք, որ նրանք համաձայնության են գալիս մեկ տարի անց կատարել գործարքը $104,000 գնով։ Նրանք կնքում են ֆորվարդային պայմանագիր, և քանի որ Բաբկենը պայմանագրի հիմքում ընկած ակտիվի գնման պարտավորություն է ստանձնել, ասում ենք, որ նա զբաղեցրել է երկար դիրք, և հակառակը, քանի որ Աշոտը պարտավորվել է ապագայում վաճառել հիմքում ընկած ակտիվը, զբաղեցրել է կարճ դիրք։

Ենթադրենք մեկ տարի անց Աշոտի բնակարանի շուկայական արժեքը դառնում է $110,000: Քանի որ Աշոտը պարտավորվել էր վաճառել բնակարանը $104,000֊ով, Բաբկենը այս պայմանագրի արդյունքում շահում է $6,000: Ավելի լավ պատկերացնելու համար կարող ենք ենթադրել, որ Բաբկենը կարող է ֆորվարդային պայմանագրին համապասխան գնել բնակարանը Աշոտից $104,000֊ով և անմիջապես վաճառել այն շուկայում $110,000֊ով։ Արդյունքում Բաբկենը 6000 դոլար եկամուտ կապահովի։ Եվ հակառակը, Աշոտը իր բնակարանը կարող էր վաճառել $110,000֊ով, սակայն քանի որ ֆորվարդային պայմանագրով պարտավորվել էր վաճառել $104,000֊ով, կրում է $6,000 վնաս։

Համանման կերպով գործում են նաև արտարժութային ֆորվարդները, որոնցով կողմը ֆորվարդային պայմանագրով բացում է դիրք գնելու կամ վաճառելու որևէ արժույթ սահմանված ժամկետի վերջում՝ այսպիսով ապահովագրվելով իրեն արտարժութային ռիսկից։ Քանի որ ֆորվարդային պայմանագրի գործողության ընթացքում արտարժութային փոխարժեքը անընդհատ տատանվում է (ֆորվարդային պայմանագրեր կնքվում են լողացող փոխարժեքի դեպքում, հակառակ դեպքում դրանք դառնում են անիմաստ), ուստի սահմանված ժամկետի վերջում կողմերից մեկը կրում է վնաս, մյուսը՝ օգուտ։ Արտարժութային ֆորվարդային պայմանագրեր կարող են կնքվել ինչպես այն նպատակով, որ հետագայում իրենց ազատեն արտարժութային ռիսկից, այնպես էլ սպեկուլյատիվ նպատակներով՝ հուսալով, որ արժույթի փոխարժեքը կշարժվի բարենպաստ ուղղությամբ ու դիրքի փակման արդյունքում հնարավոր կլինի շահույթ ապահովել։

Ֆորվարդային գնի հաշվարկի օրինակ

Շարունակելով վերոբերյալ օրինակը՝ ենթադրենք, որ Աշոտի բնակարանի շուկայական գինը այս պահին $100,000, և Բաբկենը կնքում է ֆորվարդային պայմանագիր մեկ տարի անց բնակարանը կնքելու համար։ Բայց քանի որ Աշոտը գիտի, որ կարող է իր բնակարանը հենց այդ պահին վաճառել $100,000-ով և ոչ ռիսկային դրույքով (բանկային ավանդի տոկոսադրույքով) ներդնել գումարը բանկային ավանդում, որի տոկոսադրույքը 4% է, և մեկ տարի անց ունենալ $104,000 գումար, նա ֆորվարդային պայմանագրով կպահանջի բնակարանի դիմաց առնվազն $104,000 ծածկելու համար այլընտրանքային ծախսերը։

Ֆորվարդային գնի և ապագա սպասվող սփոթ գնի միջև կապը

Շուկայի կարծիքը այն մասին, թե որքան կլինի ակտիվի սփոթ գինը ապագայում որոշակի պահի, ապագա սպասվող սփոթ գինն է^[1]։ Ուստի հիմնական հարցը այն է, թե արդյոք ներկայիս ֆորվարդային գինը կհամընկնի հետագա սփոթ գնի հետ, թե ոչ։ Կան ներկայիս ֆորվարդային գնի (${\displaystyle F_{0}}$) և ապագա սպասվող սփոթ գնի (${\displaystyle E(S_{T})}$) միջև կապը բնութագրող տարբեր մոտեցումներ։

Տնտեսագետներ Ջոն Մեյնհարդ Քեյնսը և Ջոն Հիքսը վիճում էին հիմնականում նրա վերաբերյալ, որ իրական հեջերները նրանք են, ովքեր ցանկանում են ապրանքը վաճառել ապագայում որոշակի պահի^[4][5]։ Այսպիսով, բոլոր հեջերները միասին ֆորվարդային շուկայում կզբաղեցնեն զուտ կարճ դիրք։ Այս պայմանագրերի մյուս կողմը կզբաղեցնեն սպեկուլյանտները, ովքեր, հետևաբար, կզբաղեցնեն զուտ երկար դիրք։ Հեջերները նպատակ ունեն նվազեցնել ռիսկը, ուստի կհամաձայնվեն կորցնել որոշակի գումար ֆորվարդային պայմանագրի համար։ Սպակուլյանտները, մյուս կողմից, նպատակ ունեն եկամուտ ապահովել, ուստի կհամաձայնվեն պայմանագրային հարաբերություններին միայն այն հեռանկարով, որ եկամուտ կապահովեն։ Ուստի, եթե բոլոր սպեկուլյանտները հավաքական կերպով զբաղեցնում են զուտ երկար դիրք, կնշանակի, որ սպասվող ապագա սփոթ գինը մեծ է ֆորվարդային գնից։

Այլ կերպ ասած, մարման ժամանակ սպեկուլյանտի սպասվող վճարը կազմում է

${\displaystyle E(S_{T}-K)=E(S_{T})-K}$,

որտեղ ${\displaystyle K}$-ն մարման ժամանակ առաքման գինն է։

Այսպիսով, եթե սպեկուլյանտը ակնկալում է եկամուտ, ապա

${\displaystyle E(S_{T})-K>0}$

${\displaystyle E(S_{T})>K}$

${\displaystyle E(S_{T})>F_{0}}$, իսկ ${\displaystyle K=F_{0}}$ պայմանագրի կնքման պահին։

Շուկայական այն իրավիճակը, երբ ${\displaystyle E(S_{T})>F_{0}}$, կոչվում է նորմալ բեքվերդեյշն (normal backwardation)․ սա նշանակում է, որ մարման որոշակի ժամանակի համար ֆյուչերսային գները աճում են։ Հակառակ իրավիճակը, երբ ${\displaystyle E(S_{T})<F_{0}}$, կոչվում է կոնտանգո (contango)․ սա նշանակում է, որ մարման որոշակի ժամանակի համար ֆյուչերսային գները ընկնում են^[6]։

Ֆորվարդներ և ֆյուչերսներ

Ֆորվարդային պայմանագրերը նման են ֆյուչերսային պայմանագրերին, այն տարբերությամբ, որ ֆորվարդային պայմանագրերը արտաբորսայական են ու ոչ ստանդարտացված^[7]։ Ֆորվարդային պայմանագրերը նաև որպես կանոն չունեն մարժային հաշիվների առկայության պահանջ, ինչպես ֆյուչերսները, և կնքվում են առավել հաճախ հիմքում ընկած ակտիվի առաքման նպատակով, ոչ թե սպեկուլյատիվ նպատակներով։ Քանի որ սրանք արտաբորսայական ու ոչ ստանդարտացված գործիքներ են, չունեն շուկայական իրացվելիություն, և պարունակում են պայմանագրի կողմի ռիսկ, այսինքն կոնտրագետի՝ պարտավորությունների չկատարման ռիսկ^[8][9]։

Ամենօրյա վերագնահատումների ու փոխանցումների պահանջի բացակայությունը ֆորվարդային պայմանագրի առավելություններից է։ Հատկապես երբ ֆորվարդային պայմանագիրը կնքվել է օտարերկրա արժույթի նկատմամբ, նման փոխանցումների բացակայությունը բավականին հեշտացնում է փոխադարձ հաշվարկների գործընթցը^[10][11]։

Տես նաև

• Ֆյուչերսային պայմանագիր
• Օպցիոն
• Հեջավորում
• Ածանցյալ արժեթղթեր
• Սվոփ

Ծանոթագրություններ

1. John C Hull, Options, Futures and Other Derivatives (6th edition), Prentice Hall: New Jersey, USA, 2006, 3
2. Understanding Derivatives: Markets and Infrastructure, Federal Reserve Bank of Chicago
3. Gorton, Gary; Rouwenhorst, K. Geert (2006). «Facts and Fantasies about Commodity Futures» (PDF). Financial Analysts Journal. 62 (2): 47–68. doi:10.2469/faj.v62.n2.4083.
4. J.M. Keynes, A Treatise on Money, London: Macmillan, 1930
5. J.R. Hicks, Value and Capital, Oxford: Clarendon Press, 1939
6. Contango Vs. Normal Backwardation Արխիվացված 2014-07-26 Wayback Machine, Investopedia
7. Forward Contract on Wikinvest
8. «Forward Contract vs Futures Contract». Diffen. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 28-ին.
9. «Understanding Forward Contracts vs. Futures Contracts». Investopedia. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 28-ին.
10. «Understanding FX Forwards» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2021 թ․ նոյեմբերի 24-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 28-ին.
11. «Convexity Adjustment Definition». Investopedia. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 28-ին.

Արտաքին հղումներ

• John C. Hull, (2000), Options, Futures and other Derivatives, Prentice-Hall.
• Keith Redhead, (31 October 1996), Financial Derivatives: An Introduction to Futures, Forwards, Options and Swaps, Prentice-Hall
• Abraham Lioui & Patrice Poncet, (March 30, 2005), Dynamic Asset Allocation with Forwards and Futures, Springer
• Forward Contract on Wikinvest
• Allaz, B. and Vila, J.-L., Cournot competition, futures markets and efficiency, Journal of Economic Theory 59,297-308.
• Understanding Derivatives: Markets and Infrastructure Federal Reserve Bank of Chicago, Financial Markets Group
• Forward Contract Definition - Investopedia