Դպրեվանք (Կիւմրի)

Դպրեվանք, վանք Շիրակ գաւառին մէջ։ Ան կը հանդիսանայ Կումայրիի մէջ կառուցուած առաջին եկեղեցին, որ ըստ որոշ աղբիւրներու՝ կառուցուած է VII դարուն։ Եղած է մշակոյթի կեդրոն։[1]

Վանքը գտնուած է բլուրի վրայ, ներկայիս՝ «Ալեքսանդրապոլ» ամրոցի տարածքին մէջ։[2]

Դպրեվանքին մէջ կրթութիւն ստացած է՝Անանիա Շիրակացին։[1]

Պատմութիւն

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Կը յիշատակուի VII դարուն, կապուած՝ Բարսեղ Ճոնի անուան հետ, որ այդ ժամանակ եղած է Դպրեվանքի վանահայրը։ Կ'ենթադրուի, որ Դպրեվանքը կը համապատասխանէ Շիրակ գաւառի Կարմիր վանքին, որուն եկեղեցին խաչաձեւ գմբէթաւոր, չորս աւանդատուներով կառուցուածք է։ Դպրեվանքի պատմութեան նշանաւոր փուլերէն եղած է X դարը, երբ Բիւզանդիոյ մէջ հալածուած հայ վանականները՝ այստեղ ստեղծեցին խոշոր միաբանութիւն։[3]

Եկեղեցին հիմնովին վերակառուցուած է 935 թ.-ին՝ Աբաս Բագրատունի թագաւորի ջանքերով, Բիւզանդիայէն հալածուած հայ հոգեւորականներու մասնակցութեամբ։[1]

Եկեղեցին կանգուն մնացած է մինչեւ՝ 1837 թ.-ը, երբ սկսաւ կառուցուիլ «Ալեքսանդրապոլ» ամրոցը։ Դպրեվանքը ինկաւ՝ Ալեքսանդրապոլ ամրոցի տարածքին մէջ։ Զինուորական իշխանութեան հրամանով անիկա վերջնականապէս քանդեցին 1852 թ.-ին եւ անոր փոխարէն կառուցեցին զինապահեստ։[2]

Դպրեվանքին մէջ պահուած է Աստուածածինի նշանաւոր խաչը, որով բուժուած է Վրաց թագաւոր Դեմետրէ I-ի (1125–56) կինը, այնուհետեւ Ս. Խաչը տեղափոխած են Վրաստանի Վարձիա վանքը։[4]

Շինութեան Արտաքին Տեսքը

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Աղբիւրներու համաձայն, եկեղեցին կառուցուած է սեւ քարերէն եւ նման եղած է Կարսի Առաքելոց եկեղեցւոյ։ Ոմանց կարծիքով, եկեղեցին կը համապատասխանէ Շիրակ գաւառի Կարմիր վանքին, որ խաչաձեւ, գմբէթաւոր, չորս աւանդատուներով կառուցուածք է։[2]

Տե՛ս նաեւ

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Աղբիւրներ

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
  • Ստեփանոս Տարօնեցի Ասողիկ, Տիեզերական պատմութիւն, Ե., 2000
  • Վարդան Արեւելցի, Տիեզերական պատմութիւն, Ե., 2001
  • Ափրիկեան Ս., Պատկերազարդ բնաշխարհիկ բառարան, հ. 1, Վնտ., 1903–05
  • Ատրպետ Ս., Դպրեվանք, ՀԱ, 1913, դ 10
  • Thierry N. et M., A propos de quelques monuments chrétiens du vilayet de Kars (Turquie), “Revue des études arméniennes”, t. 8, P., 1971
  • Cuneo P., Architettura armena dal quarto al diciannovesimo secolo, Roma, 1988

Ծանօթագրութիւններ

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 «Կիւմրիի հին ու նոր եկեղեցիները»։ արտագրուած է՝ 2014, Յուլիսի 24 
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 «Հայաստանի եւ յարակից շրջաններու տեղանուններու բառարան», հտ 2, էջ 142
  3. ↑ ՀՍՀ, հատոր 3, էջ 441
  4. ↑ «Դպրեվանք»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2013-07-07-ին։ արտագրուած է՝ 2014 Հուլիսի 24 
Այս յօդուածի նախնական տարբերակը կամ անկէ մաս մը վերցուած է Հայկական Սովետական Հանրագիտարանէն, որուն նիւթերը հրատարակուած են` Քրիէյթիվ Քամմընզ Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի ներքոյ։