Holtasóti

Holtasóti
Rakur holtasóti með baukum í Austurríki.
Rakur holtasóti með baukum í Austurríki.
Vísindaleg flokkun
Ríki: Jurtaríki (Plantae)
Undirríki: Mosar (Bryophytes)
Fylking: Baukmosar (Bryophyta)
Flokkur: Sótmosaflokkur (Andreaeopsida)
Ættbálkur: Toppamosabálkur (Timmiales)
Ætt: Sótmosaætt (Andreaeaceae)
Ættkvísl: Sótmosar (Andreaea)
Tegund:
Holtasóti (A. rupestris)

Hedw.[1]
Tvínefni
Andreaea rupestris

Holtasóti (fræðiheiti: Andreaea rupestris) er tegund mosa af sótmosaætt. Hann finnst meðal annars á Íslandi og er algengur á steinum, oft á opnum svæðum, um allt land.[1] Auðvelt er að greina holtasóta frá náskyldu tegundinni fjallasóta á því að blöð holtasóta eru án miðrifs en blöð fjallasóta hafa miðrif.[1][2]

Gró

[breyta | breyta frumkóða]

Holtasóti myndar gró í baukum eins og aðrir baukmosar. Gró holtasóta eru tvenns konar, vanþroska gró sem eru brún og um 20 µm að stærð og stærri græn gró sem eru um 30 µm.[2]

Vistfræði

[breyta | breyta frumkóða]

Holtasóti þolir vel þurrk sem gerir honum kleift að vaxa á svæðum sem eru opin fyrir vindi. Hann þolir hins vegar illa samkeppni við aðrar tegundir, svo sem litunarskóf (Parmelia omphalodes), snepaskóf (Parmelia saxatilis) og hraungambra (Racomitrium lanuginosum).[1] Lappamerla vex gjarnan á holtasóta.[3]

Holtasóti getur verið með algengustu mosum í sumum vistgerðum, til dæmis í eyðihraunavist[4] og í hraungambravist.[5]

Myndir

[breyta | breyta frumkóða]
  • Þurr holtasóti er svartur eða rauðbrúnn og blöðin liggja upp að stönglinum.
    Þurr holtasóti er svartur eða rauðbrúnn og blöðin liggja upp að stönglinum.
  • Blautur holtasóti er grænn vegna blaðgrænu.
    Blautur holtasóti er grænn vegna blaðgrænu.
  • Stakt laufblað holtasóta séð í smásjá. Ekkert miðrif er á blaðinu en blöð fjallasóta hafa miðrif.
    Stakt laufblað holtasóta séð í smásjá. Ekkert miðrif er á blaðinu en blöð fjallasóta hafa miðrif.
  • Smásjármynd af laufblaði holtasóta. Stakar frumur sjást greinilega.
    Smásjármynd af laufblaði holtasóta. Stakar frumur sjást greinilega.
  • Baukur sótmosa rifnar á einkennandi hátt. Gró mosans dreifast út frá rifnum bauknum.
    Baukur sótmosa rifnar á einkennandi hátt. Gró mosans dreifast út frá rifnum bauknum.
  • Gró holtasóta eru tvenns konar. Vanþroska brún gró og stærri græn gró.
    Gró holtasóta eru tvenns konar. Vanþroska brún gró og stærri græn gró.

Tilvísanir

[breyta | breyta frumkóða]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Ágúst H. Bjarnason (2018). Mosar á Íslandi. Ágúst H. Bjarnason. ISBN 978-9935-458-80-3
  2. ↑ 2,0 2,1 Bergþór Jóhannsson (1990). Íslenskir mosar - sótmosaætt og haddmosaætt. Fjölrit Náttúrufræðistofnunar nr. 13. Náttúrufræðistofnun Íslands, Reykjavík.
  3. ↑ Hörður Kristinsson (2016). Íslenskar fléttur. Reykjavík: Hið íslenska bókmenntafélag. ISBN 978-9979-66-347-8
  4. ↑ Eyðihraunavist. Náttúrufræðistofnun Íslands. Sótt þann 28. apríl 2018.
  5. ↑ Hraungambravist. Náttúrufræðistofnun Íslands. Sótt þann 28. apríl 2018.