Masna a Parke ti Akin-amianan a Sierra Madre
| Masna a Parke ti Akin-amianan a Sierra Madre | |
|---|---|
Kategoria II ti IUCN (nailian a parke) | |
 Ti Masna a Parke ti Akin-amianan a Sierra Madre idiay Diddadungan, Palanan, Isabela | |
.svg)  Lokasion idiay Filipinas | |
| Lokasion | Isabela, Filipinas |
| Kaasitgan a siudad | Ilagan |
| Nagsasabtan | 17°18′29″N 122°5′10″E / 17.30806°N 122.08611°ENagsasabtan: 17°18′29″N 122°5′10″E / 17.30806°N 122.08611°E |
| Kalawa | 359,486 ektaria (888,310 acre) |
| Nabangon | Septiembre 7, 1979 (Lugar ti kaatapan) Marso 10, 1997 (Masna a parke) |
| Mangituray a bagi | Departamento ti Enbironmento ken dagiti Masna a Rekurso |
Ti Masna a Parke ti Akin-amianan a Sierra Madre ket ti kadakkelan a nasalakniban a lugar iti Filipinas a mangsakop iti akin-amianan a kabambantayan iti Sierra Madre iti akindaya a Luzon.[1] Mabirukan ti parke iti akindaya a parte ti probinsia ti Isabela iti Tanap ti Cagayan (Rehion II) nga aglaon iti dagup a 359,486 ektaria (888,310 acre).[2] Daytoy ket immuna a nairangarang a reserba ti kaatapan a mangsakop iti kalawa iti kaunegan ti rayus iti 45 kilometro (28 mi) iti Punto ti Palanan nga ammo a kas ti Lugar ti Kaatapan ti Palanan babaen ti Surat dagiti Instruksion Blng. 917-A a pinirmaan babaen ni Presidente Ferdinand Marcos idi Septiembre 7, 1979.[3] Idi Marso 10, 1997, ti lugar ket nabaliwan a kas masna a parke babaen ti panagpirma iti Proklamasion Blng. 978 babaen ni Presidente Fidel Ramos.[4]
Naikeddeng ti parke akas ti kabaknangan kadagiti termino iti henetiko, dagiti sebbangan ken dibersidad ti habitat iti Filipinas. Daytoy ket maysa kadagiti sangapulo a prioridad a nasalakniban a lugar iti pagilian a tinaripato babaen ti bukodna nga Opisina ti Pannagtaripato iti Nasalakniban a Lugar nga indauluan babaen ti Rehional nga Ehukutibo Direktor ti Departamento ti Enbironmento ken dagiti Masna a Rekurso para iti Rehion II babaen kadagiti tarabay iti Artikulo III ti Tignay ti Republika 9125, nga ammo pay a kas ti Tignay ti Masna a Parke ti Akin-amianan a Sierra Madre (NSMNP) ti 2001.[1][5] Idi 2006, nainayon ti nasalakniban a lugar iti tentatibo a listaan ti Lugar a Tawid ti Lubong ti UNESCO.[1]
Heograpia
[urnosen | urnosen ti taudan]_-_ZooKeys-266-001-g003.jpg)
Mabirukan ti Masna a Parke ti Akin-amianan a Sierra Madre iti tengnga a parte ti kabambantayan ti Sierra Madre a gumay-at manipud iti probinsia ti Aurora aginggana iti Cagayan. Daytoy ket buklen ti kalawa ti daga iti 287,861 ektaria (711,320 acre) ken kalawa ti aplaya iti 71,652 ektaria (177,060 acre) a heograpiko a maitunos kadagiti ili ti Isabela iti Palanan, Divilacan ken Maconacon, ken dagiti pay paset ti San Mariano, Dinapigue, San Pablo, Cabagan, Tumauini ken ti siudad ti Ilagan.[4] Daytoy ket mabeddengan iti amianan babaen ti Karayan Dikatayan, iti abagatan babaen ti Karayan Disabungan, iti laud babaen ti Tanap ti Cagayan, ken iti daya babaen ti Baybay Filipinas.[6]
Ti parke ket maiduma babaen dagiti natayag a bantay nga addaan kadagiti napadsok a bakras iti tengnga a paset ti kabambantayan ken kaaduan a moderado a dagiti napadsok a bakras iti turong ti aplaya. Ti Bantay Cresta iti akinlaud a bangir ti Sierra Madre ket ti kangatuan a pantok iti parke iti elebasion iti 1,672 metro (5,486 ft).[6] Ti maikadua a kangatuan a bantay ket ti Divilacan iti elebasion iti 1,311 metro (4,301 ft) a mabirukan iti akindaya a sikiganna.[6]
Maayusan ti Akin-amianan a Sierra Madre babaen dagiti 14 a nangruna a sistema dagiti karayan, 11 kadagitoy ket agatian iti Baybay Filipinas ken 3 ti agayus iti Rio Grande de Cagayan a kas dagiti tributario ti Karayan Ilagan.[6] Ti Karayan Palanan, nga addaan iti lugar a pagayusan iti 63,571 ektaria (157,090 acre) wenno 29% iti daguo a kalawa ti parke, ket isu ti kadakkelan, sarunuen babaen ti Karayan Abuan ken Karayan Catalangan.[6]
Biodibersidad
[urnosen | urnosen ti taudan]
Ti Masna a Parke ti Akin-amianan a Sierra Madre ket adda iti kaunegan ti Sona ti Bioheograpiko ti Sierra Madre a mabirukan iti igid ti akindaya a bangir ti Tengnga a Luzon.[1] Daytoy ket naikeddeng a kas maysa kadagiti kangrunaan a sistema dagiti nalasakniban a lugar iti Filipinas gapu kadagiti nadumaduma a sebbangan dagiti karnarna a sebbangan iti suportarannna a flora ken fauna. Mairaman dagitoy ti agila ti Filipinas, giant golden-crowned flying fox, agila-kullaaw ti Filipinas, kiaw ti Isabela, berde a pawikan, [[loggerhead a pawikan], hawksbill a pawikan, buaya ti Filipinas ken dugong.[1] Daytoy ket pagtaengan pay ti green-faced parrotfinch ken ti Northern Sierra Madre forest monitor.
Ti parke ket habitat pay dagiti adu nga endemiko a sebbangan dagiti mula a mairaman dagiti nadumaduma a sebbangan ti natayag, nalinteg ken nakuttong a kayo iti pamilia ti Dipterocarpaceae a kas ti Shorea spp. ken Hopea spp.; dagiti nadumaduma nga orkidia a kas ti Dendrobium aclinia; ti mula a millettia; ken dagiti sebbangan ti citrus a mula iti Aurantioideae.[1]
Mangabungot iti kakaykayoan ti kadakkelan a paset ti parke ken sarunuen babaen dagiti daga ti talon ken karuotan. Dagiti adda iti igid ti baybay nga ili ti Palanan ken Maconacon a kaaduan a pakabirukan kadagiti daga ti talon, dagiti kaaduan nga apit ket ti pagay, niog, mais, mani, pinia ken dagiti dadduma pay nga apit ti nateng. Kaaduan a mabirukan dagiti karuotan ken dagiti lugar ti bassit a kayo iti abagatan-akindaya a parte ti parke a pagtubuan dagiti pan-aw ken talahib.[6]
Kitaen pay
[urnosen | urnosen ti taudan]Dagiti nagibasaran
[urnosen | urnosen ti taudan]- ^ a b c d e f "Northern Sierra Madre Natural Park and outlying areas inclusive of the buffer zone". UNESCO World Heritage Centre. Naala idi Oktubre 6, 2014.
- ^ "Protected Areas in Region 2". Department of Environment and Natural Resources Biodiversity Management Bureau. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2016-03-04. Naala idi Oktubre 6, 2014.
- ^ "Letter of Instructions No. 917-A". Chan Robles Virtual Law Library. Naala idi Oktubre 6, 2014.
- ^ a b "Proclamation No. 978" (PDF). Department of Environment and Natural Resources. Naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 2014-10-09. Naala idi Oktubre 6, 2014.
- ^ "Republic Act No. 9125". Chan Robles Virtual Law Library. Naala idi Oktubre 6, 2014.
- ^ a b c d e f "Northern Sierra Madre Natural Park". Department of Environment and Natural Resources Biodiversity Management Bureau. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2014-10-08. Naala idi Oktubre 6, 2014.