Արմէն Ալչեան

Արմէն Ալչեան; անգլերէն՝ Armen Albert Alchian
Ծնած է	12 Ապրիլ 1914
Ծննդավայր	Ֆրէզնօ, Քալիֆորնիա, Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ
Մահացած է	19 Փետրուար 2013 (98 տարեկանին)
Մահուան վայր	Լոս Անճելըս, Քալիֆորնիա, Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ
Քաղաքացիութիւն	Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ
Ուսումնավայր	Սթենֆորտի Համալսարան; Ֆրէզնոյի Երկրորդական Վարժարան
Մասնագիտութիւն	տնտեսագէտ, համալսարանի դասախօս, ակադեմիկոս
Աշխատավայր	Քալիֆորնիա Համալսարան (Լոս Անճելըս)
Անդամութիւն	Արուեստներու եւ գիտութիւններու ամերիկեան կաճառ

Արմէն Ալպերթ Ալչեան (12 Ապրիլ 1914(1914-04-12)^[1], Ֆրէզնօ, Քալիֆորնիա, Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ - 19 Փետրուար 2013(2013-02-19)^[2], Լոս Անճելըս, Քալիֆորնիա, Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ), 20րդ դարու հայ մեծ տնտեսագէտ, որ ապրած է Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներու մէջ: Լոս Անճելըսի մասնաճիւղի (UCLA) պատուակալ դասախօս, որ յայտնի եղած է իր նորարարական հետազօտութիւններով^[3]։

Կեանք եւ գործունէութիւն

Ալչեան ծնած է Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներու Քալիֆորնիա նահանգի Ֆրեզնօ քաղաքին մէջ: Հայրը` Ալեքս, Աներիկայ փոխադրուած է 1901 թուականին: Իսկ մայրը` Լիլին, եղած է Ֆրեզնոյի մէջ ծնած առաջին հայ երեխան, 1889 թուականին:

Արմէն նախնական կրթութիւնը ստացած է Ֆրեզնոյի աւագ դպրոցին մէջ: Ապա համալսարանական ուսումը ստացած է նշանաւոր Սթենֆըրտ համալսարանին մէջ: Դոկտորական աւարտաճառը պաշտպանած է 1944 թուականին: Տնտեսական հետազօտութիւններու գրասենեակին, Հարվըրտ համալսարանին եւ Օրեկոն նահանգի համալսարանին մէջ աշխատած է իբրեւ դասախօս եւ գիտաշխատող:

Բ. Համաշխարհային պատերազմի տարիներուն ծառայած է օդային ուժերուն մէջ իբրեւ վիճակագրութեան վերլուծաբան: Դոկտորականը ստանալէ ետք Լոս Անճելըսի Քալիֆորնիոյ համալսարանին մէջ սկսած է դասախօսելու 1946-ին՝ պաշտօնապէս հանգստեան կոչուելով 1984-ին, սակայն համալսարանի իր գրասենեակը պահած է մինչեւ 2007^[3]: Նոյն ժամանակաշրջանին, ան աշխատած է «Ռանտ Քորփորէյշըն» կոչուած ռազմավարական հետազօտութիւններու կեդրոնին մէջ, իբրեւ գիտաշխատող Աներիկայի անվտանգութեան եւ բարեկեցութեան խնդիրներու:

Ան հիմնած է քանի մը տնտեսագիտական դպրոց, աշխատած է ծախքի տեսութեան, սեփականութեան իրաւունքի, ընկերութեան տեսութեան, շուկայի կառուցուածքի, սղաճի, անգործութեան եւ շատ մը այլ մարզերու մէջ: Արդի տնտեսագիտութիւնը շատ բան կը պարտի հայ մեծ տնտեսագէտին:

Աշխատութիւններ

Ալչեան եղած է հիմնադիրը տնտեսագիտութեան մարզին մէջ «UCLA-ի աւանդութիւն» անունով ծանօթ տեսութեան: Անոր պատրաստած տնտեսագիտութեան գիրքը, իբրեւ դասագիրք, կ'օգտագործուի Քալիֆորնիա նահանգի UCLA համալսարանին մէջ: Ան Շիքակոյի տնտեսագիտութեան դպրոցի ներկայացուցիչներէն մէկն է: Ժողովրդային կամ մանր տնտեսագիտութեան (microeconomics) եւ գիներու տեսութեան մէջ իր ունեցած աւանդին համար։

Ալչեան կը համարուի 20-րդ դարու երկրորդ կէսի ամենամեծ տեսաբաններէն մէկը: Ուիլիըմ Ալէն եւ Արմէն Ալչեան համահեղինակներն են «Փոխանակութիւն եւ Արտադրութիւն» տնտեսագիտական երկին, որ իր ուրոյն տեղը կը գրաւէ ամերիկեան տնտեսագիտութեան մարզին մէջ:

Հայ տնտեսագէտին «Անորոշութիւն, Եղափոխութիւն եւ Տնտեսագիտութեան Տեսութիւն» գիտական թուղթը մեծ վարկ կը բերէ իրեն:

Ալչեանի նշանաւոր երկերէն են`

«Costs and Outputs»,
«Economic Forces at Work»,
«Information Costs, Pricing and Resource Unemplo՛ment»:

Նոպէլեան մրցանակի թեկնածու

«Ուոլ Սթրիթ Ճըրնըլ»ի մէջ, 2013 -ի Փետրուար 20-ին լոյս տեսած մահագրութեան մը մէջ, Տէյվիտ Հենտըրսըն գրած է, որ մէկ օր առաջ իր մահկանացուն կնքած տնտեսագէտ Արմէն Ալչեան նկատուած է տնտեսութեան Նոպէլեան մրցանակի արժանի տնտեսագէտ մը, շնորհիւ իր բազմաթիւ ուսումնասիրւթեանց եւ յատկապէս՝ տնտեսագիտութեան դասագիրքով:

Անոր ուսանողներէն Ուիլեըմ Շարփ 1990-ին արժանացած է Նոպէլեան մրցանակին։

1996ին, Ամերիկեան տնտեսագիտական ընկերակցութեան կողմէ ան ընտրուած է իբրեւ պատուակալ գործիչ: Անոր անունով կոչուած է Քալիֆորնիոյ համալսարանի տնտեսագիտութեան տեսութեան ամպիոնը։

Ծանօթագրութիւններ

↑ ^1,0 ^1,1 Brozović D., Ladan T. Hrvatska enciklopedija — LZMK, 1999. — 9272 է.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1264934"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q429032"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q18446"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1789619"></a>
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Armen Alchian (April 12, 1914 – February 19, 2013)
↑ ^3,0 ^3,1 «Մահացած Է Յայտնի Տնտեսագէտ Արմէն Ալչեան»։ Asbarez - Armenian (en-US)։ 2013-02-28։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2020-02-02-ին։ արտագրուած է՝ 2020-08-13

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q47461344"_data-entity-id="Q1789619"><i_class="wef_low_priority_links">[[:hr:Dalibor_Brozović|Brozović&nbsp;D.]],_[[:hr:Tomislav_Ladan|Ladan&nbsp;T.]]</i>_[[:hr:Hrvatska_enciklopedija_(LZMK)|Hrvatska_enciklopedija]]<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:hr:Leksikografski_zavod_Miroslav_Krleža|LZMK]],_1999._—_9272&nbsp;է.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1264934"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q429032"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q18446"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1789619"></a></div>-1] 1,0 ^1,1 Brozović D., Ladan T. Hrvatska enciklopedija — LZMK, 1999. — 9272 է.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1264934"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q429032"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q18446"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1789619"></a>

[[http://blog.independent.org/2013/02/19/armen-alchian-april-12-1914-february-19-2013/_Armen_Alchian_(April_12,_1914_–_February_19,_2013)]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Armen Alchian (April 12, 1914 – February 19, 2013)

[:0-3] 3,0 ^3,1 «Մահացած Է Յայտնի Տնտեսագէտ Արմէն Ալչեան»։ Asbarez - Armenian (en-US)։ 2013-02-28։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2020-02-02-ին։ արտագրուած է՝ 2020-08-13

[1]

[2]

[3]

Արմէն Ալչեան անգլերէն՝ Armen Albert Alchian
Ծնած է	12 Ապրիլ 1914(1914-04-12)^[1]
Ծննդավայր	Ֆրէզնօ, Քալիֆորնիա, Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ
Մահացած է	19 Փետրուար 2013(2013-02-19)^[2] (98 տարեկանին)
Մահուան վայր	Լոս Անճելըս, Քալիֆորնիա, Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ
Քաղաքացիութիւն	Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ
Ուսումնավայր	Սթենֆորտի Համալսարան Ֆրէզնոյի Երկրորդական Վարժարան
Մասնագիտութիւն	տնտեսագէտ, համալսարանի դասախօս, ակադեմիկոս
Աշխատավայր	Քալիֆորնիա Համալսարան (Լոս Անճելըս)
Անդամութիւն	Արուեստներու եւ գիտութիւններու ամերիկեան կաճառ