Emmie Takomana Chanika (26 Mee 1956 - 29 Julaị 2022) [1] bụ onye Malawi na-ahụ maka Ihe ndị ruuru mmadụ.
Nọọsụ a zụrụ azụ debanyere aha, Chanika malitere ịrụ ọrụ na 1992 ka òtù ndị ruuru mmadụ malitere ịmalite ma kpasuo iwe maka mgbanwe ndọrọ ndọrọ ọchịchị na Malawi nke n'oge ahụ tara ahụhụ n'okpuru ọchịchị aka ike nke Hastings Kamuzu Banda. Emmie Chanika meziri Kọmitii nnwere onwe obodo (CILIC), nke e hiwere na February 1992 dị ka ọgbakọ mbụ ruuru mmadụ na Malawi. Emmie Chanika bụ onye isi ụlọ ọrụ ya kemgbe ahụ. N'okpuru ọkọlọtọ nke CILIC Emmie Chanika etinyela aka na ntuli aka nke 1993 na ntuli aka ọha nke 1994 nke butere nnukwu mgbanwe ọchịchị onye kwuo uche ya na njedebe nke ọchịchị aka ike Hastings Kamuzu Banda na Malawi. Ọ bụ ezie na onye nọọsụ a zụrụ azụ debanyere aha, Emmie Chanika gara n'ihu na-akụziri onwe ya na n'etiti ntozu ndị ọzọ nwetara nzere Master of Science na Strategic Planning na 2007.
N'afọ 1995, onye isi ala mbụ nke Malawi, Bakili Muluzi họpụtara Chanika ka ọ nọrọ na Kọmitii Mgbukpọ nke Mwanza, [2] ebe a na-ebo onye isi ala Hastings Kamuzu Banda, onye aka nri ya bụ John Tembo, na onye ya na ya na-akọrọ ibe ya Ms. Cecelia Kadzamira ebubo na ha na-eduzi ogbugbu nke ndị minista atọ na onye otu ndị omeiwu.
N'ime afọ ndị sochirinụ, Emmie Chanika abụwo onye ọgụ siri ike maka ikike ụmụ nwanyị na ụmụaka na mba ebe ọchịchị ụmụ nwoke bụ ihe a na-ahụkarị. N'ihu egwu, egwu na ọbụna ime ihe ike anụ ahụ ọ bụ olu maka ụmụ nwanyị na ụmụaka a na-emegbu emegbu. Ọtụtụ ụmụ nwanyị na ụmụaka nọ na nsogbu ahụla ụzọ ha ga-esi gaa n'ọfịs CILIC na Blantyre ma nata ndụmọdụ, enyemaka iwu na ndụmọdụ ọkachamara. E wezụga ịkwalite ụkpụrụ ọchịchị onye kwuo uche ya na ịza ajụjụ banyere ime ihe ike ndọrọ ndọrọ ọchịchị, Emmie Chanika abụwokwa onye na-ebute ụzọ na Mgbanwe ụlọ mkpọrọ na Malawi.
N'ọnwa Mee afọ 2003, ọ sonyeere ndị ọzọ na-ahụ maka ihe ndị ruuru ụmụ nwanyị n'ịkatọ omume onye isi ala Malawi bụ Bakili Muluzi nke ikwu okwu gbasara ụmụ nwanyị n"ihu ọha. "Ọ dị mwute ịhụ na onye isi ala na-akparị ụmụ nwanyị n'ihu nwunye ya, ndị ụkọchukwu na ndị isi nke Ndị Alakụba", ka Chanika kwuru.[3]
Emmie Chanika gara n'ihu bụrụ otu n'ime ndị kacha nwee obi ike na ndị na-akwado ihe ndị ruuru mmadụ na Malawi ma bụrụkwa otu n'ime ndị guzobere otu ọgbakọ ndụmọdụ gbasara ikike mmadụ HRCC. N'ọgba aghara ndọrọ ndọrọ ọchịchị 2011 na Malawi nke hụrụ ọtụtụ ndị Malawi ka ha na-aga n'okporo ámá n'iwe na amụma mmegbu nke onye isi ala Bingu Wa Mutharika Emmie Chanika ewerela ọnọdụ na-adịghị mma. Ọ na-akpọ oku ka ọ dị jụụ na mkparịta ụka karịa esemokwu. Ọnọdụ a kpalitere ebubo na ọ nọ ugbu a na-akwụ ụgwọ nke gọọmentị Malawi. Ka o sina dị, ebubo ndị a dị ka enweghị isi n'ihi na Emmie Chanika gara n'ihu na-ekwu okwu n'ịkatọ ọchịchị Malawi.[1] Emmie Chanika kwupụtara na N'ajụjụ ọnụ a na-adịbeghị anya na nzukọ ya CILIC fọrọ nke nta ka ọ bụrụ mpịakọta n'ihi na kemgbe HIVOS kwụsịrị inye CILIC ego na 2008 ọ nwetaghị nkwado ọ bụla n'aka ndị na-enye onyinye mba ụwa. Ọ dị ka gọọmentị na ndị otu obodo ọhụrụ na-asọ mpi maka inweta ego ndị nyere CILIC emebiela.[2] N'agbanyeghị enweghị ego Emmie Chanika ka bụ onye na-akwado ihe ndị ruuru mmadụ na nso nso a kwusiri okwu ike banyere okwu nke ndị ụkọchukwu na-adịghị akwụwa aka ọtọ na ndị ọkachamara okpukpe ọdịnala na-akpọ ụmụaka, ndị nwere nkwarụ na ndị agadi dị ka ndị amoosu.
E wezụga na-ede akwụkwọ na idekọ ọtụtụ akwụkwọ na akụkọ nyocha, Emmie Chanika depụtara akwụkwọ gbasara ime ihe ike megide ụmụ nwanyị na-ede akwụkwọ abụọ na onye na-ahụ maka ahụike na onye nyocha, Dr. Adamson Sinjani Muula nke Mahadum Malawi, College of Medicine. Ndị na-ere ha kacha mma bụ Malawi Lost Afọ iri 1994–2004, nke MontfortMedia, Balaka bipụtara ha niile.
Na 29 Julaị 2022, Emmie Chanika nwụrụ mgbe ọ dị afọ 66 mgbe ọ lụchara ọgụ na ọrịa strok.[1]
<ref> tag; name ":0" defined multiple times with different content