Յակոբ Կոջոյեան

Յակոբ Կոջոյեան
Ծնած է 1 (13) Դեկտեմբեր 1883[1][2]
Ծննդավայր Ախալցխա, Թիֆլիսի նահանգ, Ռուսական Կայսրութիւն[3][1][2]
Մահացած է 24 Ապրիլ 1959(1959-04-24)[3][1][2] (75 տարեկանին)
Մահուան վայր Երեւան, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն[3][1][2]
Ազգութիւն Հայ[1]
Քաղաքացիութիւն Ռուսական Կայսրութիւն
 Խորհրդային Միութիւն
Կրթութիւն Միւնիխի Գեղարուեստի Ակադեմիա
Մասնագիտութիւն գեղանկարիչ
Ուշագրավ աշխատանքներ Սասունցի Դաւիթ
Աշակերտներ Աշոտ Մամաջանեան եւ Կարապետ Տիատուրեան
Պարգեւներ Հայկական ԽՍՀ ժողովրդական նկարիչ[1] Աշխատանքային Կարմիր դրօշի շքանշան «Կովկասի պաշտպանութեան համար» մետալ «1941-1945-ականներու Հայրենական մեծ պատերազմի ժամանակ անձնուէր աշխատանքի համար» մետալ և Աշխատանքային Կարմիր դրօշի շքանշան
Յակոբ Կոջոյեան Ուիքիդարանին մէջ
Hakob Kojoyan Ուիքիպահեստին մէջ

Յակոբ Կարապետ Կոջոյեան (1 (13) Դեկտեմբեր 1883[1][2], Ախալցխա, Թիֆլիսի նահանգ, Ռուսական Կայսրութիւն[3][1][2] - 24 Ապրիլ 1959(1959-04-24)[3][1][2], Երեւան, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն[3][1][2]), հայ նկարիչ, մանկավարժ, ՀԽՍՀ ժողովրդական նկարիչ, գեղարուեստի եւ կրաֆիկայի վարպետ[4]։

Կենսագրութիւն

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
  • Ծնած է 13 Դեկտեմբեր 1883-ին Ախալցխա քաղաքի՝ ոսկերիչի ընտանիքի մէջ
  • 1890-ին ընտանիքին հետ տեղափոխուած է Վլատիկաւկազ, ուր սորված է վարժարանին մէջ՝ զբաղելով ոսկերչութեամբ
  • 1900-ին աւարտած է Վլաքիկաւկազի քաղաքային վարժարանը, ապա մեկնած է Մոսկուա, ուր յաճախած է Պրուսովի արուեստանոցը եւ տիրապետած՝ փորագրութեան արուեստին
  • 1905-1907-ականներուն սորված է Միւնխենի գեղարուեստի ակադեմիային մէջ, ապա մեկնած Փարիզ՝ կատարելագործման համար
  • 1909-ին զօրակոչուած է բանակ
  • 1912-1914-ականներուն աշխատած է Մոսկուայի մէջ։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներուն կրկին զօրակոչուած է բանակ
  • 1918-ին հաստատուած է Հայաստան եւ նոյն թուականին Նիկողայոս Մարի հնագիտական արշաւախումբին հետ մասնակցած Անիի պեղումներուն։ Հայոց մայրաքաղաքին մէջ անցուցած օրերու տպաւորութիւնները յետագային արտայայտուած են անոր «Անիի աւերակները» (1919) նկարին մէջ: 1918-1920-ականներուն Հայաստանի մէջ աշխատած է Անիի հնագէտներու արշաւախումբին հետ
  • 1921-ին Փետրուարեան ապստամբութեան պարտութենէն ետք հեռացած է Պարսկաստան եւ հաստատուած՝ Թաւրիզ
  • 1921-1922-ականներուն Թաւրիզի մէջ Ա. Թամանեանի կազմակերպած արուեստանոցին մէջ դասաւանդած է ճարտարապետութիւն
  • 1922-ին Խորհրդային Հայաստանի կառավարութեան հրաւէրով Կոջոյեանը վերադարձած է Երեւան
  • 1935-ին արժանացած է ՀԽՍՀ ժողովրդական նկարիչի կոչման
  • 1945-1954 -ականներուն դասաւանդած է Երեւանի գեղարուեստա-թատերական ինստիտուտին մէջ
  • Մահացած է 24 Ապրիլ 1959-ին Երեւանի մէջ:

Ստեղծագործական գործունէութիւն

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Յակոբ Կոջոյեանի դիմաքանդակը Արա Սարգսեանի եւ Յակոբ Կոջոյեանի տուն-թանգարանին մէջ, քանդակագործ՝ Արա Սարգսեան

Յակոբ Կոջոյեանի ստեղծագործութիւններուն մէջ առկայ է թեմատիկ, ժանրային ու տեխնիկական հնարներու բազմազանութիւնը՝ գիրքերու ձեւաւորում, թեմատիկ պատկերներ, բնանկարներ, զարդական մոթիւներով երկեր, կիրառական գծագրութիւններ: Բազմազան է կերպարուեստի ոճաձեւաբանական հնարներու անոր տեխնիկան՝ իւղաներկ, խառնութիւնը, ջրաներկ, գուաշ, մոմաներկ եւ փորագրութիւն:

Ճարտարապետ Կարօ Հալաբեանի եւ նկարիչ Սեդրակ Առաքելեանի հետ Կոջոյեանը աշխատած է ռուսաստանեան հեռագրական գործակալութեան հայկական բաժանմունքի (ԱրմԿաւՌՕՍՏԱ) արուեստանոցին մէջ, թողարկած շարժական որմնազդներ եւ ծաղրանկարներ։

1923-ին նկարիչի աշխատանքը Մոսկուայի մէջ արժանացած է առաջին կարգի տիպլոմի։

1924-1930-ականներուն Կոջոյեանը ԵՊՀ տեխնիկական ֆակուլտետին մէջ դասաւանդած է նկարչութիւն, իսկ 1930-էն շարունակած է աշխատանքը նորաստեղծ ԵՐՊԻ-ի մէջ։

Յայտնի է «Սասնայ Ծռեր» ժողովրդական վիպերգութեան նկարազարդմամբ, 1920-ականներու արեւելեան մոթիւներով գրուած շարք մը աշխատանքներով («Ճաշարան Թաւրիզում», «Փողոց Թաւրիզում» եւ այլն)։

Յակոբ Կոջոյեանը ժամանակակից հայկական գրքային կրաֆիկայի հիմնադիրն է։ Բազմազան են նկարիչի հաստոցային կրաֆիկայի ոչ միայն թեմաներն ու ոճը, այլեւ արտայայտչամիջոցները[5]։

1925-ին նկարազարդած է Ստեփան Զօրեանի «Հազարան բլբուլ» հեքիաթը, առաջին մանկական պատկերազարդ հրատարակութիւնները՝ Յովհաննէս Թումանեանի «Գիքորը» եւ «Տէրն ու ծառան», 1933-ին՝ Եղիշէ Չարենցի «Գիրք ճանապարհին» ու Ակսել Բակունցի «Սեւ ցելերի սերմնացանը», 1934-ին՝ Մաքսիմ Կորքիի «Բանաստեղծութիւններ եւ լեգենդներ» ժողովածուն եւ այլն։ 1941-ին ան ստեղծած է Հ. Ստեփանեանի «Սասունցի Դաւիթ» օփերայի տեսարաններու նախագիծերը, 1945-ին նկարազարդած՝ Սայաթ Նովայի «Խաղեր»ու ժողովածուն։

Յակոբ Կոջոյեանը ճարտարապետ Ալեքսանդր Թամանեանի հետ միասին Հայաստանի Հանրապետութեան զինանշանի (հաստատուած Յուլիս 1920-ին ՀՀ կառավարութեան կողմէ) հեղինակն է[6]։

Կոջոյեանի վերջին տարիներու լաւագոյն ստեղծագործութիւններէն են Յովհաննէս Թումանեանի «Փարվանա» լեգենդի նկարազարդումները։

Նկարներ

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
  • «Փիւնիկ», 1945

Անյատական ցուցահանդէսներ

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Յղումներ

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
  • Յակոբ Կոջոյեանի մասին ակադեմիկոս Վ. Յարութիւնեանի կայքը

Ծանօթագրութիւն

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 Հայկական համառոտ հանրագիտարան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 2.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 3,8 Коджоян Акоп Карапетович // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  4. ↑ Կազմող եւ առաջաբանի հեղինակ` Մարտին Միքայէլեան (2009)։ Յակոբ Կոջոյեան: Ալբոմ։ Երեւան: «Գրաբեր» հրատարակչութիւն։ էջ 112։ ISBN 978-9939-819-00-6 
  5. ↑ Յակոբ Կոջոյեանի մասին ՀՀ մշակոյթի նախարարութեան պաշտօնական կայքին մէջ
  6. ↑ «Հայաստանի Հանրապետութիւն. Ընդհանուր տեղեկութիւններ»