Արմէն Ալչեան

Արմէն Ալչեան
անգլերէն՝ Armen Albert Alchian
Ծնած է 12 Ապրիլ 1914(1914-04-12)[1]
Ծննդավայր Ֆրէզնօ, Քալիֆորնիա, Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ
Մահացած է 19 Փետրուար 2013(2013-02-19)[2] (98 տարեկանին)
Մահուան վայր Լոս Անճելըս, Քալիֆորնիա, Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ
Քաղաքացիութիւն  Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ
Ուսումնավայր Սթենֆորտի ՀամալսարանԿատեգորիա:Վիքիդատա։Կատեգորիայի կարիք ունեցող հոդվածներ
Ֆրէզնոյի Երկրորդական Վարժարան
Մասնագիտութիւն տնտեսագէտ, համալսարանի դասախօս, ակադեմիկոս
Աշխատավայր Քալիֆորնիա Համալսարան (Լոս Անճելըս)
Անդամութիւն Արուեստներու եւ գիտութիւններու ամերիկեան կաճառ

Արմէն Ալպերթ Ալչեան (12 Ապրիլ 1914(1914-04-12)[1], Ֆրէզնօ, Քալիֆորնիա, Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ - 19 Փետրուար 2013(2013-02-19)[2], Լոս Անճելըս, Քալիֆորնիա, Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ), 20րդ դարու հայ մեծ տնտեսագէտ, որ ապրած է Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներու մէջ: Լոս Անճելըսի մասնաճիւղի (UCLA) պատուակալ դասախօս, որ յայտնի եղած է իր նորարարական հետազօտութիւններով[3]։

Կեանք եւ գործունէութիւն

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ալչեան ծնած է Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներու Քալիֆորնիա նահանգի Ֆրեզնօ քաղաքին մէջ: Հայրը` Ալեքս, Աներիկայ փոխադրուած է 1901 թուականին: Իսկ մայրը` Լիլին, եղած է Ֆրեզնոյի մէջ ծնած առաջին հայ երեխան, 1889 թուականին:

Արմէն նախնական կրթութիւնը ստացած է Ֆրեզնոյի աւագ դպրոցին մէջ: Ապա համալսարանական ուսումը ստացած է նշանաւոր Սթենֆըրտ համալսարանին մէջ: Դոկտորական աւարտաճառը պաշտպանած է 1944 թուականին: Տնտեսական հետազօտութիւններու գրասենեակին, Հարվըրտ համալսարանին եւ Օրեկոն նահանգի համալսարանին մէջ աշխատած է իբրեւ դասախօս եւ գիտաշխատող:

Բ. Համաշխարհային պատերազմի տարիներուն ծառայած է օդային ուժերուն մէջ իբրեւ վիճակագրութեան վերլուծաբան: Դոկտորականը ստանալէ ետք Լոս Անճելըսի Քալիֆորնիոյ համալսարանին մէջ սկսած է դասախօսելու 1946-ին՝ պաշտօնապէս հանգստեան կոչուելով 1984-ին, սակայն համալսարանի իր գրասենեակը պահած է մինչեւ 2007[3]: Նոյն ժամանակաշրջանին, ան աշխատած է «Ռանտ Քորփորէյշըն» կոչուած ռազմավարական հետազօտութիւններու կեդրոնին մէջ, իբրեւ գիտաշխատող Աներիկայի անվտանգութեան եւ բարեկեցութեան խնդիրներու:

Ան հիմնած է քանի մը տնտեսագիտական դպրոց, աշխատած է ծախքի տեսութեան, սեփականութեան իրաւունքի, ընկերութեան տեսութեան, շուկայի կառուցուածքի, սղաճի, անգործութեան եւ շատ մը այլ մարզերու մէջ: Արդի տնտեսագիտութիւնը շատ բան կը պարտի հայ մեծ տնտեսագէտին:

Աշխատութիւններ

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ալչեան եղած է հիմնադիրը տնտեսագիտութեան մարզին մէջ «UCLA-ի աւանդութիւն» անունով ծանօթ տեսութեան: Անոր պատրաստած տնտեսագիտութեան գիրքը, իբրեւ դասագիրք, կ'օգտագործուի Քալիֆորնիա նահանգի UCLA համալսարանին մէջ: Ան Շիքակոյի տնտեսագիտութեան դպրոցի ներկայացուցիչներէն մէկն է: Ժողովրդային կամ մանր տնտեսագիտութեան (microeconomics) եւ գիներու տեսութեան մէջ իր ունեցած աւանդին համար։

Ալչեան կը համարուի 20-րդ դարու երկրորդ կէսի ամենամեծ տեսաբաններէն մէկը: Ուիլիըմ Ալէն եւ Արմէն Ալչեան համահեղինակներն են «Փոխանակութիւն եւ Արտադրութիւն» տնտեսագիտական երկին, որ իր ուրոյն տեղը կը գրաւէ ամերիկեան տնտեսագիտութեան մարզին մէջ:

Հայ տնտեսագէտին «Անորոշութիւն, Եղափոխութիւն եւ Տնտեսագիտութեան Տեսութիւն» գիտական թուղթը մեծ վարկ կը բերէ իրեն:

Ալչեանի նշանաւոր երկերէն են`

  • «Costs and Outputs»,
  • «Economic Forces at Work»,
  • «Information Costs, Pricing and Resource Unemplo՛ment»:

Նոպէլեան մրցանակի թեկնածու

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

«Ուոլ Սթրիթ Ճըրնըլ»ի մէջ, 2013 -ի Փետրուար 20-ին լոյս տեսած մահագրութեան մը մէջ, Տէյվիտ Հենտըրսըն գրած է, որ մէկ օր առաջ իր մահկանացուն կնքած տնտեսագէտ Արմէն Ալչեան նկատուած է տնտեսութեան Նոպէլեան մրցանակի արժանի տնտեսագէտ մը, շնորհիւ իր բազմաթիւ ուսումնասիրւթեանց եւ յատկապէս՝ տնտեսագիտութեան դասագիրքով:

Անոր ուսանողներէն Ուիլեըմ Շարփ 1990-ին արժանացած է Նոպէլեան մրցանակին։

1996ին, Ամերիկեան տնտեսագիտական ընկերակցութեան կողմէ ան ընտրուած է իբրեւ պատուակալ գործիչ: Անոր անունով կոչուած է Քալիֆորնիոյ համալսարանի տնտեսագիտութեան տեսութեան ամպիոնը։

Ծանօթագրութիւններ

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
  1. ↑ 1,0 1,1 Brozović D., Ladan T. Hrvatska enciklopedija — LZMK, 1999. — 9272 է.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Armen Alchian (April 12, 1914 – February 19, 2013)
  3. ↑ 3,0 3,1 «Մահացած Է Յայտնի Տնտեսագէտ Արմէն Ալչեան»։ Asbarez - Armenian (en-US)։ 2013-02-28։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2020-02-02-ին։ արտագրուած է՝ 2020-08-13