The Revolutionary Association of the Women of Afghanistan (RAWA) bụ òtù ụmụ nwanyị nke dị na Kabul, Afghanistan, nke na-akwalite ikike ụmụ nwanyị na Ọchịchị onye kwuo uche ya. Ọ bụ Meena Keshwar Kamal, onye na-eme ngagharị iwe maka ụmụ akwụkwọ Afghanistan nke e gburu ya Febụwarị 1987 maka ọrụ ndọrọ ndọrọ ọchịchị ya, guzobere ya na 1977.[1] Otu ahụ, nke na-akwado atụmatụ ndị na-abụghị nke ime ihe ike, nwere ọfịs mbụ ya na Kabul, Afghanistan, mana ọ kwagara Pakistan na mbido afọ 1980.[2]
Nzukọ a na-ezube itinye ụmụ nwanyị nke Afghanistan na ọrụ ndọrọ ndọrọ ọchịchị na mmekọrịta mmadụ na ibe ya iji nweta ikike mmadụ maka ụmụ nwanyị na ịga n'ihu na ọgụ megide gọọmentị Afghanistan dabere na ụkpụrụ ọchịchị onye kwuo uche ya na nke ụwa, ọ bụghị ụkpụrụ ndị na-akwado okpukpe, nke ụmụ nwanyị nwere ike isonye na ya n'ụzọ zuru ezu.[3] RAWA na-agbasi mbọ ike maka iwepụ ngwá agha dị iche iche. Kemgbe 1977, otu ahụ megidere usoro ọchịchị Afghanistan niile: Democratic Republic of Afghanistan, Islamic State of Afghanistan, Islam Emirate of Afghanistan (1996-2001), Islamic Republic of Afghanistan (2001-2021), na Islamic Emirate of Afganistán (site na 2021).
E bidoro RAWA na Kabul na 1977 dị ka otu òtù na-ahụ maka mmekọrịta mmadụ na ibe ya na ndọrọ ndọrọ ọchịchị nke ụmụ nwanyị Afghanistan na-alụ ọgụ maka ikike mmadụ na ikpe ziri ezi. Nzukọ ahụ wee si n'Afghanistan kwaga Pakistan ma guzobe isi ụlọ ọrụ ha n'ebe ahụ iji rụọ ọrụ maka ụmụ nwanyị Afghanistan.
RAWA bụ otu ìgwè ụmụ nwanyị Afghanistan nke Meena Keshwar Kamal duziri.[1] Mgbe ọ dị afọ 21, ọ tọrọ ntọala RAWA site n'ọrụ ya ịkụziri ụmụ nwanyị. N'afọ 1979, Kamal malitere mkpọsa megide ọrụ Soviet na gọọmentị Afghanistan na-akwado Soviet. N'afọ 1981, ọ malitere akwụkwọ akụkọ Payam-e-Zan (Ozi ndị nwanyị). N'otu afọ ahụ, ọ gara France maka French Socialist Party Congress. O guzobekwara ụlọ akwụkwọ maka ụmụaka gbara ọsọ ndụ Afghanistan, ụlọ ọgwụ na ebe ọrụ aka maka ụmụ nwanyị gbara ọsọ ndụ na Pakistan. Ihe omume na echiche ya, yana ọrụ ọ na-arụ megide gọọmentị na ndị isi okpukpe mere ka e gbuo ya na February 4, 1987.[4]
Ọtụtụ n'ime mbọ RAWA mere na 1990s gụnyere ijide nzukọ ọmụmụ na ọgbakọ ndị nta akụkọ na mmemme ịkpata ego ndị ọzọ na Pakistan. RAWA mekwara ụlọ akwụkwọ nzuzo, ebe ụmụ mgbei, nkuzi nọọsụ, na ebe ọrụ aka maka ụmụ nwanyị na ụmụ agbọghọ na Pakistan na Afghanistan. Ha na-ese foto na nzuzo nke ndị uwe ojii Mutaween na-eti ụmụ nwanyị ihe n'okporo ámá dị na Afghanistan, na-egbukwa ha. Ma ndị Taliban na United Islamic Front ("Northern Alliance") machibidoro ihe omume RAWA, mana ha nọgidere na-ekwusara ọrụ ha n'akwụkwọ dị ka Payam-e-Zan.[5]
RAWA dị oke egwu maka ntinye aka NATO nke malitere na 2001, n'ihi ọnụ ọgụgụ dị elu nke ndị na-anwụ anwụ n'etiti ndị nkịtị. Òtù ahụ gara n'ihu na-eyi egwu ịgbara gọọmentị United States akwụkwọ maka iji foto anọ sitere na webụsaịtị ha n'enwetaghị ikike nke ejiri akwụkwọ mgbasa ozi gbadara n'obodo dị iche iche na Afghanistan n'oge mbuso agha 2001.[6]
Mgbe e merisịrị gọọmentị Taliban, RAWA dọrọ aka ná ntị na ndị agha Afghanistan jikọrọ aka na NATO bụ ndị na-eme ihe ike na ndị dị ize ndụ dị ka ndị Taliban. Ha na-ebo ebubo na gọọmentị nke Onye isi ala Hamid Karzai na-edu enweghị nkwado n'ọtụtụ ebe nke Afghanistan, nakwa na ndị na-akwado okpukpe na-etinye iwu n'ọrụ na-emeso ụmụ nwanyị n'ụzọ na-ezighị ezi dịka ha nọ n'okpuru Taliban. Akụkọ mgbasa ozi banyere ọchịchị Herat nke Ismail Khan kwadoro nkwupụta ndị a, onye mepụtara Kọmitii maka Mgbasa Oziọma na Mgbochi nke Omume Ọjọọ nke na-amanye ụmụ nwanyị irube isi n'ụkpụrụ ejiji na omume siri ike, yana ọtụtụ akụkọ sitere na Human Rights Watch.[7][8] Otu akụkọ nke Human Rights Watch wepụtara na 2012 kọwara ọnọdụ ebe usoro ikpe na-ata ụmụ nwanyị ahụhụ maka ịnwa ịgbanahụ mmetọ n'ụlọ nakwa mgbe ụfọdụ maka ịbụ ndị e dinara n'ike.[9] Ọ na-ekwu na Karzai "[na-arịọ arịrịọ ma ọ bụ enweghị ike iwere usoro na-agbanwe agbanwe megide ndị na-agbaso omenala n'ime mba ahụ," nakwa na enweghị ọganihu na nsogbu ụmụ nwanyị na Afghanistan mgbe afọ iri gasịrị bụ "ihe na-awụ akpata oyi n'ahụ".[u]
RAWA na-anakọta ego iji kwado ụlọ ọgwụ, ụlọ akwụkwọ na ụlọ ụmụ mgbei ma ka na-arụ ọtụtụ ọrụ na Pakistan na Afghanistan, gụnyere ọrụ na njikọ CharityHelp.org maka nkwado ụmụ mgbei. Na 2020 RAWA maliteghachiri ozi ya n'ime Afghanistan wee hazie ụfọdụ mmemme ya na Kabul. Ha na-eme mmemme kwa afọ na International Women's Day kemgbe 2006.[10]
N'October 7, 2006, ndị ọrụ ndị inyom Afghan (AWM) haziri mmemme inye ego maka RAWA na Los Angeles, California.[11] Eve Ensler bụ onye isi ọbịa na onye na-elekọta redio Sonali Kolhatkar na Zoya, onye otu RAWA, so na ndị ọkà okwu. "Zoya" bụ pseudonym maka onye na-arụsi ọrụ ike na kọmitii Ofesi RAWA nke gara ọtụtụ mba, gụnyere United States, Spain na Germany. N'afọ 2003, ọ nwetara otuto mba ụwa maka akụkọ ndụ ya Zoya's Story - Agha Nwanyị nwanyị Afghan maka nnwere onwe. Na June 2008, Zoya gbara akaebe nye Commission Human Rights Commission nke German nzuko omeiwu (Bundestag) iji mee ka gọọmentị German wepụ ndị agha ya na Afghanistan.[11]
N'afọ 2009, RAWA na ndị ọzọ na-ahụ maka ihe ndị ruuru ụmụ nwanyị katọrọ "Ụkpụrụ Ezinụlọ Shia" nke a na-azọrọ na ọ kwadoro ndina n'ike di na nwunye n'ime obodo ndị Alakụba Shia nke Northern Afghanistan, yana ịkwado alụmdi na nwunye ụmụaka, purdah (iche) maka ụmụ nwanyị lụrụ di, nke Onye isi ala Hamid Karzai nyere iji nweta nkwado maka gọọmentị njikọ ya site na ndị siri ike n'ime ndị a kpọtụrụ aha, yana ndị agbata obi Shia na-achịkwa Islamic Republic of Iran. Na mgbakwunye na ihe ndị dị n'elu, "Family Code" ọhụrụ ahụ na-egosikwa ọnọdụ iwu ịkpa ókè n'ihe gbasara ihe nketa na ịgba alụkwaghịm megide ụmụ nwanyị.[12]
N'ọnwa Febụwarị afọ 2012, otu ahụ mere emume ncheta nke iri abụọ na ise nke ọnwụ onye guzobere RAWA Meena Keshwar Kamal na nnọkọ ụmụ nwanyị na Kabul.[13] N'ọnwa Ọgọstụ afọ 2012, onye nnọchi anya RAWA bụ onye isi okwu na mgbakọ kwa afọ nke Veterans For Peace na Mahadum Maryland na College Park. [citation needed]
Mgbe ndị America na ndị otu ahụ hapụrụ Afghanistan n'ọnwa Ọgọstụ 2021, ndị Taliban weghachiri ikike nke mba ahụ ngwa ngwa. Ọchịchị ọhụrụ ahụ weghachiri iwu ochie nke igbochi ụmụ nwanyị na ụmụ agbọghọ ịbanye n'ụlọ akwụkwọ.[14][15] RAWA na-arụ ọrụ ụlọ akwụkwọ nzuzo maka ụmụ nwanyị iji mebie iwu a.[16]
RAWA enwetala ihe nrite na asambodo iri na isii sitere na gburugburu ụwa maka ọrụ ya maka ikike mmadụ na ọchịchị onye kwuo uche ya. Ha gụnyere onyinye nrite nke Asia nke isii - 2001, [18] nnwere onwe nke French Republic, Equality, Fraternity Human Rights Prize, 2000, [19] Emma Humphreys Memorial Prize 2001, [20] Glamour Women of the Year 2001,[21] 2001 SAIS-Novartis International Journalism Award sitere na Mahadum Johns Hopkins,[22] Asambodo nke nnabata ọgbakọ pụrụ iche sitere na US Congress, 2004, [23] Honorary Doctorate si Mahadum Antwerp (Belgium) maka mmezu ndị pụtara ìhè na-abụghị agụmakwụkwọ, [24] na ọtụtụ ihe nrite ndị ọzọ.[17][18][19][20][21][22][23][24]
N'akwụkwọ With All Our Strength: The Revolutionary Association of the Women of Afghanistan nke Anne Brodsky dere, ọtụtụ ndị edemede ama ama n'ụwa na ndị na-akwado ikike mmadụ na-ekerịta echiche ha banyere RAWA. Ha gụnyere Arundhati Roy onye na-ekwu "Onye ọ bụla n'ime anyị chọrọ ntakịrị RAWA"; Eve Ensler, onye edemede nke Vagina Monologues, bụ onye na-atụ aro na RAWA aghaghị iguzo dị ka ihe nlereanya maka otu ọ bụla na-arụ ọrụ iji kwụsị ime ihe ike; Katha Pollitt, onye edemede nke isiokwu na arụmụka: Sense na Dissents on Women, Politics, and Culture; Ahmed Rashid, onye edemede nke Taliban na Jihad; na Asma Jahangir, onye nta akụkọ pụrụ iche nke United Nations na onye na-akwado ikike ụmụ nwanyị Pakistan a ma ama bụ ndị Pakistan abụọ na-ede banyere RAWA ma gosipụta nkwado ha.[25]